MAHIGPIT na kumuyom ang dalawang palad ko. Matigas akong nakipagtitigan sa ginang. Nanatili naman na masigla ang kaniyang mukha.
Mabilis na akong nakabago ng puwesto nang mapagtanto na kikilos siya. Animo'y kidlat na narating ko ang gilid ng pintuan. Nakahanda na ang kamay ko para pihitin ang seradura noon, pero naudlot iyon nang dahil sa isang halakhak.Hindi ko na maitago ang pagkasalubong ng mga kilay ko.Pakiramdam ko'y nagkamali ako ng husga sa ginang na ito.Kinikilabutan ako sa klase nang paghalakhak niya. Wala na ang pagkayumi roon."Hindi ka na mabiro, hijo," kalaunan ay bawi nito.Dinukwang nito ang lamesita, kinuha roon ang inilapag na purse at isinukbit sa kaniyang balikat."Hindi ko akalain na matatakutin ka," panunukso pa nito.Inabot na ng dulo ng daliri ko ang seradura ng pintuan. Nanatili naman ang paningin ko sa kaniya."Kay raming tahimik na lugar. Sementeryo pa talaga ang naisipan mo," naiiling na dugtong pa nito.Tumuwid na ito nang pagkakatayo. Nagsimula na itong humakbang papalapit sa akin."Batas na ang balaha sa kaniya, hijo," turan nito nang tuluyan ng makalapit sa akin. "Matabil lang ang dila ko, pero wala akong balak na dumihan ang maganda kong reputasyon."Napangiti na lang siya nang mapapitlag ako sa ginawa niyang pagdantay ng palad sa balikat ko."Aasahan pa rin kita, hijo." Muli nitong tinapik ang balikat ko.Inalis ko ang pagkakahawak sa doorknob. Humakbang ako ng dalawang beses paatras para bigyan siya ng daan.Siya na mismo ang nagpihit at nagtulak sa pinto para bumukas.Lumingon pa siya sa akin bago tuluyang ihakbang ang mga paa palabas. "Ipahahatid ko na kayo. Huwag mo na ring isipin ang ginawa mong kaguluhan sa loob ng mall," litanya pa nito. "Ako na ang bahala roon. At saka, talamak na shoplifter ang magkasintahan na iyon. Nagkataon lang, na mas nauna ka sa mga security guard na lumpuhin sila."Hindi ko na siya nagawa pang tugunin nang agad na akong hinila ni Bella.Hindi na maipinta ang mukha nito. Gusot na ang kasuotan niya, lalo na sa bandang likuran niya—na agad kong napansin ng tumalikod ito panandalian para habulin ng tingin ang papalayong si Mrs. Walker."Kala ko'y napano ka na sa loob." Agad kumawit ang braso nito sa akin. Muli nitong hinabol ng tingin si Mrs. Walker. "Nakakatakot siya," bulalas pa nito."Iniwan mo ako sa ere," pagbabago ko sa usapan.Hindi ko pa napagdedesisyunan kung babanggitin ko sa kaniya ang inaalok ni ginang Alicia. At saka, wala rin naman akong balak na tanggapin iyon. Tama na siguro ang engkuwentro namin ngayon.Humigpit ang hawak niya sa akin. "Nadala lang ako ng emosyon. Hindi naman kasi ako na-inform na may sakitan pa lang magaganap.""Kahit na, iniwan mo pa rin ako." Pumadyak ang dalawang paa ko sa marmol na sahig.Hindi naman maunawaan ni Bella ang gagawin. Batid ko naman na bago sa paningin niya ang iniaasta ko ngayon."Saglit lang tayo naghiwalay. Nagkaganiyan ka na agad," hindi makapaniwalang tugon nito. "Ikaw pa ba ang beks ko?" Inalis niya ang pagkakahawak sa akin. Walang pasabing sinapo niya ang dalawa kong pisngi at nilamukos iyon."Masakit na, Bella," pagsita ko rito nang ilang segundo na ang lumipas ay hindi pa rin siya humihinto sa ginagawa.Tinawanan niya lang ako. Bilang ganti, agad tinungo ng mga kamay ko ang magkabila niyang tagiliran. Agad ko siyang kiniliti roon.Napuno nang hagikhikan namin ang buong pasilyo. Napahinto lang kami sa paglalandian nang maulinigan ang magkakasunod na yabag ng kung sino man."Mukha ka ng hinog na kamatis," panunukso pa ni Bella.Hindi ko na siya pinatulan. Nasalubong ko ang kakaibang titig