Chapter 1

Maria Sittienor Crisostomo’s POV

“Siiiiitiiiiing!” heto na naman si Marilyn. Tinatawag na naman pangalan ko. 

“Ilang seconds yun?” tawang-tawang tanong ni Meling sa akin kung ilang segundo ang haba ng pagtawag ni Marilyn sa pangalan ko.Narito kaming magkakaibigan sa tambayan namin sa burol. Nilalantakan ang manggang ninakaw namin mula sa nadaanang puno isang kilometro ang layo mula sa eskwelahan.

“Sex seconds!” pabirong sagot ko. Tawang-tawa ang buong tropa, sa lakas ng tawa naghampasan na.

“Siiiiitiiiiing!” muli ay sigaw ni Marilyn sa pangalan ko.

“Yun? Ilang seconds yun?” tanong naman ni Doring.

“Sexty-nine seconds!” muling pabirong sagot ko. Tawang-tawa muli ang tropa. Umiilag na ako dahil si Aning kung makahampas daig pang may hawak na maso. Makakakita ka talaga ng bituin kapag nahampas ka sa mahiwagang palad nito.

“Tanginang palad naman yan Aning!” reklamo ni Ajing. “Ang sakit, pisti! Pakiramdam ko na dislokit yung bowns ko sa arms,” natigil kami sa tawanan at napatingin kay Ajing. “Oi! Inglis yun!” saad niya sabay turo sa amin. 

“Ulit nga Ajing?” pagbibiro ni Doring. 

“Wala na, tapos na, ‘di na pwede ulit,” naghagalpakan muli kami ng tawa. 

“Aray! Panuway!” reklamo ni Meling ng sabunutan siya ni Aning habang tawang-tawa.

“Mariaaa! Mariaaa Sittienor Crisostomo!” napatigil kaming lima sa tawanan at hampasan ng marinig ang sigaw ni Marilyn. Nagkatitigan kaming lima.

“Hala?!” sabay nilang saad.

“Yawa na dis! Uwi nako guys! Kapag ganyang buong pangalan ko na sinisigaw ni Marilyn galit na yan!” Kay bilis kong tumayo. Sinuot ko ang mga tsinelas ko na ginawa kong sapin sa kinauupuan ko. 

“Parang gago to! Kung maka Marilyn parang ‘di mo nanay,” tawang-tawang saway sa akin ni Aning. 

“Mariaaa Sittienor Crisostomo!”

“Yawa na talaga dis!”

“Pakamatay ka na lang yawa ka!” tawang-tawang sigaw nilang apat.

“Coming momshay!” pagbibiro ko. Naghagalpakan na naman ng tawa ang apat. 

“Praning!”

"Maria Sittienor!" muli ay sigaw ni Nanay. 

“Paulit-ulit? Chill! Ang heart!” pero syempre yung hindi maririnig ni Nanay pero yung apat halos mamatay na kakatawa. "Bye na guys! Bukas uli!" pagkasabi'y kay bilis kong humarurot ng takbo pauwi ng bahay.

“See you bukas kung aabutin kapa ng pagsikat ng araw, yawa ka!” rinig kong sigaw ni Meling.

"Maria Sittienor!" muli ay sigaw ni Nanay. 

"Andyan na po!" Sigaw ko. Mas malakas na upang marinig nyia. Ilang kilometro ang layo ng bahay namin sa burol ngunit kahit anong layo ay walang hindi maabot ang boses ni Marilyn sa lakas nito. 

"Nay!" tawag ko rito ng matanaw siya. Umiwas ako ng kurutin niya ko sa singit. “Ay! Nay! Wag dyan! Birgin pa iyan, nay!”

"Ikaw bata ka! Saan ka na naman nagsusuot pagkatapos ng klase? Magdidilim na! Pakainin mo na yung mga baboy! Ngumangawa na sa gutom!"

"Sana all, baboy," mahinang saad ko.

"May sinasabi ka?"

"Uwaaaaah Uwaaaah!" 

"Anong ngingawa-ngawa mo dyan?" 

"Ako rin po gutom na.”

“Aba’y!” napaiwas muli ako ng balak na naman niya akong kurutin sa singit. 

“Saan po ba kayo galing at bakit ngayon lang kayo umuwi, hindi niyo ba alam na delikado na sa daan ngayong magdidilim na? Sa susunod hindi na kita papayagang maglakwatsa!" 

