Si Maria Lagdameo ay isang tahimik at simpleng dalaga, lumaki sa pangangalaga ng mga madre sa isang ampunan sa Cebu. Natagpuan siya sa isang basket sa labas ng simbahan noong siya’y sanggol pa lamang, walang kasama at walang anumang pagkakakilanlan. Si Sister Teresa, ang madre na kumupkop sa kanya, ang naging ina at gabay niya sa buhay. Pinalaki siya ng mga madre na may malasakit at pagmamahal, at bagaman wala siyang kaalaman tungkol sa kanyang tunay na mga magulang, hindi kailanman naramdaman ni Maria na kulang siya sa pamilya.
Nang siya’y labindalawang taong gulang, isang malaking pagbabago ang dumating sa kanyang buhay. Kinailangang lumipat sila ni Sister Teresa sa Maynila dahil sa mas magandang oportunidad sa edukasyon ni Maria. Doon siya nakapag-aral sa isang prestihiyosong paaralan, kung saan nagsimula ang lahat.
Sa unang araw niya sa sekondarya, halos hindi alam ni Maria kung saan siya magsisimula. Bagong mukha, bagong lugar—ang tanging kilala lang niya ay si Sister Teresa. Habang naglalakad siya papasok sa silid-aralan, bigla siyang natigilan nang marinig ang isang pamilyar na pangalan.
“Roland Espedilla, ipasa mo na ang attendance!” sigaw ng guro. Napatingin siya sa harapan, kung saan isang binata na may maamong mukha ang tumayo at naglakad papunta sa harap ng klase. Si Roland Espedilla ay isa sa mga kilalang estudyante sa kanilang eskuwelahan—matalino, gwapo, mayaman at nag-iisang tagapagmana ng Espedilla Estates- isang tanyag na kumpanya ng real estates sa Pilipinas, magaling sa sports, at mabait. Sa unang tingin pa lamang, hindi na mapigilan ni Maria na humanga sa kanya.
“Ah, sige po, Ma’am,” sabi ni Roland habang iniaabot ang papel. Nang dumaan siya malapit kay Maria, nagtagpo ang kanilang mga mata. Ngumiti si Roland, at nahuli ni Maria ang kanyang sarili na biglang napangiti rin.
Mula noon, nagsimula ang kanilang pagkakaibigan. Madalas silang magkasabay kumain sa canteen, nagtutulungan sa mga group projects, at nag-uusap tungkol sa mga pangarap nila sa buhay. Sa paglipas ng mga buwan, hindi na lang basta pagkakaibigan ang naramdaman ni Maria. Nahulog ang kanyang loob kay Roland, at hindi nagtagal, nalaman din ni Roland ang nararamdaman niya para kay Maria.
Isang gabi, habang naglalakad sila pauwi galing sa isang school-event, hindi na nakatiis si Roland.
"Maria, may gusto akong sabihin sa'yo," seryosong simula ni Roland, tumigil siya sa paglalakad at hinarap si Maria.
"Roland? Ano 'yon?" tanong ni Maria, biglang kinakabahan ngunit may halong excitement.
"Matagal na tayong magkaibigan, pero… alam mo ba, gusto kita." Diretsahang pag-amin ni Roland, habang titig na titig sa mga mata ni Maria.
Natigilan si Maria, hindi makapaniwala sa naririnig. Matagal na niyang pinapangarap ang sandaling ito, ngunit ngayon na nandito na, tila hindi siya makapagsalita.
"Mahal din kita," mahina ngunit malinaw na tugon ni Maria.
Ngumiti si Roland, at mula sa gabing iyon, naging opisyal na silang magkasintahan. Sila’y naging inseparable—lagi silang magkasama, sa bawat sulok ng eskuwela, sa bawat proyekto, sa bawat pagkakataong pwede silang magkasama.
Ngunit hindi laging madali ang lahat. Sa ikalawang taon ng kanilang sekondarya, dumating si Rowena, isang bagong estudyante na mabilis na nakilala sa kanilang paaralan. Maganda, matalino, at palakaibigan si Rowena, kaya hindi na kataka-takang marami agad ang nagkakagusto sa kanya, kasama na dito si Maria. Naging magkaibigan sila ni Rowena, at tila walang problema sa pagitan nilang tatlo.
“Ang swerte mo naman kay Roland, Maria,” sabi ni Rowena minsang magkasama sila sa canteen. “Ang bait niya, at napaka-sweet pa. Sana all.”
Natawa si Maria. “Oo nga, mabait talaga si Roland. Wala akong masabi.”
