บทนำ 2

บทนำ 2

บ้านหลังนี้หรือคุ้มเจ้าจอมอิน เดิมทีเป็นคุ้มเล็กหรือบ้านเล็กของเจ้าหลวงแห่งคุ้มเวียงอิน แต่เมื่อแม่ของเธอที่จากเดิมเป็นหญิงรับใช้ในบ้านคุ้มเวียงอิน เป็นแม่หญิงงามมากจนเกิดต้องตาเข้ากับคุณพ่อคือ ชุมแสง อินราชา ลูกชายเพียงคนเดียวของคุ้มเวียงอิน จึงได้ยกแม่ของเธอขึ้นเป็นภรรยาน้อย จากนั้นทั้งคุณยายและแม่ของเธอก็ได้มาอาศัยอยู่ที่เรือนเจ้าจอมอินแห่งนี้

คุ้มเจ้าจอมอินเป็นเรือนไทยล้านนาเก่าแก่ สร้างจากไม้สักหลังไม่ใหญ่มากนักขนาดห้องนอนแค่สามห้องและมีโถงกลาง ลักษณะบ้านคล้ายบ้านแฝด แบ่งอีกฟากเป็นเรือนนอนและอีกฟากเรือนรับรอง ยกใต้ถุนสูงโดยส่วนใต้ถุนต่อเติมออกมาเป็นห้องครัวแบบสมัยใหม่

ดวงฤทัยค่อยเปิดประตูไม้แบบขัดโบราณเข้าไปในห้องนอนเล็กเยื้องมาด้านหน้าบ้าน ความสะดวกสบายของห้องนี้คงจะมีเพียงอย่างเดียวคือเครื่องปรับอากาศ เพราะนอกนั้นเป็นเครื่องเรือนดั้งเดิมทั้งสิ้นรวมถึงเตียงไม้สี่เสา

สาวร่างเล็กนั่งลงชันเข่ากับพื้นเรือนหน้ากระจกเครื่องแป้งโบราณ บานไม้สักสลักลวดลายดอกบัว มีลิ้นชักใส่ของกระจุกกระจิก แต่เพราะเก่าแก่สีไม้จึงได้ซีดเซียวลงบ้างตามกาลเวลา เธอใช้กระจกบานนี้มาเนิ่นนานจนเคยชิน และพบว่าชอบที่จะใช้วิถีดั้งเดิมแบบนี้มากกว่าสมัยใหม่

มือเรียวเล็กเลื่อนเปิดลิ้นชักเล็กหยิบต่างหูอันเล็กออกมา เธอมีเครื่องประดับอยู่เพียงไม่กี่ชิ้นซึ่งไม่ใช่ของราคาแพง หาซื้อได้ตามตลาดหรือห้างทั่วไป

ดวงฤทัยก็เหมือนเด็กสาววัยรุ่นรักสวยรักงาม ชอบเรื่องการแต่งตัวแม้ว่าไม่ทันแฟชั่นเหมือนเพื่อนคนอื่น แต่สะอาดสะอ้านและทะนุถนอมให้เนื้อผ้าดูใหม่อยู่เสมอ

ขณะที่กำลังเลือกของแต่งตัวอยู่นั้น ใจครุ่นคิดถึงบ้านใหญ่คุ้มเวียงอิน คุณพ่อละเลยไม่ได้มาหาคุณแม่นานมากแล้ว ซึ่งอันที่จริงท่านมาน้อยมากอย่างน่าประหลาดใจ คุณแม่เล่าว่าช่วงนี้คุณพ่อกำลังเกิดวิกฤตเรื่องงาน อาจทำให้เครียดและไม่ว่าง

หน้าหวานสวยบึ้งตึงขึ้นเล็กน้อยเมื่อไพล่คิดไปถึงพี่ชายและน้องสาวต่างมารดา พี่พฤกษ์และน้องพราวพิลาศ

