“Hindi pwedeng mawala ang kompanya sa Papa mo, Liza. Kailangan nating gumawa nang paraan!” nag-aalalang sabi ni Paulina. Kakakalma lamang niya dahil sa nangyari sa kaniyang asawa at pinag-uusapan na nilang kaniyang panganay na anak ang tungkol sa dahilan kung bakit inatake ang kaniyang asawa. Nakaupo sila sa maliit na sala ng silid ni Fernan.
“That’s what I thought, Mama.” Tiningnan ni Liza ang kaniyang ama. “Hindi kakayanin ni Papa kapag mangyari iyon. I just can’t beleive that ninong did that.”Napailing si Paulina. “Noon pa lang ay may inggit na ang Ninong Fidel mo sa Papa mo. Hindi na ako nagtaka na nagawa niyang traydurin tayo.”“After what we did to him? Ito ang igaganti niya? I swear I will find him and make him pay!”“Pero ang kompanya, Liza. Hindi natin ito pwedeng pabayaan. Ito lang din ang pag-asa natin.”Napabuntonghininga si Liza. Tama ang kaniyang mama. Oo nga’t marami na siyang koneksyon dahil sa kaniyang pagmomodelo. Pero nag-uumpisa pa lamang siya sa pag-aartista. At hindi iyon sasapat para buhayin sila o kaya itayong muli ang kanilang kompanya. Mahigit sampung bilyon ang nawala sa kanilang kompanya. At kapag hindi agad iyon maibalik ay wala silang maipapasweldo sa kanilang mga empleyado. Idagdag pa ang mga shareholders na umaasa sa kanilang parte.“Hindi ba mayroong pinagkakasundo sa iyo ang papa mo noon?”Natigilan si Liza sa tanong ni Paulina. “Sino?” balik-tanong niya.Napaisip si Paulina. “Ang anak ng mga Gomez.”Ang pamilya ng Gomez. Sila ang pinaka prominenteng pamilya ngayon sa bansa. Hindi lang sila sa bansa kilala dahil maging sa ibang mga bansa. Marami silang hawak na mga negosyos at isa rin sa mga kososyo ng mga Sarmiento. Mayroon ding dalawang anak ang mga Gomez. Bilang magkasosyo ay naisipan ng matandang Gomez na ipagkasundo ang mga panganay nila ni Fernan. Dahil ang dalawa rin ay matalik na magkaibigan at magkababata pa. Ngunit hindi lamang iyon natutuloy dahil ayaw ni Paulina na magpakasal. Ayaw nito dahil sa kadahilanang mayroong sabi-sabi na hindi raw swerte sa asawa ang panganay na anak ng mga Gomez. Ang dahilan? Walang nakakaalam.“Ma! Ayoko!” agad na protesta ni Liza.Napabuga ng hangin si Paulina. Alam niyang aayaw rin ang kaniyang anak dito. Kung siya rin naman ay ayaw niyang makasal si Liza sa lalakeng may sumpa.“Pero ano ang gagawin natin? Sila lang ang makakatulong sa atin ngayon.”“You know that I can’t marry that man! Ayoko pang mamatay, ‘no?”“I know what to do. Kailan ba babalik ang walang kwenta mong kapatid?”“Hindi ko alam, ma. And I don’t care. Sobrang baho niya kanina. At kahit anong linis niya ay hindi na ‘yon mawawala sa kaniya. She stink too much–” Natigilan si Liza. “Wait. Don’t tell me…”Ngumiti si Paulina at tumango sa anak. “Yes,” tugon niya hindi pa man nagtatanong ang anak. Agad na natawa si Liza at tumango-tango. “Now call her and tell her to come back. Tatawagan ko lang ang mga Gomez.”Agad na tinawagan ni Paulina ang mga Gomez. Humingi siya ng tulong sa mga ito sa kanilang kompanya. At ang kapalit nito ay papayag sila sa nais ni Don Manuel Gomez. Ang ikasal ang mga panganay nila. Agad na pumayag si Don Manuel at nagtakba pa ito ng araw na pagbisita kay Fernan.Habang si Liza naman ay agad na tinawagan si Lirah na bumalik na sa ospital. Na agad naman sinunod ng huli.Suot ang kaniyang bulaklaking bestida na kulay dilaw ay dali-daling pumunta si Lirah sa ospital. Sa katunayan ay kanina pa handa si Lirah para sa kaniyang pag-alis. Nag-aalala lamang siya dahil baka magalit lang na naman ang kaniyang ina at ate kapag bumalik siya kaagad doon. Maigi na lamang ay tumawag ang nakatatanda niyang kapatid.