Lumipas ang ilang taon, habang lumalaki ang mga anak ko, lalo silang nagiging kamukha ng kanilang ama. Sa edad na anim, tinutulungan nila akong magtanim at magdilig. Tinutulungan din nila ako sa pagtitinda kapag sila’y nakakauwi mula sa paaralan. Tama po kayo. Nag-aaral na sila at nasa Grade 1 na. Matalino rin sila. Sa murang edad nila, para na silang matanda kung mag-isip. Tama nga ang sabi ng iba—sila ang biyaya ko sa gitna ng lahat. Kung wala sila, hindi ko alam kung magiging masaya ako tulad ngayon. Siguro, nakatakda talagang mangyari iyon sa buhay ko upang bigyan ng kulay ang madilim at malungkot kong nakaraan. May mabuti rin palang naidulot ang trahedya sa buhay ko. Masaya na ako ngayon kasama sila—si Lory, ang mga anak ko, at ang mga kababayan ko.
"Nanay! I want milk po. Meron po ba tayong milk?" tanong ng nag-iisa naming prinsesa, si Zebediah Ursula. Napatawa ako bago ko siya nilingon. Nakanguso siya sa may pinto habang may hawak na baso. Lumingon muna ako sa tatlo kong prinsipe, na abala sa kani-kaniyang ginagawa—nagdidilig, naghuhukay, at nagpuputol ng mga bulaklak gamit ang gunting. Tumayo ako, pinagpag ang saya, at naglakad papunta sa harap niya. Yumuko ako ng bahagya at sinuklay ang mahabang kulot niyang buhok, na namana niya sa akin. Nakatingin ang inosente niyang asul na mga mata sa akin. Ngumiti ako at hinalikan siya sa noo. "Oo naman. Tara na," malambing kong sagot habang hawak ang malambot niyang kamay. Lumingon ako muli sa tatlo, na tuloy pa rin sa kanilang ginagawa. "Boys, tama na muna 'yan. Pasok na kayo sa bahay," natatawa kong anunsyo. Napatingin si Zephyr Hades sa amin habang nakakunot ang noo. Tumayo naman si Zeus Thanatos at walang kibo kaming tinitigan. Si Zuhair Eros naman, masaya at nakangiti habang lumilingon sa amin—siya na lang ang hindi masungit. Napailing na lang ako sa kanilang tatlo.Sa loob ng anim na taon kasama ko sila, masaya kami kahit na mahirap palakihin ang apat na bata. Mabuti na lang at nandiyan sina Lory, Aling Fe, at iba pang kapitbahay na tumutulong. Naging malapit ang apat sa kanila, kahit pa sumusumpong ang kasungitan ng dalawa kong prinsipe—namanang ugali sa ama nila. *** Nasa bahay ako, naglilinis, habang ang mga anak ko ay nasa paaralan, at si Lory ay nasa palengke. Hindi gaanong kalaki o kaliit ang bahay namin, sakto lang para sa aming lima. "Cassandra! Cassandra!" Napaayos ako ng tayo nang marinig ko ang matinis na boses ni Lory mula sa labas ng bahay. Napakunot ang noo ko nang makita siyang aligaga at may dalang dyaryo. "Oh? Maaga ka yatang umuwi?" Taka kong tanong sa kanya. Napakamot ako ng ulo nang makita ko siyang sumandal sa pinto, pinapaypayan ang sarili gamit ang hawak na dyaryo. "Wait lang... hhooo..." Pinagpatuloy ko ang paglilinis habang tinitignan siya. "Jusko, Cassandra!" Napatalon ako sa gulat nang bigla siyang sumigaw. "May kaguluhan sa palengke! May mga lalaking nakaitim, parang mga gwardya. Ano nga ba tawag doon? Ah! Tama! Men in black. Parang may hinahanap sila. Jusko! Buti nakatakas ako," sabi niya, sabay upo sa sahig. Hinila ko ang isang silya at doon naupo. "Mga lalaki?" "Oo, Cassandra. May good news or bad news ako sa'yo. Hindi ko alam kung alin. Heto, basahin mo." Lumapit siya sa akin at iniabot ang