ng isang lalaking naglalaro ang edad sa forties.Nagsalitan ang paningin niya sa amin ni Bella—sa mga ayos namin ngayon, lalo na sa ayos ni Bella na nagulo ang kasuotan at ang buhok.Kahit na hindi siya magsalita, alam ko na agad kung anong tumatakbo sa isipan niya.Tumikhim muna ito, bago naglitanya. "Ipinahahatid na kayo ni Mrs. Walker. Ipinararating din ng ginang na 'di na siya personal na makapagpapaalam."Magkasabay namin na tinanguan ito ni Bella. Nang makakuha na ito ng tugon sa amin, agad na rin itong tumalikod at nagsimulang lumakad."May bayad ba ang pagsasalita sa kanila?" pagpuna pa ni Bella. "Ni hindi sila marunong bumati manlang. Daretso agad, wala nang paliguy-ligoy pa. Kung tumingin pa, akala mo'y manlulunok nang buhay."Sinenyasan ko muna itong manahimik, bago ko siya hinila pasunod sa lalaki.Tahimik naming narating ang parking lot. Katulad ng kulay ng sasakyan, ay ganoon din kadilim ang atmosphere sa loob noon nang makasakay na kami.Naging tahimik ang buong biyahe. Iniwasan na rin namin ni Bella na magharutan.Naging mabilis din ang biyahe dahil walang trapiko. Alas kuwatro pa lang ng hapon, kaya tiyak na bago pa lang magsisilabasan ang mga estudiyante."Dito na lang po, Manong," pagpapahinto ko rito. Saktong huminto ang sasakyan sa tapat bahay ko. Mas pinili ni Bella na dito na rin magpahatid para samahan ako buong magdamag.Alam ko naman na hindi lang iyon ang dahilan kung bakit mas pinili niya na dito sa akin makitulog ngayon. Tiyak na uusisain pa niya ako patungkol sa napag-usapan namin ni Mrs. Walker.Unang bumaba si Bella. Nang makapagpasalamat, agad itong sumandal sa kahoy na gate ng bahay habang hinihintay ako.Nakangiting tinapunan ko ng tingin ang lalaki. "Salamat po, Manong. Pasabi na lang din po kay Mrs. Walker." Naging hudyat naman ang pagtango niya para bumaba na ako.Isang pagtango muli ang iniwan nito bago tuluyang pinatakbo ang sasakyan.Nakapamulsang nilapitan ko si Bella. Balak ko na sanang alukin siya na pumanhik na sa loob. Pero hindi iyon natuloy nang matanawan ko ang papalapit na bulto ni Mariza."Nariyan na naman ang bruha." Pumaikot ang mga mata ni Bella nang tuluyan ng nakalapit si Mariza.Nakataas na agad ang kaliwang kilay nito. Lalo na nang mapansin ang ayos ko. "At ano namang kaartehan 'yan?" Tinuro nito ang wig na suot ko. Pinaglaruan ang bubble gum na paulit-ulit niyang pinalolobo at pinapuputok.Tinungo ng kamay ko ang tuktok ng buhok ko ngayon. "Wala lang ito."Huminto ito sa pagpapalobo ng bubble gum at muli iyong nginuya. Mapanloko ang tingin na itinapon kay Bella. "At sa tingin mo naman, hahabulin ka pa ni Vico dahil sa ginagawa mo. Kayo lang ang magkaibigan na hibang na kilala ko.""At talaga nga naman! Bruha ka talaga! Stalker ka, ano?" Humakbang na si Bella. Ganoon din si Mariza. Agad na akong pumagitna sa kanila, bago pa sila mag-away."Yes and proud to be. Nakatutuwa kayang makita ang kahibangan mo," panunukso pa ng panghuli. "Desperada."Bago pa tuluyang tumama ang kamay ni Bella sa pisngi ni Mariza ay agad ko na iyong nahuli. Hindi makapaniwalang tinapunan niya ako ng tingin."Anong ginagawa mo, Darlene?!" naiinis na bulalas nito.Puno nang kamanghaan naman na pinagmasdan kami ni Mariza.Lalo kong hinigpitan ang pagkakahawak sa kamay niya nang nagsimula na siyang manlaban."Bella, please."Hindi siya nakinig sa pakiusap ko. Malakas pa rin niyang hinila ang kamay niya. Nang mabawi iyon, pikit ang matang tinanggap ko ang pagsampal na ginawa niya.Kusang lumapat ang palad ko sa pisnging nasaktan. Napayuko na lang ako dahil sa kahihiyan."Baka sakaling