CHAPTER 1

CHAPTER 1

Helliry POINT OF VIEW

“Tabi! Tabi! Manang ito na po 'yong mga gulay!”

“Kalahating kilong carrots nga mare.”

“Ang dami mong bibilhin ngayon ah.”

“Oo mare, birthday kasi ng anak kong bunso. Pabili na rin ako ng repolyo.”

Maaga palang at marami na ang tao rito sa palengke. Magkabilaan ang ingay at pag-uuna sa pagbili ng mga fresh na gulay. Maaga nga rin akong pumasok sa trabaho ko upang magtinda ng mga gulay dahil Biyernes ngayon at siguradong marami ang tao.

Hindi nga ako nagkakamali dahil kanina pa ako palipat lipat sa bumibili at pagkikilo. Hindi ko naman mapigilang matuwa dahil siguradong mataas ang sahod ko ngayon.

“Helliry! Kamusta ang araw?” Napangiti ako kay Kiro na papunta rito, kaibigan ko at madalas kong kasama sa pagtitinda ng kakanin.

“Mukha ba akong araw, Kiro? Tanungin mo kaya siya,” sagot ko dahil totoo naman 'di ba? Hindi naman ako araw, puntahan niya nalang tutal siya naman may tanong.

Nawala ang ngiti niya at napakamot sa ulo. “Ibig kong sabihin kamusta ang pagtitinda— ay basta 'wag na nga lang mukhang masaya ka naman eh.” Napatawa nalang ulit siya. Minsan talaga kahit sino sino ang kinakamusta niya tapos sa akin niya tatanungin. Ang weird lang.

“Oo masaya ako kasi maraming bumili ng gulay ngayon, ikaw naubos ba paninda mong isda?” Nginisian niya ako at tumango.

“Oo naman, isang bagsakan lang iyon.”

“Bakit mo naman ibinagsak 'yong isda?” Napahawak ako sa bewang ko habang nakatingin sa kaniya na napanguso.

“Ewan ko sa 'yo Helliry.”

Pagdating ng alas tres ng hapon ay uwian ko na. Ibinigay kaagad sa akin ang sahod ko ngayong araw. Napangiti ako dahil medyo malaki nga ang sinahod ko ngayon. Wala akong pasok sa Sabado at Linggo kaya iniisip ko na kung anong pagkakakitaan ko bukas.

“Ang sipag mo talaga iha. O siya sige, mag-iingat ka sa pag-uwi mo.” Nagpasalamat na ako sa ale na kinuha akong tagatinda sa mga gulay niya.

Nag-lakad na ako paalis at napaisip kung lalakarin ko nalang ba ang pagpunta ko sa bahay o hindi na. 30 minutes kasi ang kailangan ko kapag naglakad ako. Pero kapag sumakay ako sa tricycle ay mapapadali pero mahal naman ang pamasahe. Alas tres palang naman ng hapon pero alas kuwatro ang pagpapakain ko sa mga aso ng kapitbahay. Dagdag kita na iyon, at baka tanggalin pa ako sa trabaho ko.

“Anong iniisip mo?” Nagulat ako dahil biglang sumulpot si Kiro sa harapan ko. Napatingin ako sa motor na sakay niya.

“Wow, nakabili ka na ng motor mo?” Tumawa siya at napailing.

“Sa Tito ko 'to, pinahiram lang. Sakay ka na.”

Masaya akong nakarating sa bahay dahil dumaan muna kami ni Kiro sa park at maraming nagtitinda ng street food. Pagkaalis ni Kiro ay muli ko nanamang kaharap ang tahimik na bahay at tanging ako lang ang nakatira. Bawat pag-uwi ko sa bahay ay ganito ang bumubungad sa akin, malamig na hangin at alaala nalang ang natira.

Napabuntong hininga nalang ako. “Hay! Malaki ang sahod ko ngayon. Medyo malaki na ang naipon ko at puwede na akong umalis para makapaghanap ng mas magandang trabaho sa mga city.” Pagkatapos kong magsalita ay katahimikan lang ang sumagot sa akin. Dumeretso ako sa kuwarto ko at pinagmasdan ang litrato ng magulang ko na tanging naiwan sa akin.

“Habang patagal ng patagal mas lalong tumatahimik itong bahay. Dalawang taon na pero parang 'di ako nasasanay eh. Kung may kapatid siguro ako hindi ako mag-iisa rito sa bahay kahit iiwan niyo kami.”