dyaryo. Napa-iling ako sa kanya. Hindi ko alam kung bakit ako kinabahan nang hawakan ko ang dyaryo. Matagal na akong hindi humahawak ng ganito simula noon. Huminga ako ng malalim at pumikit. Pagdilat ko, bumungad sa akin ang front page, at ang malalaking letra ay tila hindi ko lubos maisip na mababasa ko ulit. "Nako, Cassandra. Pinapahanap ni Mr. Smith ang mga babaeng dumaan sa buhay niya? Naging psycho pala ang fiancée niya—ay, I mean, ex-fiancée na niya. Akalain mo? Pinabugbog niya si Mr. Smith nang malaman niyang may mga babae ito sa past. At tanga rin si Mr. Smith, hinayaan niyang mabugbog siya! Mafia Lord pa naman siya. Pag-ibig nga naman... Akala ko kinasal na sila pagkatapos nating umalis ng Maynila, pero hindi pala." Blangko ang utak ko matapos kong mabasa ang headline. "Nasa mental si Aestheria noong umalis tayo, at ngayon patay na raw siya. Nagbigti. Akala ko mabait siya, pero psycho pala...." "Pinapahanap niya kayo, Cassandra, dahil nagbabakasakali siyang may anak siya sa inyo. Naging baog siya simula noong nangyari iyon, Cassandra. Kung hindi niya matagpuan ang anak niya, mawawala ang lahat sa kanya. Mawawala ang titulo niyang Mafia Lord." "Huling taon na niya para makahanap ng anak, Cassandra. Ano'ng gagawin mo?"Nabalik ako sa reyalidad nang pinitik ni Lory ang kanyang daliri sa mukha ko. Napatingin ako sa kanya, kita sa mukha niya ang pagkakunot ng noo habang naghihintay ng sagot mula sa akin. Parang may bumara sa lalamunan ko kaya hindi ako makapagsalita. Hindi ko alam. Hindi ko alam kung ano ang sasabihin ko."M-Marami naman siguro siyang babae, hindi lang ako, Lory. Madami pa diyan sa tabi-tabi. Hindi lang ako, at alam ko ‘yun. Wala akong pakialam kung mawala ang pagiging Mafia Lord niya. Anong pakialam ko sa organisasyon nila? Sa underground nila? Sa mga patakaran at regulasyon nila? Wala."I know I'm dump and stupid to think about that. Wala na akong pakialam dahil ganun naman talaga kapag isa kang mafia, hindi ba?Tumayo ako, ngunit bago ko iniwan si Lory, inilapag ko ang diyaryo sa silya at muling nabasa ang malalaking letra:"Mr. Smith, pinapahanap ang mga babaeng dumaan sa buhay niya.""Isang taon na lang ang natitira upang may maipakita sa ibang mafia na may magmamana sa titulo niy
Simula nang malaman ko iyon, bantay-sarado ko na ang apat kong anak. Hatid-sundo ko sila sa paaralan. Sobra akong natatakot. Ilang araw na ring naghahanap ang mga lalaking iyon sa bayan namin. Buti na lang at hindi nila nakita ang mga anak ko kahit na ang dami-dami nila. Minsan ko na silang nakita noong dumaan sila sa bahay namin at bumili ng paninda ko. Noon, nasa paaralan ang mga anak ko, at pinasalamatan ko talaga ang Diyos dahil doon. Pero dumating na ang araw na labis kong kinatatakutan, at hindi ko mapigilang mabahala."Hindi na ito biro, Cass. Kailangan mo na siyang dalhin sa pribadong ospital.""Ang taas ng lagnat niya. Apat na araw na ito. Alam mo ‘yan, ija. Walang sapat na kagamitan ang ospital natin dito para alamin ang kondisyon ng anak mo."Napakagat ako ng ibabang labi ko. Bakit nangyari ito? Huminga ako ng malalim at masuyong hinaplos ang pisngi ng aking anak na babae habang natutulog siya. Naawa ako sa kanya. Sino bang ina ang hindi maawa sa kalagayan ng kanyang anak?