magising ka," pagalit na asik niya nang matapos akong sampalin.Ni hindi ko na siya tiningnan pa nang walang imik na umalis siya."Weak. Kung sa akin iyon, ingungodngod ko siya," panunulsol pa ni Mariza.Walang imik na tinalikuran ko siya. Ilang hakbang pa lang ang nagagawa ko nang marahas ako nitong hinila.Animo'y patay na bata ko siyang nilingon. "Pagod na ako, Mariza."Hindi niya ako tinugon. Naglalaro ang mapanlokong tingin at ngiti sa kaniyang labi. Matunog itong ngumuya ng bubble gum at pinalobo iyon. Nang pumutok at dumikit sa labi, walang pag-aalinlangan na kinuha niya iyon at binilog ng kamay."Alam mo namang ikaw ang pinakamamahal kong pinsan. Kaya ayokong nasasaktan ka," panimula nito. "Kaya gagamutin na kita."Bago ko pa makuha ang nais niyang iparating, mabilis na niyang naidikit sa pisngi kong sinampalan ni Bella ang bubble gum na galing na sa bibig niya.Tuwang-tuwa siya nang pagmasdan ang ginawa. "Bagay talaga sa iyo maging basura."Nagtitimpi ang inis na binawi ko ang braso na hawak niya. "Tapos ka na?"Natatawang inilingan niya ako. "Oo nga pala. Pinapasabi ni Mama, na kung hindi ka magbibigay ng suporta kay Tita ay baka sa kangkungan na siya pulutin.""Kabibigay ko lang ng tatlong libo," pangangatwiran ko."Kulang iyon, Darlene," naiiling na wika nito. "Siguro'y sapat na ang dalawangpung libo kada buwan."Mulagat ang mga matang tiningnan ko siya. "Nagbibiro ka ba, Mariza? Saan naman ako kukuha ng ganiyag pera?""Oo nga pala, hamak na palingkera ka lang." Nagkibit balikat ito.Hinuli ang magkabila niyang kamay. Kulang na lang ay lumuhod ako sa harapan niya. "Mariza, baka naman nagbibiro lang si Tita. Hindi ko alam kung saan ako kukuha ng dalawampung libo. Anong gagawin ko?"Padaskol niyang binawi ang kamay at tinulak ako papalayo sa kaniya."Siguro'y tanong mo sa Ama mo," natatawang wika nito.Naiwan akong luhaan dahil sa sinabi niya.Napahinto lang ako sa pagluha nang mahulog ang card na ibinigay ni Mrs. Walker."Ito ba ang sagot mo?" Iniangat ko ang paningin sa kalangitan. Nasulyapan ko pa ang huling sinag ng araw. "Ayoko nang makaranas ng kabiguan," muli kong wika, bago napagpasyahan na tunguhin ang malapit na tindahan.Nagtataka man ay hindi na nag-usisa pa ang tao sa tindahan nang masungawan na galing pa ako sa pagluha.Iniabot ko sa kaniya ang singkuwenta. Nakuha naman niya agad ang nais kong mangyari nang makita niya ang card na hawak ko. Iniabot agad niya sa akin ang cellphone na pinauupahan para sa mga nais makitawag.Hindi nagtagal ang pag-ring ng tawag. Agad na may sumagot doon. "Sabi na nga ba at hindi ako mabibigo sa iyo." Hindi pa ako nag-uusap pero parang alam na agad ng ginang na ako ang tumatawag ngayon."Tinatanggap ko na ang alok mo."KASABAY nang mariin kong pagpikit ay ang pagpipigil ko din ng aking paghinga. Ngayon lang ako kinabahan nang ganito. Dinaig ko pa ang isasabak sa giyera kung umasta. Madalas din manginig ang dalawa kong kamay dahil sa kaba. Isama pa ang pamamawis nito kahit pa sabihing malamig naman ang panahon at ang kinalulugaran ko.Samut-sari din ang pumapasok sa isipan ko. Nais kong bumalik at huwag na lang tumuloy. Pero papaano? Papaano ko magagawa iyon kung may malaking bagay na pumipigil sa akin? Hindi ko nais manloko. Pero ngayon, wala na akong pagpipilian. Mamamatay nang wala sa katinuan ang Ina ko kung mas pipiliin ko ang sarili ko."Ayos ka lang ba 'toy? Namumutla ka yata?"Ang singkit na mga mata ng matandang lalaki ang nakasalubong ko. Panandalian niya akong tinanaw at binawasan ang lakas ng andar ng sasakyan. Wala na sa pagmamaneho ang buong atensiyon nito, lantaran na niya akong sinusulyapan ng tingin. Ni hindi niya manlang maramdaman na naiilang na ako sa ginagawa niya.Matigas ang na