“Mama. Ate. Kumusta si Papa?” tanong ni Lirah pagkapasok na pagkapasok niya sa loob ng silid. Inilapag niya ang dala niyang bulaklak sa lamesita malapit sa kaniyang ama at lumapit sa tabi ng ama.Agad na nangasim ang mukha nila Paulina noong makita ang dalaga. Kahit na ano ang gawin ni Paulina ay hindi niya talagang magawang mapabango ang amor sa kanilang bunso.“Papa… nakakaawa ka naman,” malungkot na sabi ni Lirah. Hinaplos niya ang likod ng palad ni Fernan. “Pa. Wake up, please.” Agad na nangilid ang nga luba ni Lirah. Parang kaninang umaga lamang ay masaya niyang kausap ang ama. Balak kasi nilang palakihin pa ang hacienda. Nabili na kasi nila ang kalapit pang mga lupa ng kanilang hacienda kaya nasasabik na si Lirah. Ngunit napalitan iyon nang matinding lungkot dahil nakaratay na ngayon ang kaniyang ama.“Lirah. Come here,” tawag ni Liza sa kapatid. Nakaupo siya sa pang-isahang upuan katabi ang ina.Nilingon ni Lirah ang kaniyang ate at lumapit sa mga ito. Naupo si Lirah sa mahabang sofa.“Bakit po?” magalang niyang tanong.Huminga nang malalim si Paulina. Pinilit niyang palambutin ang ekspresyon habang nakatingin sa bunsong anak.“Lirah, anak. May sasabihin ako sa 'yo.”Parang pinisil ang puso ni Lirah noong marinig niya ang malamyos na pagtawag sa kaniya ni Paulina. Ni minsan ay hindi nito iyon ginawa sa kaniya. Madalas pa nga ay sigawan siya nito. Nakakapanibago para sa kaniya naman ay ngumiti siya rito.“Ano po iyon, mama?”“Do you love this family?”Nangunot ang noo ni Lirah. “S-Syempre naman po.”“Are you willing to do anything for our family?”“Opo, mama,” tugon ulit ni Lirah kahit na nalilito na siya sa mga tanong nito. Ang kaniyang kasiyahan ay napalitan din ng kakaibang kaba.“You heard what George had told us earlier, right?” sabad ni Liza.Tumingin si Lirah sa kaniyang kapatid at tumango. “O-Opo, ate. Ninakawan ang kompanya at nanganganib na mawala iyon.” Napabuga ng hangin si Lirah at tumingin sa ama. “At sobrang malulungkot si Papa kapag mangyari iyon.”“Good. Alam mo na ang mararamdaman ng Papa mo, hindi ba?” ani Paulina. “Kailangan namin ng tulong mo, Lirah.”Biglang sumikbo ang dibdib ni Lirah. Sa buong buhay niya ay pakiramdam niya wala siyang kwenta sa mga ito. Tapos ngayon ay kailangan pa ng pamilya niya ng tulong? Malugod niya iyong gagawin!“What is it, Mama? Anything. Tutulong ako. For Papa. Sa kompanya. Para sa atin,” nasasabik pang sabi ni Lirah.Napangiti nang malapad si Paulina. Gayon din si Liza. Nagkatinginan pa ang dalawa bago tumugon kay Lirah.“Kailangan mong pakasalan ang panganay na anak ng Ninong Manuel mo.”Natigilan si Lirah. “Ho?”Kilala ni Lirah ang mga Gomez. Si Don Manuel Gomez ay ang nag-iisa niyang ninong. Ito lang din ang na aalala niyang palaging bumabati sa kaniya sa nga kakilaka ng kaniyang ama. Sa katunayan ay mas mabait pa nga si Don Manuel sa kaniya kaysa sa sarili niyang ina. Kahit na gano'n ay hindi niya kilala ang panganay na anak ni Don Manuel dahil palagi itong wala sa mansyon ng mga ito. At isa pa, matanda ito sa kaniya ng sampung taon. Saka ang alam niya ay may asawa ito.“M-Mama! H'wag naman po kayong magbiro ng ganiyan!”Umarko ang kilay ni Paulina. Nawala naman ang mga ngiti ni Liza.“Mukha ba akong nagbibiro, Lirah?” tanong ni Paulina.Napalunok si Lirah. Pinagpalit-palit niya ang mga tingin sa mga ito. Sa puntong iyon ay pakiramdam niya wala na siyang magagawa. Agad na nangilid ang mga luha niya.“H-Hindi po ba si Ate ang dapat na ikasal dahil siya ang panganay?”Napasinghap si Liza. “Are you questioning Mama?”Pinagsaklob ni Lirah ang kaniyang mga kamay at mahigpit na pinagkapit iyon pa