Ngunit sa kabila ng mga papuri at pagiging mabait ni Rowena, unti-unti, napansin ni Maria na may kakaiba sa kilos ng kaibigan. Palagi na itong nagpapakita ng sobra-sobrang atensyon kay Roland, kahit na walang dahilan. Madalas silang magkasama sa mga projects, kahit hindi sila dapat magkatulungan. Nagdudulot ito ng selos kay Maria, ngunit sinisikap niyang itago ang kanyang nararamdaman dahil nagtitiwala siya kay Roland at sa pagkakaibigan nila ni Rowena.
Ang sikat ng araw ay mas maliwanag kaysa karaniwan nang umagang iyon, ngunit para kay Maria, tila may mabigat na ulap na bumabalot sa kanyang damdamin. Hindi ito dahil sa init ng araw o sa dami ng gawain sa eskwela, kundi dahil sa isang bagay na matagal na niyang pinipilit hindi pansinin—ang unti-unting pagbabago sa pagkilos ng kanyang matalik na kaibigang si Rowena.
Simula pa lang ng pasukan, hindi na lingid kay Maria ang kakaibang atensyon na ibinibigay ni Rowena kay Roland, ang kanyang nobyo. Dati, masaya silang tatlong magkakasama, ngunit ngayon, parang may distansyang namamagitan sa kanila. Isang bagay na pilit niyang binabalewala ngunit lalong nagiging malinaw habang lumilipas ang mga araw.
Isang araw, habang pauwi silang tatlo mula sa eskwela, hindi maiwasang mapansin ni Maria ang madalas na paglapit ni Rowena kay Roland. Sa tuwing may proyekto o group activity, tila hindi maiiwasan na sila ang magkatandem. Kahit hindi naman sila assigned na magkasama, parang natural na nagtatagpo ang kanilang landas.
"Maria, okay lang ba sa'yo kung kami ni Roland ang magpresent bukas?" tanong ni Rowena, nakangiti habang hawak ang mga papel ng kanilang project.
"Huh? Bakit? Hindi ba't ako ang nakatoka doon?" sagot ni Maria, pilit na pinapanatiling kalmado ang kanyang boses.
"Ah, oo nga pala. Pasensya na, nakalimutan ko," mabilis na sagot ni Rowena, ngunit halata sa kanyang mukha ang bahagyang pagkagulat. "Akala ko lang kasi mas madali kung kami na ni Roland ang maghahandle since... well, nag-uusap na rin kami about it kanina."
Napatingin si Maria kay Roland, na tila walang nararamdamang kakaiba sa sitwasyon. Nakangiti lamang ito at tumango.
"Oo nga, babe. Sobrang hassle kasi yung ibang part ng project, kaya naisip ko, kami na lang ni Rowena ang mag-aayos para hindi ka na mag-alala."
Bagaman may konting kirot na bumara sa kanyang lalamunan, sinikap ni Maria na ngumiti. "Sige, kayo na ang bahala."
Sa pagkakataong iyon, isang maliit na halakhak ang lumabas sa bibig ni Rowena. "Thank you, Maria! Talaga namang maaasahan ka."
Ngunit sa kaloob-looban ni Maria, unti-unti siyang nilalamon ng pagdududa. Bakit tila mas madalas na magkasama ang dalawa? Bakit parang masyadong komportable si Rowena kay Roland?
Hindi nagtagal, nagkaroon ng mga pagkakataon na si Maria ay nakikitang nag-aabang sa eskwela. Minsan, paglabas niya ng silid-aralan, makikita niyang magkasama sina Rowena at Roland, nag-uusap at nagtatawanan. May mga araw na tila mas mahaba pa ang oras ng kanilang dalawa kaysa sa oras na naigugugol ni Maria kasama si Roland.
"Uy, si Rowena at Roland na naman, ah," birong sabi ni Jessa, isa sa mga kaibigan ni Maria. "Grabe, magbest friends ba talaga yan?"
Ngumiti si Maria, pilit na iniisantabi ang mga salita ng kaibigan. "Oo nga, ang weird lang minsan. Pero mabait naman si Rowena, alam kong wala siyang masamang intensyon."
Ngunit hindi niya kayang lokohin ang sarili. Alam niyang may mali. Alam niyang may isang bagay na nagbabago, at iyon ay ang paraan ng pagtingin ni Rowena kay Roland. Madalas niyang nahuhuling tumitingin si Rowena kay Roland—hindi lamang bilang kaibigan, kundi mayroong malalim na damdaming nakatago sa likod ng mga mata nito.