HINDI maalis ang paghanga sa aking mukha nang sa wakas ay makarating na kami sa bahay ng mga Walker. Ilang metro din ang layo ng pinakang bahay nila mula sa kulay ginintong gate nito. Nagsasalitan naman ang iba't ibang punong kahoy sa kabuoan ng kanilang lupain. May ilang pagala ring hayop at malawak na taniman."Bumaba ka na."Hindi ko na nagawa pang magpasalamat kay sir Ash. Hinintay niya lang akong makalabas at mabilis nitong pinatakbo ang sasakyan. Naiwan na lang akong nakatanaw sa sasakyan nito na ngayon ay papaliit na nang paliit habang tinatahak ang mahabang daan na pinanggalingan namin."Saan naman siya pupunta? Hindi ba at dapat kasama niya ako?" kunot-noong tanong ko sa sarili."Maligayang pagdating sa tahanan ng Familia Walker." Inagaw nang sabay-sabay na pagbati ang atensiyon ko.Sumalubong sa akin ang hanay ng sampung kasambahay na kapuwa mga babae. Hinati sila sa dalawang grupo at ganoon din ang uniporme nilang suot. Sa unahan ng dalawang hanay ay ang dalawang ginang na
DALAWANG ARAW. Dalawang araw akong nakatulog ayon sa Doctor na gumamot sa akin.Malala man ang tinamo kong sugat, awa naman ng Diyos at buhay pa rin ako ngayon.Nakangiwing pinagmasdan ko ang ginagawang pagbabalat ni Bella ng mansanas. Walang kaingat-ingat na humihiwa ito roon, walang pakialam kahit pa konting lingat lang ay ang balat na niya ang matatalupan.“Mabuti na lang at may stock sila ng blood type mo. Kung wala, hindi ko na alam ang gagawin ko, Darlene," problemadong wika nito.Hindi ko alam kung paano niya nalaman na narito ako. Ang nag-aalalang mukha na niya agad ang sumalubong sa akin nang magising ako.“Malayo naman ito sa bituka.” Matamis ko siyang nginitian. Sinagot niya naman iyon nang pagsupalpal ng piraso ng mansanas sa bibig ko.“Anong malayo?! Nag-agaw buhay ka, beks. Kung nagkataon, ikaw na ang tagapag-alaga ng tandang ni San Pedro.”Hindi ko na siya natugunan pa, nang maputol ang pag-uusap namin ng bumukas ang pinto ng silid na kinalalagyan ko rito sa pagamutan.
MATUTUNOG na lagitik at pagkabasag ng mga kagamitan sa bahay ang sumalubong sa akin. Malinaw ko iyong naririnig kahit limang hakbang pa ang kailangan kong gawin bago marating ang pintuan ng aming maliit na bahay. Isang malalim na paghinga ang aking pinakawalan. Para akong sinasakal habang patuloy kong naririnig ang sigaw nang kasawian at may bahid ng galit sa loob ng bahay na ito. Ang bahay na dati-rati ay puno nang pagmamahalan at kasiyahan—na parang bulang naglaho na lang bigla. Hindi ko pa tuluyang naiaangat ang aking kamay nang kusa ng bumukas ang pintuang gawa sa isang makapal na flywood. Agad na sumalubong sa aking paningin ang isang ginang na nakalupasay sa malamig na sahig. Nagkalat din ang piraso ng mga bubog at ilang picture frame sa iba’t ibang bahagi ng bahay. Maging ang aparador na kasing laki ng tao ay nakatumba rin. Wala na sa ayos ang mga damit na kahapo’y katutupi lang, at ang mga kurtinang dapat ay maayos na nakasabit sa dingding.“Darlene. . .”Napalunok ako ng m