Dali-daling humingi ng tulong si Lirah sa kaniyang mga katulong. Sa mansyon din natutulog ang mga ito at ang iba ay sa isang bahay sa likod ng mansyon kaya mabilis siyang nakahingi ng tulong dito. Dinala nila ang walang malay ng binata na sa isa sa mga guest room ng mansyon.“May tama siya ng baril, Hija!” ani Myrna. Ang katulong ng pamilya na nagpalaki na rin kay Lirah. Siya ang nagbantay sa dalaga mula pa noong ito ay sanggol pa lamang. “Hindi ata tamang dinala mo siya rito sa loob,” dagdag pa niya habang dinidiinan ang sugat ng binata.“Pero, ‘Nay. Kawawa naman siya.” Bagamat siya rin ay natatakot dahil estranghero ang binata ay hindi niya magawang pabayaan ito. Nakita niyang may kailangan nito ng tulong.“Paano kung sindikato pala ‘yan, Bessy?” nag-aalala namang tanong ni Kiray, ang nag-iisang anak ni Myrna. Kabatata ito ni Lirah at naging matalik na rin na magkaibigan. Dahil na rin sa hindi nalalayo ang edad nilang dalawa.Silang tatlo lamang ang naiwan sa loob ng silid matapos n
“Ayaw ko pong magpakasal, ‘Nay. Pero ano ang gagawin ko? Paano ko sasabahin iyon kay Mama? Sigurado ako na magagalit siya sa akin kapag hindi ako pumunta ngayon,” maluha-luhang sabi ni Lirah habang nakatitig sa salamin. Nakasuot na siya ng puting bestida na hanggang ibaba lamang ng kaniyang tuhod. Nakalugay ang kaniyang buhok na sinuklay lamang ni Myrna. “Mas lalo naman na wala kaming magagawa, beshy. Kaya smile kana.” Pinilit na ngumiti ni Kiray. Ang anak ni Myrna at kababa ni Lirah. Silang dalawa ang para bang mas naging mas pamilya pa ni Lirah kahit na kasambahay nila ang mga ito sa hacienda. “Para kahit naman sa picture ay maganda, ‘di ba?” Mas lalong naging malungkot ang mukha ni Lirah. Na napansin ni Myrna kaya pinandilatan ang anak. “Tama na nga ‘yan, Kiray! Pinapalungkot mo lang lalo si Lirah. Oh, siya. Sige na. Ipapahanda ko na ang sasakyan mo, hija.” Malungkot na tumango si Lirah. Hindi na siya sumagot at tinitigan ang sarili sa salamin. Nagpolbos lamang siya at pinahira
“This will be our house,” ani Matias pagkapasok nila sa isang malaking bahay. Hindi maiwasang mamangha ni Lirah noong pumasok sila sa dalawang palapag na bahay. Malaki rin ang kanilang mansyon sa hacienda ngunit hindi kagaya rito na moderno ang pagkakagawa. Simple lang naman ang desenyo ngunit ang elegante para sa kaniya tingnan ng kulay nito. Itim at abo. Malayo sa paborito niyang kulay na dilaw pero maganda na para sa kaniya. Studio type ang unang palapag. Kita agad sa sala ang kusina na mayroong counter tap na humaharang papunta sa kusina. Sa tapat niyon ay ang mahabang lamesa na kasya ang walong tao. Sa gilid ng sala ay ang nag-iisang hagdan papunta sa ikalawang palapag. “Hindi ba pwedeng sa hacienda na lang ako umuwi?” tanong ni Lirah. Pumwesto siya sa likod ng mahabang sofa. Habang si Matias at nakasandig sa isa sa mga upuan sa may dining table. Bahagyang natawa si Matias. “No, you can’t. I hate to admit it. Pero mag-asawa na tayo at kailangang nasa iisang bubong tayo.” Napa
Maagang nagising si Lirah kinabukasan. Ni hindi na nga niya nagawang magbihis dahil sa labis na kahihiyan na kaniyang nararamdaman. Hindi mawala-wala sa isipan niya ang pagkalalake ni Matias. Iniisip niyang maigi kung saang banda hindi ito marunong magpaligaya dahil sa laki ng kaniyang nakita. Naalala niya na may sinabi si Kiray sa kaniya tungkol sa binata. Tumayo na si Lirah at nagbihis. Kataka-takang nakita niya ang mga gamit niya sa loob ng silid. Mukhang pinaghandaan talaga nito ang paglipat nila sa bahay na iyon. Noong makaligo na si Lirah ay nagbihis siya ng bestida niyang bulaklakin. Hinayaan niyang nakalugay ang mahabang buhok at lumabas na ng silid. Napatigil pa siya saglit noong makita niya ang silid ni Matias. “Nandiyan pa kaya siya?” mahinang tanong niya sa sarili. Napalabi si Lirah at agad na umiling. “Bahala siya.” Bumaba na si Lirah sa unang palapag at nakita niyang may pagkaing nakataklob sa lamesa. Nilapitan niya iyon at nakita niya ang piniritong itlog at sausage.
