BAKAS na ang pagkangalay kay Mrs. Walker nang lumipas na ang ilang minuto at hindi ko pa rin nagagawang tanggapin ang kaniyang palad.
"Ehem." Makaagaw atensiyon na tumikhim si Arturo.Doon ko lang napagtanto na hindi na maipinta ang mukha ni Mrs. Walker. Hindi na maipaliwanag ang bumabakas sa kaniyang mukha, kung isa pa ba iyong ngiti o pagngiwi na. Wala na rin sa ayos ang kaniyang postura, bahagya na siyang nakayukod habang tutok ang paningin sa akin.Nagmamadaling tinanggap ko ang kaniyang palad. Pakiramdam ko kasi'y wala rin siyang balak na ibaba iyon. "Salamat po." Napangiwi ako.May kariinan pa na pinisil niya ang palad ko bago niya iyon pinakawalan. Inayos niya muna ang sarili, bago muling naupo sa gilid ko. "Ang kailangan ko lang naman ay isang tapat at mapagkakatiwalaang tao, Darwin." May diin sa dalawang katangian na binanggit niya. Tinapunan pa niya nang matalim na titig si Arturo na napatuwid na lang sa pagkakaupo.Wala sa sariling napalunok ako."Lumaki si Ash sa puder ng kaniyang Mamita. Lahat ng bagay nakukuha ng anak ko. Lahat ng gusto niya, hindi puwedeng hindi masusunod," pagpapatuloy nito. "Wala namang kaso sa akin iyon. Pero ngayong malaki na siya, nag-iiba na rin ang mga hilig at kinasasangkutan niyang problema." Lumukot ang mukha nito. "Noong elementarya at tumuntong sa sekondarya, lagi siyang bukang-bibig ng kaniyang guro at principal—'di dahil sa katalinuhan, kung 'di dahil sa panggugulo niya sa klase at pagpapaiyak sa kaniyang mga kamag-aral." Napabuntong hininga ito. "Pero ngayon, malalaking kaguluhan na ang kinasasangkutan niya. Gustuhin ko man na itali na lang siya sa tabi ko ay hindi ko naman magawa. Malaki na siya at nanlalaban na.""Pasaway na damulag," naiiling na bulong ko."Ang kailangan ko lang naman ay ang tapat na magbabantay sa kaniya. Iyong hindi magsinungaling patungkol sa ginagawa ni Ash." Muli nitong tinapunan nang matalim na titig si Arturo. "At sa iyo ko iyon nakikita, Darwin." Puno nang pag-asa ang tingin na ipinukol nito sa akin."Sa akin po?" nag-aalangan na tanong ko.Ilang minuto siyang nanahimik. Nakasunod lang ako sa ginagawa niya. Mula sa paghawi niya ng ilang hibla ng kaniyang buhok na tumatabing sa kaniyang mukha, sa paglandas ng mamasa-masa niyang dila sa kulay rosas niyang labi at sa pagsuksok ng kaniyang palad sa purse niya, na sa palagay ko'y nag-uumapaw ang perang lilibuhin."Alam ko naman na hindi ka kaagad makapagdedesisyon, hijo," muling pagbubukas nito ng usapan. Hinugot nito mula sa purse ang may kaliitan at may katigasang card. "Kaya kung dumating ang oras o araw na nakapagdecide ka na. . ." Huminto ito sa pagsasalita. Maagap na kinuha ang palad ko papalahad sa kaniya. "Huwag mong kalilimutan ang numerong nakasulat sa card na ito. O kaya'y pumunta ka ulit dito sa opisina ko sa mall." Inilagay niya sa palad ko ang card, siya na rin mismo ang nagsara noon. "Sana'y pagbigyan mo ako sa kahilingan ko, Darwin."Wala sa sariling napakurap ako. Hindi ba at masyado namang mabilis? Pinagkatiwalaan niya agad ako nang ganun-ganon lang."Pero, Mrs. Walker. Baka nabibigla lang po kayo. Sa totoo po niyan, e." Napakamot ako sa aking batok. "Nagsimula rin po ako ng gulo dito, kani-kanina lang." Hindi ko maiwasang manginit ang aking pisngi dahil sa hiya.Kaya ko nga rin nagawang makisawsaw sa kaguluhan nila kanina."Iyon nga pala ang nakalimutan kong ireport, Mrs. Walker," biglang singit ni Arturo. Nakapamulsang tumayo ito mula sa pagkakaupo. "Maraming customer ang nagreklamo dahil sa baba ng kalidad ng ating seguridad. Dalawang mabigat na pangyayari ang gumulantang sa mga customer natin ngayon, Mrs. Walker. Marami nang usapan agad ang kumalat. Kaya kung kukunin ninyo ang binatang iyan, puwedeng makadagdag lang iyon sa pagkasira ng reputasyon ng mall at ng ilan pa ninyong negosyo," pangangatwiran nito.Sinalubong ko ang tingin ni Arturo, pero agad din akong