Dalawang taon na akong naninirahan mag-isa matapos maghiwalay ang magulang ko at iwan nila ang nag-iisa nilang anak. Parehong magkaiba ang tinahak nilang landas pero kahit isa man lang sa kanila ay walang nagbalak na kunin ako. Siguro sa ngayon ay masaya na sila sa bago nilang pamilya.

Tumigil ako sa pag-aaral, natapos ko lang ay first year college. Dalawang taon na rin akong nakatigil, ibig sabihin no'n ay nasa forth year college na sana ako. May naiwang utang ang magulang ko na ako ang nagbayad kaya hindi ko na natuloy ang pag-aaral na kakayanin ko sana kung wala akong ibang iniisip.

Walang araw na hindi ako mag-isa sa buhay ko. Napakatahimik. Kung gaano kaingay sa palengke ay gano'n katahimik kapag nakarating na ako sa bahay. Hindi ko rin inaakala na ang simpleng away ng magulang ko ay biglang lumaki na naging dahilan para maghiwalay sila.

“Hanggang ngayon iniisip ko kung may balak pa kayong umuwi. Kung wala na ititinda ko nalang ang bahay at lupa na ito at maghanap ng bagong pagtitirhan.” Tumayo ako at tinaggal ang jacket na suot.

“Hindi naman ako magagalit kung maiisipan niyong umuwi. Hindi ko rin naman kasi inaasahang binaon niyo sa limot na may anak kayo.” Pagkausap ko sa litrato na akala mo'y sasagutin ako nito.

Napabuga ako ng hangin upang mawala ang bigat sa loob ko. “Wala naman akong magagawa kahit paulit ulit kong kausapin ang litrato lang. Oras na para magpakain ng alagang hayop.”

Pagkalabas ko palang sa bakuran namin ay ramdam ko kaagad ang kaingayan sa paligid. Paglingon ko sa kapitbahay ay naroon ang sampong anak ng kapitbahay namin na nagbabangayan man ay kumpleto sila at masaya. Mahirap man ang buhay nila pero kumpleto sila. Mas hihilingin ko nalang ang ganiyang buhay kaysa, may kaya ka nga sa buhay pero hindi naman kompleto.

Sa totoo lang ay may kaya ang pamilya ko noon dahil mag-isa ko lang naman na anak. Pero nawala rin lahat matapos silang umalis, sa huli ay naghihirap akong magkayod dahil pinambayad ko ng utang at pagbuhay ko sa sarili ko. Sabagay ay nasa tamang edad na ako at kaya ko ng mamuhay ng mag-isa.

Ngayon ay wala na 'yong utang kaya nakakapag-ipon na ako. Binabalak ko talagang pumunta sa siyodad para sa mas magandang trabaho at para makaalis ako sa buhay na mag-isa at tahimik.

“Helliry iha! Kamusta?” Hindi ko namalayan na nasa tapat na pala ako ng bahay ng mga asong pakakainin ko.

“Ayos lang po. May alam po ba kayong lugar na maraming puwedeng pasukang trabaho?” tanong ko kay ante Martha na may ari ng 20 na aso at subrang laki ng bahay nila. Mayaman ang pamilya nila. Nasa ibang bansa ang ilan nilang anak na nagtatrabaho.

“Bakit? Aalis ka na sa lugar natin?”

“Pinag-iisipan ko palang po.” Binigay niya sa akin ang mga pagkain ng aso.

“Sasabihin ko mamaya pagkatapos mong magpakain ng aso. At kung kailangan mo ng tulong sa pag-aapply mo ng trabaho ay lumapit ka lang sa akin iha.” Napangiti ako dahil sa kabaitan ni ante Martha. Sa isang taon kong nagtatrabaho sa kaniya ay subrang bait niya. Lagi niya akong tinatrato ng maganda.

Pagkatapos ko ngang pakainin at painumin ng vitamins ang mga aso ay naisipan kong linisan din ang kanilang pagkainan at bahay. Baka biglang magbago ang isip ko at bukas na agad ako babiyahe. O kaya sa linggo.

Pagkatapos ko nga ay inaya muna ako ni ante Martha na kumain ng hapunan. Hindi naman ako makatanggi dahil hinila niya na ako at mag-aalas syete na rin ng matapos ako.

“Ito sahod mo iha.” Binigay niya sa akin ang subre at napasilip dito dahil medyo makapal. Nagulat ako ng makita na marami ito.

“A-Ante masiyado yatang marami ito.” Tumawa siya at binalik sa akin ang ang subre.