Walang tigil sa pag-iyak si Lirah habang nasa kwarto niya siya. Hindi niya pa rin matanggap na para bang walang pakealam sa kaniya ang kaniyang pamilya. Sanay na naman siya. Ngunit hindi pa rin niya magawang hindi masaktan lalo na sa pakikitungo sa kaniya ng Mama niya. Ipinagdadasal na lamang niya na maging maayos na ang lagay ng kaniyang ama at iniisip na bisitahin ito kapag wala roon ang mama at ate niya.Hapon na noong maisipang tumayo ni Lirah at bumaba. Pakiramdam niya ay nananakit ang buong katawan niya dahil wala siyang ginagawa rito sa bahay. Pinaalis niya rin kasi si Rico dahil wala na naman siyang ibang pupuntahan.“Mamaya nga ay tatanungin ko si Matias kung pwede akong pumunta sa hacienda. Mamatay ako sa buryo sa lugar na ito,” ani Lirah habang nagsasalin ng tubig sa baso. Napabuntonghininga pa siya habang tumitingin sa paligid. Hindi niya maiwasang makaramdam ng kalungkutan dahil bigla niyang na miss ang kaniyang mga alagang hayop.“Sana napakain nila nang maayos si Chucha
Magmula noong gabing iyon ay palagi nang ipinagluluto ni Lirah si Matias. Hindi naman iyon problema kay Lirah dahil sanay siyang magluto. Tinuruan siya ng Nanay Myrna niya at palagi rin siyang natulong dito. Ngunit ang pinagtataka niya lang ay kung bakit bigla na lamang natahimik ang binata noong gabing iyon. Pagkatapos ay hindi na ito nagsalita pa ulit. Nag-aalala tuloy siya na baka na pipilitan na lamang itong kainin ang mga luto niya.“Masarap naman, ‘di ba?” tanong ni Lirah kay Kiray. Hinihintay niya itong sumagot pagkatapos ipatikim ang nilutong menudo. Kasalukuyan siyang nasa hacienda ngayong araw. Nakiusap kasi siya kay Matias na kung pwede ay rito siya maglalagi tuwing araw. Pumayag naman ito basta raw uuwi siya tuwing hapon at magluluto ng hapunan nila.“Oo, besh! Ang sarap-sarap mo kaya magluto!”Nangunot ang noo ni Lirah at bahagyang napalabi. “Eh bakit gano’n siya?”Umarko ang kilay ni Kiray. Inilapag niya ang kutsara sa plato at tinitigan ang kaibigan. “Bakit? Ayaw ba ng
“Kanina pa kita hinahanap. Andito ka lang pala.”Napatingin si Lirah sa kaniyang likuran. Naroon si Matias at nakatunghay sa kaniya mula sa labas ng kulungan ng baboy. Nakakunot ang noo nito at bahagyang nakatakip ang kamay sa ilong.“Sorry. Narinig ko kasing umiiyak si Chuchay,” ani niya. Muling pinagpatuloy ni Lirah ang ginagawang pagtingin sa mga biik.“Chuchay?”Tumango si Lirah. Tinuro niya ang nakahigang baboy na ngayon ay nagpapasuso. “Siya si Chuchay. Ito naman ay mga anak niya.”Lalong nangulubot ang noo ni Matias. Hindi siya makapaniwala na may pangalan pa ang baboy. Napailing-iling siya hanggang sa mahagip ng mga mata niya ang pulang bagay na nakatali sa isang paa ng baboy. Kanina pa siya nakakakita ng mga hayop na may pulang tali sa paanan pero hindi niya binibigyan ng pansin.“Bakit mo ba ako hinahanap?”“Nagugutom ako.”Si Lirah naman ang nangunot ang noo. “Hindi ba kakakain lang natin ng hapunan?”“Yes. But I’m hungry again. So, finish that already. Gusto kong busog ako