Isang gabi, matapos ang isang group study session sa bahay ni Maria, nagpaiwan si Rowena para tumulong mag-ayos ng mga gamit."Salamat, Rowena," sabi ni Maria habang pinupunasan ang mesa. "Hindi ko alam kung paano ko magagawa ang lahat ng ito nang mag-isa.""Walang anuman, Maria," sagot ni Rowena habang inaayos ang mga libro. "Alam mo namang lagi akong nandito para sa'yo."Napansin ni Maria ang mga mata ni Rowena na tila may nais ipahiwatig, ngunit hindi niya alam kung ano iyon. Sinubukan niyang maging kaswal at itanong ang isang bagay na matagal nang bumabagabag sa kanya."Rowena, may tanong ako. Napansin ko lang kasi... parang lately, masyado kayong madalas magkasama ni Roland. Alam mo naman, nobyo ko siya, pero parang kayo na ang laging magkasama."Nagulat si Rowena sa sinabi ni Maria, ngunit mabilis siyang bumalik sa kanyang dating ekspresyon. "Talaga? Hindi ko napansin. Siguro nagkakataon lang."Napangiti si Maria, ngunit sa kalooban niya, alam niyang hindi lang basta "nagkakatao
Parang tumigil ang mundo ni Roland sa narinig. Hindi siya agad nakapagsalita, tila pinoproseso pa ang bigat ng pag-amin ni Rowena."Rowena... ano ‘to? Hindi ko ito inaasahan," sabi ni Roland, nag-aalinlangan.Tumingin si Rowena diretso sa mga mata ni Roland, pilit na hindi magpapakita ng kahinaan. "Oo, alam ko. Alam kong hindi mo ito inasahan. Pero totoo ito, Roland. Mahal kita. At hindi na ako makakapagpanggap na wala akong nararamdaman. Alam kong masakit para kay Maria, pero kailangan kong ipaglaban ang nararamdaman ko."Umiling si Roland, tila hindi makapaniwala sa naririnig. "Rowena, kaibigan kita. Alam mong mahal ko si Maria. Paano mo nagawa ito?""Roland, hindi mo ba ako nakikita?" tanong ni Rowena, ngayon ay may halong poot ang kanyang tono. "Hindi mo ba nararamdaman na palagi akong nandito para sa’yo? Lahat ng ginagawa ko, lahat ng pagpapakita ko ng concern-, lahat ng pagsuporta ko—para sa'yo ‘yon, Roland. Hindi ba sapat na makita mo na mahal kita?"Nagpatuloy si Roland na umi
Sa kabila ng malinaw na sagot ni Roland, hindi pa rin nawawalan ng pag-asa si Rowena. Patuloy siyang nagpapakita ng "lambing," sinusubukang makahanap ng puwang sa pagitan ng relasyon nina Roland at Maria. Alam niyang hindi tama ang kanyang ginagawa, ngunit ang puso niya'y bulag na sa tama at mali.Isang hapon, nagkayayaan ang tatlo—si Maria, Rowena, at Roland—na magpunta sa isang coffee shop matapos ang klase. Habang nag-uusap ang tatlo, napansin ni Rowena na naka-focus si Roland kay Maria, at habang nagtatawanan ang dalawa, hindi maiwasang sumingit ang selos sa kanyang puso."Ang sweet n'yo naman," bati ni Rowena, na may halong lungkot sa kanyang boses na pilit niyang tinatago sa ngiti."Talaga?" tanong ni Maria, ngumiti at tumingin kay Roland. "Mahal ko talaga 'tong si Roland, eh. Sobrang bait at maalaga."Napansin ni Roland ang kakaibang tono sa boses ni Rowena, pero nagpatuloy lang ito sa pakikipag-usap kay Maria. Hindi nito binigyang pansin ang mga subtle- na pagkilos ni Rowena,
Matagal na silang magnobyo ni Maria—mahigit tatlong taon na. Mula pa noong sila ay nasa unang taon ng high school, magkasama na sila. Mahal na mahal niya si Maria; hindi iyon kailanman nabura sa kanyang puso. Pero si Maria ay tahimik at mahinhin, hindi katulad ni Rowena. Wala itong mga ginagawang mapusok o mga kilos na nagbubukas ng mga damdaming tila matagal nang natutulog sa loob niya. Si Rowena, iba.Nang una nilang makilala si Rowena, kaibigan agad ito ni Maria. Naging malapit sila sa isa’t isa dahil magkaklase sila at madalas na magkakasama sa mga group projects at extracurricular activities. Ngunit sa kabila ng pagiging kaibigan ni Rowena kay Maria, nararamdaman ni Roland ang kakaibang tensiyon tuwing magkasama silang dalawa. May mga sandaling tila lumalalim ang tingin ni Rowena. At may mga oras na nahuhuli niya ang kanyang sarili na napapaisip tungkol dito.Ngunit pinipigilan niya ang mga damdaming ito. Mahal niya si Maria, at ayaw niyang sirain ang kanilang relasyon. Subalit,