"Nagsaing ka na ba?" 

“Hindi pa po,” napakamot ako sa aking ulo. 

‘Kaya pala may saltik ka na naman, magsaing ka na at nang may makakain tayo pagkatapos mong pakainin ang baboy at ako’y magpapahinga na muna.”

“Sarap buhay. Patulog-tulog laaaang! Wag naay! Heto na nga po!” napatakbo ako ng kumuha ito ng sanga ng kahoy at balak na paluin ako.

Kami na lamang ni Nanay sa buhay. Namatay ang tatay ko sa sakit sa baga apat na taon ang nakalipas. Magsasaka ang tatay ko habang ang nanay ko’y naglalako ng paninda niyang gulay sa mga bahay-bahay. Tumutulong lamang ako sa kanya sa paglalako ng gulay tuwing sabado at linggo kapag walang pasok sa eskwela. 

Nasa Senior High na kaming magkakatropa at pawang magkaklase kaming lima. 

“Kayo talaga ang iingay niyo, napagalitan tuloy ako ni Nanay! Alas singko pa lang eh, ‘di ba exactly six in the evening ang dinner niyo? How many times do I need to tell you that? My Goodness! Sinadya ko ngang ilagay sa harapan niyo yung orasan,” lintanya ko sa mga alagang baboy namin ni Nanay. Mas lalo silang umingay sa paglapit ko, alam kasi nila na pagkain ang dala ko. Nilagyan ko ng feeds ang pagkainan nila. Natahimik sa wakas ang mga ito. Napangiti ako habang pinagmamasdan sila. Ang lalaki na nila, sa susunod na buwan ay ibebenta na namin ang mga ito. 

“O, Piolo wag magtakaw, magbigay ka sa mga kaibigan mo! Sumiksik ka Dingdong, mauubusan ka niyan. O Coco hinay-hinay lang mabilaukan ka niyan, mabuti pa itong si Joshua o, napakagoodboy.” oo, ipinangalan ko sa mga crush kong hindi ako krinas-back ang mga alaga kong baboy. 

Naghuhugas ako ng mga pinagkainan namin ng makarinig ako ng sitsit sa labas ng bahay namin. Kilala ko siya, siya lang naman ang kasintahan kong ai Alex. Na-excite ako ng marinig ito. Binilisan ko ang paghuhugas ng mga plato upang makalabas agad. Wala ng banlaw-banlaw nilagay ko na agad sa lalagyan. Biro lang!

Pagkatapos kong maghugas ay pumasok ako sa maliit naming sala kung saan nagpapahinga si Nanay. 

"Nay," tawag ko sa atensyon nito.

"Hmmm," tugon niya sa akin. 

"Nay, labas lang ako saglit ha? Pupunta ako kina Meling saglit manghihiram ng notes, balik ako agad po," pagsisinungaling ko.

“Anong nots?”

“Sa Ingles po, nay. May exam kasi bukas,” muli ay pagsisinungaling ko.

“Sample,” napakamot ako sa aking ulo. Heto na naman ang pasample niya. Tumikhim muna ako bago nagsimulang mag-salita.

“Every night in my dreams. I see you, I feel you.” oo, theme song ito ng nina Rose at Jack ng Titanic. Ginawa ong Tula. Wala akong maisip, eh. “That is how I know you go on. Far across the distance

and spaces between us. You have come to show you go on. Near, far, wherever you are. I believe that the heart does go on. Once more, you open the doorAnd you're here in my heart and my heart will go on and on.”

“Beri good, anak! Napakahusay mo na talaga mag-inglis. Makakapag-asawa ka na ng amerikano niyan,” napangiwi ako. Heto na naman ang pangarap niyang makakapag-asawa ako ng amerikano. “Saan ka ulit pupunta?” 

“Kina Meling, po, nay,” tugon ko.

“Hindi ka naman nagsisinungaling sa akin ‘di ba?”

“Hindi po, nay!” agad kong kinastigo ang sarii dahil yung tono ko mukhang napakadefensive.