พี่ชายพฤกษ์ยังไม่เท่าไร แต่กับพราวพิลาศแล้ว เธอเองต้องการอยู่ให้ห่างมากที่สุด  แม้ว่าพยายามเลี่ยงอย่างไรพอถึงเวลาเช้าของทุกวัน ยังคงต้องนั่งรถไปคันเดียวกันเพื่อไปโรงเรียนอยู่ดี

ดวงฤทัยพบเจอสายตาชิงชังจากดวงตาหรี่เล็กดั่งเมล็ดงาของพราวพิลาศทุกวัน และทำเธอขนลุกทุกครั้ง บางครั้งพราวพิลาศมักใช้คำพูดเสียดสีเสมอเมื่อเดินผ่านกันในโรงเรียน

แม้ว่าดวงฤทัยได้รับความเกรงใจจากเพื่อนและครูเพราะเป็นคนของคุ้มเวียงอิน สืบเชื้อสายมาช้านานจากพระยาหลวงเจ้าเมืองเก่าแก่ของเมืองเหนือแห่งนี้

คุณพ่อชุมแสงเกิดจากเจ้าหญิงแสงฉายกับสามัญชน จึงทำให้คุณพ่อไม่ได้มีศักดิ์คำนำหน้าเป็น ‘เจ้า’ คุณพ่อมักเล่าเรื่องนี้ให้ฟังเสมอ ซึ่งฟังแล้วคล้ายว่าตัวคุณพ่อยังขุ่นเคืองเจ้าย่าซึ่งเธอไม่ทันได้เห็นหน้าเพราะท่านได้เสด็จสวรรคตไปเสียก่อน คุณพ่อโกรธที่เจ้าย่าเลือกผู้ชายศักดิ์ต่ำกว่าตนจนทำให้คุณพ่อนั่นไร้ศักดิ์เป็นที่อับอายคุ้มอื่น  โดยเฉพาะคุ้มเจ้ายิ่งเมือง

จากคำบอกเล่าคุณพ่อมักแสดงข้อคิดเห็นคนในคุ้มเจ้ายิ่งเมืองด้วยน้ำเสียงดูถูกดูแคลน แต่ไม่เคยพูดถึงว่าคนในคุ้มนั้นได้ทำสิ่งใดให้คุณพ่อเคืองใจ

ดวงฤทัยหยุดความคิดไว้เท่านี้ แล้วลุกขึ้นจากโต๊ะเครื่องแป้งไม้สักทรงโบราณเมื่อเลือกต่างหูเล็กมาได้หนึ่งคู่ จากนั้นจึงเลือกผ้าซิ่นไทยล้านนาลวดลายปักเลียนแบบซิ่นไหมทองคำเชียงตุงซึ่งตามปกติหาได้ยาก ด้านบนชายผ้าปักรูปดอกบัวบานกับเครือเถาดอกไม้เงินคล้ายกระดุม ล่างสุดชายผ้าซิ่นมีแถบริบบิ้นจีนสีม่วงอ่อน เสื้อท่อนบนเป็นผ้าฝ้ายสีอ่อนครีมคอตั้งเฉียงติดด้วยกระดุมผ้าสีแดง

สาวร่างอรชรเอี้ยวตัวหน้ากระจกบานยาวกรอบไม้ฉลุลาย แล้วจึงหยิบปิ่นไม้ธรรมดาขึ้นเสียบมวยผมกลมด้านบนศีรษะ ลูกตุ้มบนปิ่นไม้ทำจากหินสีน้ำตาลราคาไม่แพง แต่โดยรวมบนร่างของดวงฤทัยเมื่อได้สวมใส่พลันดูสง่างามด้วยท่วงท่าอ่อนช้อยอย่างที่ได้ปลูกฝังมา

ดวงใจ ผลัดถิ่น คือชื่อจริงของคุณแม่ และแม้ว่าคุณแม่จะเกิดมาเป็นเด็กในบ้านคุ้มเวียงอิน แต่ด้วยการสั่งสอนจากเจ้าหญิงแสงฉายโดยตรงทำให้ซึมซับกิริยามารยาทผู้ดีและการดำรงชีวิตอย่างคนที่เกิดมาในรั้ววังชาวเหนือ

ก๊อก ก๊อก!