Sa mga sumunod na araw, naging mas mabigat ang pakiramdam ni Roland. Ang bawat sandali na nagkakaroon sila ng pagkakataong magkasama ni Rowena ay nagiging mas mapang-akit. Ramdam na ramdam niya ang paghila ng tukso, habang si Rowena naman ay tila walang balak tigilan ang ginagawang paglalapit sa kanya. Isang mali—isang hakbang lamang—at posibleng magiba ang lahat ng itinayo niyang relasyon kay Maria. Nasa harap siya ng isang mahirap na desisyon. Mahal niya si Maria, matagal na silang magkasama, at sa bawat oras na tinitingnan niya ito, hindi niya maisip na saktan siya. Ngunit sa bawat pagkakataon na magkasama sila ni Rowena, nararamdaman niyang ang kanyang mga katawan at isip ay sinisilaban ng tukso. Tila binubuhay ni Rowena ang isang damdaming matagal nang patay sa kanya—isang bagay na hindi niya kailanman naramdaman kay Maria.Isang araw, nagkaroon muli sila ng pagkakataong magkasama ni Rowena. Pagkatapos ng klase, naiwang mag-isa si Roland sa silid-aralan, abala sa paggawa ng repor
Si Roland ay tila nasa gitna ng isang nag-uumpugang bato. Alam niyang mahal niya si Maria—ang babaeng minahal niya ng matagal, ngunit nitong mga nakaraang linggo, unti-unting bumibigat ang distansya sa pagitan nila. Hindi iyon dahil sa paglamlam ng pagmamahal niya sa kanya, kundi dahil sa mga pangyayaring hindi niya kontrolado. Si Maria, ang kanyang matagal nang nobya, ay abala sa pangangalaga sa kanyang ina-inahan, si Sister Teresa, na nagkasakit.Dahil sa pagkakasakit ni Sister Teresa, halos lahat ng oras ni Maria ay nauubos sa ospital. Kailangan niya ang suporta ni Maria, ngunit tila unti-unting nawawala ang kanilang koneksyon. Mas madalas nilang kanselahin ang kanilang mga date at hindi na rin sila madalas magkita. Sa bawat pagkakataong magkita sila, may hinanakit sa pagitan nila, bagama't walang direktang salita na binibitiwan. Mahal pa rin siya ni Maria—iyan ang alam ni Roland—ngunit ramdam niyang may kulang na, may nawawala.At doon nagsimulang pumasok si Rowena—ang mapang-akit
Simula noon nagiging patago na ang relasyon nila ni Rowena na sila lang nakakaalam. Ang pagtataksil ni Roland ay 'di na mapipigilan pa bugso ng init ng laman at natutunan na rin niyang mahalin si Rowena. Sa tuwing anjan si Maria mga lihim na pasulyap ang gingawa nila .Lihim sila nagkikita ni Rowena hanggang sa di nila napigilan ang sarili naganap ang di dapat maganap.Rowena: [nakangiti habang hinahaplos ang braso ni Roland, tila nagpapahiwatig ng malalim na damdamin] "Roland, may sasabihin ako sa'yo."Roland: [umiiwas ng tingin ngunit ramdam ang tensyon sa kanilang paligid] "Ano na naman ba, Rowena? Hindi ba’t sinabi ko na sa'yo na hindi dapat tayo nagkikita nang ganito?"Rowena: [malambing na bumulong sa kanya habang ang mga daliri niya ay banayad na naglalaro sa kamay ni Roland] "Alam mo naman na hindi ko kayang hindi ka makita. Lalo na ngayon... mas kailangan mo ako. Hindi ba?"Roland: [napatingin sa kanya, dama ang pang-aakit sa bawat salita ni Rowena, ngunit pinipilit pigilan an
Ang Kaarawan ni Rowena ay ginanap sa malalayong bahagi ng resort, sa isang nakatagong silid na tahimik at walang ibang tao, nandoon sina Rowena at Roland. Ang paligid ay puno ng mga bulaklak at mga ilaw na nagliliwanag, tila sadyang inihanda para sa espesyal na araw na ito. Subalit, sa likod ng saya ng selebrasyon, nandoon ang isang lihim—ang kanilang pagnanasa sa isa’t isa na hindi na kayang ipagkaila pa.Rowena: [nakangiti habang nakatayo sa harap ng salamin, isinuot ang kanyang gown na tila lumulutang] "Roland, tingnan mo ako. Maganda ba ako?"Roland: [nakatayo sa likuran, tiningnan siya nang may pagkamangha] "Sobrang ganda, Rowena. Para kang diwata sa gown na iyan."Rowena: [lumingon sa kanya, ang mga mata ay nagliliyab sa saya] "Sana nga nandiyan si Maria para makita ito. Pero sa totoo lang, mas gusto kong makita ang reaksyon mo kaysa sa kanya."Roland: [napangiti ngunit nag-alinlangan] "Mali ito, Rowena. Ibang usapan na naman kapag nandiyan si Maria. Alam mo naman na siya ang ma