“Mag-ingat ka at gabi na,” napangiti ako sa tugon nito. Tumalikod na ako upang lumabas ng pintuan ngunit napahinto ng muli itong magsalita. "Siting, tandaan mo, ang mga lalaki'y sa una lang magaling kapag nasisid na ang perlas ng silanganan iiwan ka na lang ring parang basahan, tandaan mo yan. Ikumusta mo ako kay Melicita,” si Melicita ay ang nanay ni Meling. 

“Opo, inay,” mahina kong saad. Nakokonsensya ako ngunit tumuloy pa rin akong sumama kay Alex.

“Saan ba tayo pupunta? Kailangan ko pa namang bumalik agad sa bahay at baka magtaka si Nanay ba’t ang tagal ko,” saad ko sa kanya. Hawak niya ang isa kong kamay. Nauna siya habang nakasunod lamang ako sa kanya sa likod niya.

“Basta…” sumuot kami sa mga puno ng saging at niyog, sa mga talahiban. Aaminin ko nakaramdam ako ng excitement sa kung saan niya ako dadalhin. Mula sa ‘di kalayuan ay may natanaw akong kubo. Bigla akong kinabahan, hindi sa takot kung hindi sa pananabik.

Huminto kami sa isang maliit na kubo. Binuksan niya ito at pumasok sa loob, muli ay napasunod ako sa kanya. “Kaninong kubo to?”

“Pahingahan to ng mga magsasaka sa tuwing tanghali,” saad niya. Binitiwan niya ang kamay ko upang isarado ang pintuan at i lock iyon. Dumuble ang sipa ng puso ko ngayong nasa loob kami ng kubo. Ang dilim sa luob, tanging ang buwan sa langit ang nagbibigay ng liwanag sa kapaligiran.

“Anong ginagawa natin dito?” hinarap niya ako. Napatingala ako sa kanya ng dahan-dahan siyang lumapit sa akin. Kinikilig ako sa gawi ng pagkakatitig niya sa mga mata ko.

“Upang masolo natin ang isa’t-isa,” muli ay hinawakan niya ang kamay ko. Hinila niya kong umupo sa gilid ng kamang kaga sa kawayan. Nakatitig lamang ako sa mga mata niya. Tinaas nito ang isang kamay at hinawakan ang isang bahagi ng aking pisngi. Sinalubong niya ang mga titig ko.  “Mahal mo ba ako?” tumango ako. 

“Ako ba’y mahal mo?” bumaba ang mga tingin niya sa labi ko. Ngumiti siya.

“Oo, sobra…” nagpangiti ako sa kanyang sagot. Unti-unti akong napapikit ng unti-unting lumapit ang mukha niya sa akin hanggang sa lumapat ang labi niya sa labi ko. Hindi ito ang unang beses na naghalikan kaming dalawa ngunit ito ang pinakamatagal. Unti-unti niya akong hiniga sa kama. Pumaibabaw siya sa akin. Alam kong mali ‘to ngunit hindi ko kayang pigilan ang sarap na hatid ng mga halik niya at paglapat ng katawan niya sa katawan ko. Malamig sa lugar na kinaroroonan namin ngunit biglang nakaramdam ako ng init sa katawan at gustong-gusto ko ang init na iyon na unti-unting tumutupok sa aking kamalayan.

Napaungol ako ng maramdaman ko ang palad niya sa isa kong dibdib. Ang sarap, shet! Lalo ng sinimulan niya iyong masahein. Patuloy kami sa paghahalikan na dalawa. 

Bumaba ang kamay niya sa hita ko, dahan-dahan na gumapang ang palad niya pataas at papasok sa suot kong bestida. Napaliyad ang katawan ko ng muling sakupin ng mainit niyang palad ang dibdib ko, mas masarap ngayong wala ng sagabal na saplut habang patuloy pa rin kami sa paghahalikan dalawa. 

Nalihis ang laylayan ng suot kong bestida. Ang isang kamay niya’y marahang humahaplos sa kaliwa kong hita habang ang mga binti ko’y ikinalong ko sa likod ng kanyang balakang upang mas madama ko ang sarap ng pagkakadikit ng katawan niya sa katawan ko maging ang ibaba niya sa gitna ko. Isaisa niyang tinanggal ang butones ng bestida ko hanggang sa malantad ang suot kong bra sa mga mata niya. Bahagya kong inarko ang katawan ng pumailalim ang mga kamay niya upang tanggalin sa pagkakalock ang suot kong bra. Naramdaman ko ang pagluwang nito. NIlihis niya ang nakatakip na padding sa dibdib ko. Binitiwan niya ang labi ko at bumaba sa aking dibdib. Nanatiling nakapikit ang mga mata ko. Napahaplus ang mga daliri ko sa buhok niya ng sinimulan niyang dilaan ang n*pple ng aking s*so sabay sips!p. Napaungol ako ngunit pigil dahil baka may makarinig sa amin. Nilamas niya ang isa habang patuloy na dumede sa isa pa. 