เสียงเคาะประตูทำให้ดวงฤทัยตื่นจากภวังค์ สำรวจตัวเองอีกครั้งในกระจกแล้วคว้ากระเป๋าผ้าทอลายชนเผ่าขึ้นมาสวมสะพานแล่งก่อนจะเปิดประตูออกไป

“ดวง เสร็จยัง”

ดวงฤทัยยิ้มกว้างเมื่อเห็นใบหน้ากลมกว่าเธอของเพื่อนรัก แก้วนภา ตั้งเจริญ เพื่อนสนิทเพียงคนเดียวตั้งแต่เด็กเนื่องจากบ้านอยู่ในซอยเดียวกัน แต่เดิมซอยนี้เป็นลานกว้างก่อนแบ่งโฉนดออกเป็นแปลงเล็ก แล้วขายให้กับพ่อค้าในยุคตั้งแต่เธอยังไม่เกิด บ้านของแก้วนภาเป็นคนจีนเข้ามาตั้งรกรากเมื่อนานมาแล้วจนฐานะร่ำรวย คุณพ่อชุมแสงได้ตัดสินใจแบ่งโฉนดออกมาผืนใหญ่แล้วขายให้กับบ้านตั้งเจริญ ตัดพื้นที่ส่วนหนึ่งยกให้เป็นทางสาธารณะจนเกิดซอยตรงกลางคั่นระหว่างสองบ้าน

ว่าที่จริงคุ้มเจ้าจอมอินนั้นเป็นแปลงผืนเล็กที่ตัดแบ่งมาจากผืนใหญ่ของคุ้มเวียงอิน ซึ่งในปัจจุบันได้ทำรั้วและประตูเปิดปิดกั้นไว้โดยใส่กลอนล็อคมาจากฝั่งบ้านใหญ่

“เรียบร้อยแล้วไปเถอะ”

ดวงฤทัยก้มมองเพื่อนรักที่วันนี้ยอมสวมผ้าซิ่นและเสื้อผ้าฝ้ายอย่างนาน ๆ ทีจะนึกอยากสวม ยิ่งรูปร่างสูงกว่าเธอผอมบางอย่างสมัยนิยม แก้วนภารู้จักการแต่งหน้าแต่งตัวแล้วเพราะเข้าเรียนในชั้นมหาวิทยาลัยชื่อดังของเมือง

“วันนี้แก้วสวยจังเลย ระวังจะมีหนุ่ม ๆ ตามกลับบ้านนะ”

“ฮ่า ฮ่า ไม่หรอกเพราะวันนี้เรามีพี่กานต์ไปด้วย”

ดวงฤทัยยิ้มเลยเมื่อหันไปทางรถยนต์ที่จอดอยู่ลานเล็กหน้าบ้าน พี่กานต์แก้วยืนพิงรถยนต์คันหรูรออยู่ส่งยิ้มให้เธอเช่นกัน ชายหนุ่มร่างสูงผอมใบหน้าขาวตาตี๋สวมแว่นสายตาสั้น วันนี้เขาสวมเสื้อยืดสีเทาเข้มและกางเกงผ้ารองเท้าหนังสีดำ

“รบกวนพี่กานต์แล้วนะคะ”

ดวงฤทัยรีบเอ่ยขึ้นเมื่อเดินมาถึงตัวชายหนุ่ม กานต์แก้วยิ้มรับกว้างอารมณ์ดี เขาเปิดประตูหลังให้สองสาวก่อนกลับไปยังฝั่งคนขับทำหน้าที่สารถีอย่างรู้งาน

“ไม่เป็นไรเลยครับน้องดวง เพื่อน้องแก้วและน้องดวงพี่ยอมทำทุกอย่างเลยครับ”

“แหมพี่กานต์หยอดคำหวานตั้งแต่เข้ามาในรถเลยนะ”