Nandito na ako. Nasa harapan ko na ang reyalidad. Sobrang tagal na rin pala mula noong umalis ako sa syudad. Ang daming nagbago. Mas maraming establishment ang nakatayo ngayon. Mas naging traffic na rin at sobrang daming tao.Napakurap-kurap akong nakatitig sa harapan. Ang isa sa mga sikat at pribadong ospital sa buong pinas kilala bilang isang tanyag at prestihiyosong ospital na kilala hindi lamang sa bansa kundi pati na rin sa labas ng Pilipinas. Nakatayo ito nang matayog, modernong gusali na tila ba nagpapakita ng kakayahan at karangyaan ng mga serbisyong medikal nito. Kumikislap ang mga salamin sa mga bintana, nagpapakitang handa itong tumanggap ng mga taong nangangailangan ng lunas, ngunit para sa akin, ang bawat hakbang papasok ay tila nagpapabigat ng aking dibdib.Parang kahapon lang nang huli akong nandito, ngunit ngayon, iba ang dahilan ng aking pagdating. Noon, hindi ako pinapasok dahil dukha ako at buntis kahit gusto ko lang naman magtrabaho bilang janitress, pero ngayon, d
Kumunot ang noo ko habang nakatitig sa nakasaradong pinto matapos marinig ang bulong ng doctor. Hindi ko maintindihan kung ano ang sinasabi niya. Masyado itong mahina at hindi klaro sa pandinig ko.Nagkibit-balikat na lang ako at lumingon sa anak kong si Zephyr, na ngayon ay nakaupo nang prente sa sofa. Nakakunot ang noo nito, kaya tinaasan ko siya ng kilay."Anong nangyari sa'yo?" nagtataka kong tanong. Sumimangot siya."I don't like him, Nanay," masungit niyang sagot."He’s your sister’s doctor.""Still, I hate him.""Why?""I dunno," sagot nito. Naku, batang ‘to."O, siya! Dito ka lang. Bantayan mo ang kapatid mo, okay? Huwag kang lalabas dito. Bibili ako ng makakain natin sa labas. Alam ko namang ayaw mo ng pagkain dito sa hospital. Anong gusto mo, mahal na prinsipe?" nakita ko siyang nag-iisip."I want ampalaya and torta, Nanay," masaya niyang sagot na kinatango ko. Mahilig na silang kumain ng gulay. Minsan lang sila kumain ng karne. Ayaw nila ng baboy. Ang gusto nila ay manok na
Nanginginig ang mga tuhod ko habang tinatahak ko ang daan papunta sa kwarto ng anak ko. Hindi ko alam kung bakit ako kinakabahan. Pinagpapawisan na rin ako. Mahigpit kong hinawakan ang mga supot na may lamang pagkain. Sa kalagitnaan ng hallway, huminto ako. Humugot ako ng malalim na hininga at pumikit nang mariin.“Think positive, Cassandra. Walang mangyayaring masama ngayon,” kombinsi ko sa sarili at muling naglakad papunta sa kwarto.Huminga ako nang malalim nang makarating ako sa tapat ng pinto bago ito buksan. Pagpasok ko, sinalubong ako ng anak kong babae na nakaupo sa kama, habang ang kuya niya ay nakaupo sa silya katabi ng kama, nakasimangot at hinihimas ang pisngi. Napakunot ang noo ko nang marinig ang binulong niya."I really hate that doctor of yours, Ursula," masungit niyang bulong. Sinarado ko ang pinto, dahilan para makuha ko ang atensyon nila.Nanlaki ang mga mata ni Zebediah nang makita ako at pumalakpak. Si Zephyr naman ay nakasimangot pa rin, hinihimas ang pisngi. Lum