Mula dibib ko’y gumapang ang kamay niya pababa. Pigil ang hininga ko ng dumaan iyon sa aking tiyan pababa sa aking puson. Napaungol ako ng haplusin niya ang akin ngunit agad ring naputol ng mapahinto ito. Dahil lumusot ang daliri niya sa butas ng suot kong panty. Yawa, nakalimutan kong may butas pa la yung nasuot ko.

“Design yan! Yan ang bagong uso ngayon,” palusot ko ngunit sobra na ang nararamdaman kong hiya. Tila naman wala itong paki at nagpatuloy sa pagdila sa dibdib ko.

Gumapang siya pababa. Hinawakan niya ang magkabilang garter ng suot kong panty. Nagpaubaya ako ng dahan-dahan niya itong hinubad sa akin. Tinungkod ko ang magkabilang siko sa magkabilang gilid ng kama. Bumaba ang tingin ko sa kanya. Nakita kong siningot niya ang akin. 

“Ang bango naman, mahal. Pamilyar yung amoy, anong sabon mo?” ngumiti ako. Feeling proud. 

“Downy, Downy Anti-Bac,” buong pagmamalaki kong tugon sa kanya. 

Nahiga ako pabalik sa kama ng sinimulan niyang dilaan ang akin. Tumirik ang mga mata ko sa sarap ng ginawa niya.

“Siting!” ngunit kay bilis kong napabalikwas ng bangon ng marinig ang sigaw ng Nanay ko. Naphinto rin si Alex sa ginagawa ng marahan ko siyang itinulak.

“Alis na ako, Alex,” sabay kapa sa kama, hinahanap ang panty kong hinubad niya.

“Tapusin na muna natin to, ang sakit na ng puson ko.

“Maria Sittienor Crisostomo!”

“Yawa na dis!” ng makapa ko ang panty ay kaagad ko iyong sinuot. Sinubukan pa akong pigilan ni Alex ngunit hindi na ako nagpaawat. 

“Siting, s******n mo na lang, maawa ka, sakit na talaga,”

“Maria Sittienor Crisostomo!”

“Pisti na! May palad ka naman, kaya mo na yan! Maiwan na kita,” pagkasabi’y tumayo ako at nilisan ang kubo. 

“Aning! Dito!” agad namang tumalima si Aning. Nakahanda na ang unipormi nitong saya upang saluhin ang mga manggang pinitas ko. Galing pa kaming eskwela na magkakaibigan. Nadaanan muli namin itong puno ng mangga. Nang makasigurong walang tao ay sinunggaban  namin ang pagkakataon. Katulad ng dati ay kasama ko si Meling na umakyat sa puno habang taga salo naman sina Ajing at Aning habang si Doring ang watcher.

Hinulog ko ang mangga, agad naman itong nasalo ni Aning. Tinaas ko ang tsinelas sa braso ko dahil dumadahili ito pababa sa palapulsuhan ko. Sinadya kong isuot sa magkabilang braso ko ang tsinelas kong halos mabubutas na sa kalumaan. Mahirap na at baka biglang dumating ang nagmamay-ari ng manggang pinipitasan namin ng bunga ngayon para takbo na lamang agad pagkababa ng puno. Mabuti na yung nakahanda. Sanay na rin kami sa habulan at takbuhan. 

Muli ay pumitas ako at sunod-sunod ko iyong hinulog. Kay bilis naman ng kilos ni Aning, nasalo niya lahat ng hinulog ko. Aliw na aliw kami ni Meling sa pamimitas. 

"Hoy may tao!" napahinto ako sa pamimitas ng mangga at napatingin kay Doring. Yumuko ako upang sundan ng tingin ang direksyon ng mga mata niya. Biglang sumipa ang kaba sa dibdib ko ng totoong may tao ngang paparating. "Bumaba na kayo! Bilisan niyo!" tukoy niya sa amin ni Meling. Habang si Ajing at Aning kay bilis ng mga kilos na sinilid sa backpack nila ang mga nakuha naming mangga. Mabilis pa sa alas kwatro na bumaba kami ni Meling sa puno. 