ดวงฤทัยลอบยิ้มเบือนหน้าแดงซ่านเล็กน้อยออกไปนอกรถ กานต์แก้วพี่ชายของแก้วนภาชอบเธอและเริ่มแสดงออกมาได้สักพักแล้ว แต่เธอยังไม่ตอบรับไมตรีนั้นเพราะไม่มั่นใจในตัวเองว่าชอบพี่ชายของเพื่อนรักจริงหรือไม่ หรือที่รู้สึกดีด้วยเป็นเพียงความรู้สึกอย่างน้องสาว

“เดี๋ยวเราอาจต้องจอดห่างสักหน่อยนะ วันนี้คนมากเหลือเกิน ทางจังหวัดตั้งขบวนในช่วงสิบเจ็ดนาฬิกาคงยิ่งทำให้รถติดไปกันใหญ่”

“จอดแล้วเดินเอาก็ได้พี่กานต์ ไม่เห็นเป็นไรเลย จะได้เดินเล่นด้วย ตามถนนชาวบ้านร้านค้าเขาขายของกันเยอะแยะเพื่อมีอะไรให้ซื้อชอปปิ้งเสียหน่อย”

“ได้สิ เออ น้องดวงคงไม่เป็นไรใช่ไหม”

“ค่ะพี่กานต์ ดวงเดินได้สบายมากค่ะ”

ดวงฤทัยประคองโคมผัดไว้ในมือ พลางคิดโชคดีที่เลือกทำไม่ใหญ่นักเพราะมองไปยังทางด้านหน้ามีผู้คนบนถนนมากอย่างที่กานต์แก้วพูด

งานประเพณียี่เป็งทางจังหวัดจัดต่อเนื่องกันมายาวนาน เป็นประเพณีสืบสานทางวัฒนธรรมดึงดูดคนจากภายนอกเข้ามาท่องเที่ยว ก่อเกิดรายได้ เศรษฐกิจภายในเมืองคึกคักมากทีเดียว ขณะที่รถแล่นไปได้อย่างเชื่องช้า ดวงฤทัยเห็นคนเริ่มเดินกันหนาตาแล้ว

“พี่ว่าแก้วกับน้องดวงลงตรงนี้ดีกว่าแล้วเดินไปจะได้เร็วขึ้น ส่วนพี่จะวนรถหาที่จอดเสียก่อนแล้วจะตามเข้าไปในวัด”

“ดีพี่กานต์ งั้นหักจอดริมด้านซ้ายเลย”

กานต์แก้วนำรถเข้าจอดชิดฟุตบาทตรงที่จอดชั่วคราวเพื่อให้น้องสาวและเพื่อนได้ลง เขาเอี้ยวมองดูความเรียบร้อยขณะที่ดวงฤทัยพยายามประคองโคมผัดในมือไปด้วย

“น้องดวง รอพี่ก่อนนะ จะได้แขวนโคมด้วยกัน”

ดวงฤทัยหยุดขาที่กำลังก้าวลงจากรถหันกลับไปมองกานต์แก้วที่มองเธออบอุ่นปนคาดหวัง เธอไม่ตอบรับเพียงยิ้มให้น้อย ๆ แล้วก้าวลงจากรถโดยไม่ลืมขอบคุณ

แม้ว่าใกล้หน้าหนาวหากแต่อากาศยังร้อน ประกอบกับนักท่องเที่ยวหนาแน่นยิ่งทำให้อากาศไม่ถ่ายเท ดวงฤทัยเอี้ยวหน้ามองเพื่อนที่ในมือถือโคมทำเองมาด้วยเหมือนกัน หากแต่แก้วนภาทำโคมรังมดส้ม[1]สีเหลืองอ่อน ด้วยทั้งสองมัวแต่ประคองโคมของตนอย่างดีไม่ทันเหลียวมองทาง ทั้งยังก้าวช้าทำให้บรรดาคลื่นนักท่องเที่ยวดันร่างเล็กทั้งสองจนเกือบล้ม

[1] โคมรูปทรงเหมือนรังมดแดงทรงแปดเหลี่ยม หรือเรียกอีกคำว่าโคมเสมาธรรมจักร