“Sige na kunin mo na iyan. Nang malaman ko na magtatrabaho ka sa ibang lugar naisipan ko na bigyan kita ng ganiyang halaga. Para 'yan sa pagiging masipag mo at sa mga utang na iniwan sa 'yo.” Napakamot ako sa ulo dahil sa pagkahiya.

“At isa pa, hindi gano'n kadali sa siyodad, malaki ang ginagastos doon hindi kagaya rito sa probinsiya. Ayaw ko rin naman na wala kang ibang choice kung hindi ang magpa ampon sa kamag-anak mo na pahihirapan ka lang.” Bulong niya sa akin.

Sabay kaming napatawa. Matapos niyon ay umalis na ako at nagpasalamat ng subra sa kaniya. Nasabi niya na rin sa akin ang lugar na maraming naghahanap ng workers. Siguro sa linggo nalang ako babiyahe.

Pangit kasi ang ugali ng kamag-anak ko. Gusto nila akong ampunin pero alam ko naman na magiging katulong lang ako sa bahay nila. Lalo na ang mga anak niya na akala mo ay subrang yaman. Baka mapag-utusan lang ako roon at mawalan ng karapatang mamuhay ng masaya dahil nakikitira lang ako.

Kinabukasan ay maaga akong nagising dahil sa sunod sunod na katok sa pintuan ng bahay. Panay rin ang pagsigaw sa pangalan ko kaya wala akong ibang nagawa kung hindi ang tumayo kahit inaantok pa.

“Nagising ba kita sa pagtulog mo Helliry? Pasensiya ka na.” Si Kiro pala ang kumakatok ng subrang aga.

“Mukha bang hindi ako nagising Kiro? Bakit ka nga pala nandito ang aga-aga?” Napatingin ako sa kaniya nang mapayuko siya.

“Sinabi sa akin ni ante Martha na aalis ka na rito sa lugar natin. Totoo ba?” Napa 'O' ang bibig ko at tumango sa kaniya.

“Ibig sabihin iiwan mo na ako—I mean ang lugar natin?” Napatawa ako sa sinabi niya.

“Siyempre oo, kaya nga aalis ako rito kaya maiiwan ko eh.” Pagbibiro ko sa kaniya na kinanguso niya.

“Helliry naman.”

“Biro lang.”

“Kailan ka pa nag biro ng ganiyan? Sigurado ay malapit na ang alis mo. Paano kung lumabas tayo bago ka aalis?” Napa-isip ako sa sinabi niya. Tutal ay aalis naman ako ay bakit hindi ako gagala.

“Bukas ang alis ko. Sige, ihahanda ko lang ang sarili ko. Kakagising ko eh.” Napatakip ako sa bunganga ko ng mapahikab ako.

“Napaka-manhid mo naman kasi.” Bumulong siya habang hindi nakatingin sa akin. Hindi ko naintindihan ang sinabi niya kaya napakamot ako sa ulo.

“May nakikita ka bang hindi ko nakikita? Bumubulong ka riyan eh.” Mas lalo siyang napangiwi, matapos niyon ay nagpaalam na siya at ihahanda na rin daw ang sarili.

Si Kiro ay kababata ko. Halos magkasing-taon lang ako. Gaya ko ay hindi niya na rin natapos ang kolehiyo dahil sa hirap ng buhay. Nangingisda siya at may alagang mga isda na puwede niyang itinda kapag malalaki na. Si Kiro ang panganay sa kanilang magkakapatid. Ngunit kahit mahirap man ay kumpleto sila. Tipong masaya sila lagi at sama sama sa pagsubok sa buhay. Masaya sila sa kung ano ang mayro'n sa kanila na siyang hinahangad ko.

Maya maya pa'y umalis na kami upang mamasiyal. Nabatukan ko ba siya habang nagmamaneho dahil sa bilis niyang magpatakbo. Para kasing uulan at nagmamadali siya.

“Kung balak mong magpākāmatāy 'wag mo akong idamay, ang dami ko pang pangarap.” Napatawa si Kiro at dinahan dahan na ang pagmamaneho.

“Maabutan tayo ng ulan. Baka magkasakit pa tayo.”

“'Di bali ng lagnatin at sipunin dahil sa ulan, kaysa naman madisgraya ka na magiging dahilan para mamātāy ka. Minsan talaga hindi ka nag-iisip.” Napa 'ha' nalang siya sa sinabi ko kaya hindi ko na inulit.