“Hoy ano yan!” sita sa amin ng mama.

“Takbo!” nagsitakbuhan kaming lima. Halus ayaw sumayad ng mga paa ko sa lupa. 

Hinabol kami nung mama. Mas binilisan pa namin ang takbo hanggang sa hindi na ito nakahabol pa. 

Patungo kami sa burol na tambayan naming magkakaibigan. Nang humito kami’y habol ang sarili naming mga hiningang lima. Sila sasabog ang puso ko sa hingal at kaba. Napahawak ang isa kong kamay sa tuhod habang ang isang pala ko’y sa dibdib ko, pinapahupa ang lakas ng sipa ng puso ko. Nagtitigan kaming lima hanggang sa napahagalpak na lamang kami ng tawa. 

Isa-isa na kaming umupo sa damuhan, sa kanya-kanya naming mga pwesto, magkakahelera habang kumakain ng mangga. Nakatanaw kaming lima sa napakagandang tanawin sa aming harapan. Una’y mga puno at sa unahan ay malawak na karagatan. 

“Apat na buwan na lang, ga-graduate na tayo ng senior high. Tiyak hindi na ako mapapag-aral ni Nanay sa kolehiyo kaya maghahanap na lamang ako ng trabaho pero mag-iipon ako, nais ko pa rin magkapagtapos upang mabigyan ng magandang kinabukasan ang mga kapatid ko,” saad ni Doring sabay kagat ng manggang hawak niya.

“Ako’y aasa na lamang sa makukuha kong scholarship upang makapag-aral ng kolehiyo,” puno ang bibibg na saad naman ni Meling. Sa aming lima siya ang pinakamatalino. Laging nangunguna sa klase.

“Sana katulad mo rin ako Meling, matalino. ‘Di sana pareho tayong may scholarship at makapag-aral katulad lang rin ni Doring malamang magtatrabaho lang rin ako para matulungan ko sina Tatay at Nanay sa pagpaparal sa iba ko pang mga kapatid. Hindi ko pa alam kung kaya kong kaya kong pagsabaying tustusan ang pag-aaral at ang pamilya ko,” saad naman ni Ajing.

“Ako nama’y luluwas ng Maynila, kay Ate Nalyn ko, siya ang magpapaaral sa akin sa kolehiyo kapalit ang pagbabantay ko sa anak niya,” saad ni Aning. Nakikinig lamang ako sa kanila. Wala pa akong plano pagka-graduate ko. Dalawa lang naman kami ng Nanay ko. Kung mag-aaral ako ng kolehiyo, maiiwan si Nanay mag-isa sa bahay parang ‘di ko kaya.

“Ikaw Siting? Anong plano mo?”

“Ewan, wala pa sa isip ko pero isa lang ang sigurado ako. Tiyak mamimiss ko kayo,” nalulungkot na ako, ngayon pa lang. Sa ilang taon, sila ang naging sandalan ko lalo na noong namatay ang tatay ko. Kung sana pwede ko lang pigilan ang pagikot ng orasan at mananatili na lamang kaming ganito habang buhay pero alam kong napakamakasarili nun dahil bawat isa sa amin ay may kanya-kanyang pangarap para sa pamilya namin.

“Ako rin,” segunda ni Meling. “Mami-miss ko kayong apat, sobra,” napalingon sa Meling sa amin. Nagiwas ako ng tingin dahil naluluha ako.

“Lalo naman ako! Isa kayo sa mga dahilan ko kung bakit kinakaya ko ang buhay. Yung tawanan at asaran natin, hinding-hindi ko iyon makakalimutan,” emosyonal na saad ni Ajing.

“Oo kayong apat ang pansamantalang p-ahinga ko,” kay bilis kong pinunasan ang pagpatak ng luha sa mga mata ko sa sinabi ni Doring, damang-dama ko ang sinabi niya. Inabot ko ang likod niya at hinaplus ito. Sinandal niya ang ulo sa balikat ko. 

“Sana saan man tayo dadalhin ng mga pangarap natin hindi tayo makakalimot sa isa’t-isa,”