Next morning... "Zephyr, anak, maligo ka muna," sabi ko sa anak kong nakahiga sa sofa habang nakatingin sa kisame. Agad siyang napaupo sa sinabi ko at lumingon sa akin na may kunot sa noo. "Ayaw ko po," sagot niya. Pinanlakihan ko siya ng mata dahil sa tugon niya. Naku naman! Napakamot siya sa batok at parang lantang gulay na lumapit sa akin. Kinuha niya ang iniabot kong tuwalya at damit. "Pwede po mamaya na lang, Nanay? It's so early and I know the water is soooo cold. Please," pakiusap niya habang nagpa-puppy eyes. "Oo na, oo na! Basta mamaya maliligo ka, lagot ka talaga sa akin. Naku! Ang baho mo na kaya!" "I'm not mabaho, Nanay." "Okay, okay. Nga pala, anak, bantayan mo muna si Zebe. May pupuntahan lang ako, aalamin ko kung magkano na ang bayarin natin." Tumango naman siya at umupo sa tabi ni Zebediah. "Zeb, alis muna si Nanay. Si Kuya Hades mo ang magbabantay sa’yo. Babalik agad ako, anak." Ngumiti siya sa akin kaya napangiti na rin ako. Wag kang mag-alala, anak. Kapa
"Naku, anak. Wala pa ang kuya mo. Nasaan na kaya yun? Ang batang yun talaga—haist," sabi ko. Bumungisngis lang si Zebediah sa inakto ko. Akmang tatayo ako mula sa kama nang biglang bumukas nang pabagsak ang pinto. Lumingon kami ni Zebediah at nakita namin si Zephyr, nakasandal sa pinto habang pinupunasan ang noo at naghahabol ng hininga. "Anong nangyari sa'yo? Bakit ngayon ka lang? Sabi ko naman sa'yo, ako na lang sana. Ayan tuloy, pinagpawisan ka. Halika dito, anak," tawag ko sa kanya. Lumingon siya sa akin, kunot ang noo. Hindi siya lumapit at sa halip ay nag-cross ng mga braso sa dibdib, mukhang bad trip. "I hate him." "Huh?" Napatingin ako sa sinabi niya. Kunot na kunot ang noo niya habang nakatitig sa sahig. "I bumped into a random guy, nanay. Natapon ang mga coins. Hinanap ko, pero hindi ko makita. Sinipa ko siya sa tuhod. He glared at me but he was totally shocked when he saw me. I didn’t care about his reaction. Tsk! Wala tayong tubig, nanay. I hate him for that," mahaban
Naging blanko ang utak ko. Nangangatal ang mga tuhod at naninikip ang dibdib habang nakatingin sa taong nanlilisik ang mga mata, nakatitig sa akin. Halos mawalan ako ng hininga nang mapagtanto kong nasa harap ko siya. Nasa harap ko ang taong kinasusuklaman ko at naging bangungot sa buong buhay ko. Mula kahapon hanggang ngayon, tila teleseryeng paulit-ulit na tumatakbo sa utak ko—sa mga guwardya, doktor, bayarin, mga bantay sa labas, at ngayon. Gusto kong itanggi ang lahat. Gusto kong itanggi na konektado ang lahat ng ito. Pero paano? Nasa harap ko na siya. Lahat ay tugma dahil sa kanya. Ito na ba? Ito na ba ang araw na kinatatakutan ko? Ito na ba ang araw na kukunin niya ang anak ko mula sa akin? Ngayon na ba? Bakit ang bilis? Bakit biglaan? Bakit? Hindi! Hindi ako papayag. Hindi maaari. Ayoko! Ayoko! Kahit nanginginig, pilit kong itinuwid ang aking katawan. Kahit natatakot sa posibleng mangyari, pilit kong nakipagtitigan sa kanya. Nilabanan ko ang takot na matagal nang wala sa akin