“BEKS!” umalingawngaw ang matinis at makabasag taingang boses ng babae sa loob ng palengke.Hindi ko na kinailangan na lumingon pa para lang makilala ang taong nagmamay-ari ng boses na iyon.Nagpatuloy ako sa pagsisilid ng mga natirang gulay. Lamang na ang bulok dito, pero may ilan pa namang mapagtitiyagaan. Maiitawid na rin nito ang hapunan ko.Kusang tumigil ang kamay ko sa ere nang maramdaman ang presensiya niya sa likuran ko. Ilang segundo lang ang lumipas, agad nang pumulupot ang braso niya sa leeg ko. Pinabuhat ang buong kabigatan niya. Kung hindi pa ako lumikha nang pag-ubo ay hindi pa niya maiisipang bitiwan ako.“Sorry,” mas lamang pa ang kasiyahan sa paghingi nito ng dipensa.Napahagod ako sa aking lalamunan. “May lihim ka yatang galit.” Nakasimangot na hinarap ko siya. “Wala kaya, ano.” Kumurba ang kaniyang labi. “Gusto mo patunayan ko.” Nagtaas-baba ang kaliwang kilay nito.Humakbang ako paatras. “Huwag na, Be—”Naunahan na niya ako. Ano pa nga bang inaasahan ko sa isang
“SIGURADO ka bang nandito siya, Bell—”“Babe,” pagputol ni Bella sa sasabihin ko. Para itong isang sawa na nakayakap sa braso ko ngayon. Pinagtitinginan na nga kami ng mga tao. “Okay, babe. Nandito ba talaga si Vico?” “Oo nga promise. Kakastalk ko lang kay Catalina, narito iyong location ng mga higad.” Inilibot ni Bella ang kaniyang paningin. Hanggang sa dumapo iyon sa isang fast food chain. “Ayun! Ayun 'yong damuho!”Mabilis akong nahila ni Bella papasok doon. Agad na tumama ang mata ni Vico kay Bella nang makaupo kami sa katapat mesa nito. Bumakas panandalian ang gulat dito. Nang makabawi, nakangising pinasadahan ng tingin si Bella. Ngayong malapit lang kami sa lalaking ito. May napagtanto na naman ako. Kahit saang anggulo, hinayupak pa rin ang tingin ko sa kaniya."Nakakabanas," wala sa sariling asik ko. Naudlot ang pagkuyom ko ng kamao, nang mag-iwas na ito ng tingin.“Babe, anong gusto mo? O ako ang gusto mong kainin?!” Nasamid ako sa sariling laway nang mabigla sa tanong ni
“ASHFORD WALKER!”Nailagay ko na lang ang dalawa kong palad sa aking mga tainga ng sumigaw nang malakas ang ginang matapos na talikuran kami ni Ash. Ni hindi ito natinag sa pagtawag ng ginang. Nagpatuloy lang ito sa paglalakad—papalayo sa amin.“Walang modo." Agad kong natutop ang labi ko nang mapagtantong umabot hanggang sa pandinig ng ginang ang sinabi ko.Nakangiti pa rin naman akong hinarap nito. "Babalikan kita, hijo." Bahagya pa nitong pinisil ang palad ko bago ako talikuran. Kinausap muna nito ang isa sa lalaking kasama nito bago sinundan si Ash.“Dar, kinabahan ako sa 'yo,” agad na wika ni Bella nang makalapit na sa akin. "Pasensiya na, beks. Minalas tayo ngayon. Dapat talaga hindi na kita pinilit sumama."Natatawang kinabig ko ito para yakapin. "Hindi naman ako namatay, Bella. Astig nga, nasalo ko iyong patalim."Agad itong nakapaslag sa pagkakayakap ko. Hinuli ang kaliwa kong tainga at marahas na piningot iyon. "Tuwa ka pa talaga. Halos mamatay na ako kanina dahil sa takot.
BAKAS na ang pagkangalay kay Mrs. Walker nang lumipas na ang ilang minuto at hindi ko pa rin nagagawang tanggapin ang kaniyang palad."Ehem." Makaagaw atensiyon na tumikhim si Arturo.Doon ko lang napagtanto na hindi na maipinta ang mukha ni Mrs. Walker. Hindi na maipaliwanag ang bumabakas sa kaniyang mukha, kung isa pa ba iyong ngiti o pagngiwi na. Wala na rin sa ayos ang kaniyang postura, bahagya na siyang nakayukod habang tutok ang paningin sa akin.Nagmamadaling tinanggap ko ang kaniyang palad. Pakiramdam ko kasi'y wala rin siyang balak na ibaba iyon. "Salamat po." Napangiwi ako.May kariinan pa na pinisil niya ang palad ko bago niya iyon pinakawalan. Inayos niya muna ang sarili, bago muling naupo sa gilid ko. "Ang kailangan ko lang naman ay isang tapat at mapagkakatiwalaang tao, Darwin." May diin sa dalawang katangian na binanggit niya. Tinapunan pa niya nang matalim na titig si Arturo na napatuwid na lang sa pagkakaupo.Wala sa sariling napalunok ako."Lumaki si Ash sa puder ng