“Napakabingi mo pa.”

Nakarating kami sa park na halos puro bata lang naman ang laman. Paano ako makakaenjoy nito.

“Puro bata naman Kiro.”

“Malamang children's park 'to. Eh bakit kasi rito mo gustong pumunta may pang adult naman na park.” Napakamot ako sa ulo.

“May palaruan dito eh. Pero sige na nga kakain muna tayo.”

Hindi ko namalayan na magtatanghali na ng mapagod kami kakapasiyal dito sa park. Hindi ko rin kasi alam kung kailan ulit ako makakabalik dito sa probinsiya. Ang pangit naman kasi kung magmukmok lang ako roon sa bahay ko na subrang tahimik.

“Helliry.” Banggit sa akin ni Kiro. Tinignan ko siya pero hindi naman sumagot. Nababal!w na ba siya?

“Kung may umamin ba sa 'yo na gusto ka niya tatanggapin mo ba? Mapipigilan ka ba no'n para hindi umalis?” Napatingin ako sa kaniya at napa-isip. Sa ngayon kasi ay ang hirap pang sagutin ang tanong niya.

“Siguro matatanggap ko naman, kasi baka magustuhan ko rin pabalik 'yong tao. Pero hindi ako mapipigilang umalis. Gusto kong makabangon Kiro. At gusto ko ring matuto sa iba't ibang klase ng pamumuhay. 'Yong ako lang,” sabi ko sa kaniya at tumingin sa mga nakaupo sa damuhan na pamilya at nagpi-picnic.

“Kung gano'n kahit umamin ako ay wala pa ring saysay.” Napalingon ako sa kaniya at napataas ang kilay dahil hindi ko nanaman narinig ang sinabi niya.

“Ano ulit 'yon?”

“A-Ah wala. Ibig kong sabihin, nagugutom na ako baka gusto mong kumain muna tayo sa isang restaurant? Libre ko, para masiguro ko na babalik ka pa rito.” Natawa ako sa sinabi niya at sumakay sa motor.

“Hindi mo naman kailangang gawin 'yan. Babalik pa rin naman talaga ako. 'Yon nga lang minsan nalang.”

Masaya kaming nagsalo sa pagkain na pinamili namin. Hindi naman puwedeng siya lang ang mag libre kaya bumili ako ng pang himagas. Pagkatapos niyon ay nagpahinga kami saglit at tuloy ang pamamasiyal.

“Hindi ko alam kung anong magiging buhay ko sa siyodad, pero hinihiling ko na sana maayos ang magiging buhay ko roon.” Kasalukuyan kaming naglalakad ngayon habang hila ang motor. Sakto kasi habang nasa daan ay nawalan kami ng gasolina.

“Kung sakaling maligaw man ako ng daan Kiro, itutuwid mo ba 'yon?” Napatingin siya sa akin namamangha.

“Mukhang malalim talaga ang iniisip mo. Ngayon lang kita narinig mag-salita ng ganiyan. Oo naman, itutuwid kita.” Napakamot ako sa ulo.

“Iyon naman talaga ibig kong sabihin. Tingin ko hindi na tuwid dinadaanan natin. Feeling ko nga naliligaw tayo. Baka puwede mong ituwid?” Nanlalaki ang mata niyang napatingin sa paligid at napahilamos sa mukha.

“Bakit ngayon mo lang sinabi? Muntik na talaga tayong naligaw kung makakalayo pa tayo.”

Bumalik nga kami sa pinagdaanan namin. Wala kaming gaanong alam dito dahil ibang barangay ito at dulo pa. Minsan lang namin mpuntahan dahil hindi naman na kami dumadan dito pag pupunta sa bayan.

Napadaan nga kami sa nagpapagasolina at buti nalang may extra akong pera na nadala. Pagkatapos no'n ay umuwi na kami. Naging masaya ang naging araw ko sa totoo lang. Nasulit ko rin kahit papaano. At sigurado na ako sa pag-alis ko. Hindi naman puwedeng mabulok ako sa bahay at trabaho ko. Kailangan ko ng mas maayos na trabaho saka ko ipagpapatuloy ang pangarap kong makapagtapos sa kolehiyo.

Kinabukasan ay may ngiti ako sa labing kumaway kay Kiro at ante Martha na hinatid pa talaga ako sa terminal ng bus. Limang oras ang magiging biyahe ko.

Pagkatapos nito sisimulan ko na ang bagong buhay na ako lang mag-isa.