nagbawi nang mapuna ang nang-uuyam niyang titig."Wala akong nakikitang problema, Arturo," pangangatwiran din ng ginang. "Hindi rin naman ang mall ang tatrabahuhin ni, Darwin. Sa personal na buhay ng Pamilya Walker siya magtatrabaho at hindi sa aming negosyo." Mabigat nitong inilapag ang purse sa lamesitang kaharap. "Huwag ka masyadong paranoid, Arturo. Napakababaw ng insidente kanina. Napakabilis din pagtakpan ng problema. Dadaanin mo lang sa himas, sa maraming benepisyo, mga sale at tiyak na mamamatay na ang apoy.""Subalit, Mrs. Walker, hindi magugustuhan ni Señorito ang iniaalok ninyo sa binata. Batid naman ninyo na iba ang ugali ng Señorito pagdating sa mga baguhan," pagtutol muli ni Arturo. "Baka kung mapano lang siya."Inis na napapalatak si Mrs. Walker sa sinabi nito. "Ako pa rin ang Ina niya, ang nagluwal sa kaniya." Mariin nitong wika. "Malaki pa rin ang bahagi ko pagdating sa buhay ng anak ko." Nanlalaki ang mga mata na tinitigan nito si Arturo. "Anak ko, anak ko lang. Nauunawaan mo ba, Arturo?" May pagbabanta na sa tinig nito. Animo'y lulunukin din nito nang buhay ang kausap.Mukhang naputol na niya ang pisi ng ginang.Wala ng nagawa pa si Arturo kung 'di ang tahimik na tumango.Ilang beses na nagbuga nang marahas na hangin si Mrs. Walker. Kinalamay muna nito ang sarili, bago muli ako kausapin."Pasensiya na, Darwin." Malumanay na muli ang tinig nito. Nagawa pa niyang haplusin ang balikat ko nang may karahanan. "Masyado lang talagang komplikado ngayong araw. Pakiramdam ko ay drain na drain ako. Kaya hindi ko maiwasan na magsungit.""Wala po iyon." Kumurba ang aking labi para sa isang ngiti. "Nauunawaan ko po. Alam ko naman po ang pakiramdam na maging ulo ng isang pamilya."Bahagyang nanlaki ang mga mata nito dahil sa sinabi ko. "O, so, ibig sabihin ikaw ay—""Opo. Dalawa lang kami ni Nanay sa buhay. Ako na ang nagsilbing padre de pamilya at ilaw ng tahanan sa amin," pagpapatuloy ko sa tangkang sasabihin nito."Kaya siguro ganoon na lang ang gaan ng loob ko sa iyo, hijo. Nakakamangha ka," muling papuri nito. "Parehas tayo nang dinadanas sa buhay. At ang ibig sabihin noon, dapat tayong magtulungan."Tinanguan ko na lang siya sa sinabi niya.Marahan niyang kinuha ang palad ko. "Tutulungan kita pinansyal. Tanggapin mo lang ang alok ko. Gusto ko lang na may maging mata ako at may mag-ulat sa akin nang tapat."Nahihiyang binawi ko ang palad ko. Ayoko namang magtunog mukhang pera ako. Idagdag pa na hindi na bata ang babantayan ko. "Tatapatin ko na po kayo. Wala pong kasiguraduhan ang magiging sagot ko."Napabuntong hininga na lang ito. "Naiintindihan ko, Darwin. Kung sakali lang na magbago ang isip mo." Ilang segundo niyang pinagmasdan ang card bago muli nagpatuloy sa pagsasalita. "Tumawag ka lang, okay?"Tinanguan ko na lang ito.Naputol na ang pag-uusap namin dahil sa isang katok mula sa pinto.Nakuha lahat noon ang atensiyon namin."Tuloy," walang kabuhay-buhay na wika ni Mrs. Alicia.Sumungaw mula sa labas ang isang bigotilyong lalaki. Marahang itinulak ng paa nito ang pinto upang magbukas nang malaki. "Narito na ang utak ng pananakit kay Señorito, Mrs. Walker," pagsalubong nito. Hindi na nito hinintay pa ang hudyat ng ginang. Agad na nitong hinila patungo sa unahan ang tinutukoy nito.Napatuwid na lang ako ng likuran nang malapatan ng paningin ang isang pamilyar na mukha. Kahit pa hulas na ang kolorete sa mukha niya ay hindi pa rin naman halos nagbago iyon."Bitiwan mo nga ako, gago! Damn it!" malutong agad siyang nagmura. Nagpupumaslag ito sa hawak ng lalaki. Halos mapasubsob pa sa sahig nang makuha ang gusto. "Mga walang modo! Bastos!" nanggagalaiting sigaw pa nito nang mapansin ang maputing balat na nabahiran ng ilang pasa dahil sa pagkakahawak at panlalaban."Ang init agad ng ulo mo, hija." Sinalubong ito ni Mrs. Walker nang matamis na ngiti. "Sit down," pag-uutos nito, na hindi naman sinunod ng isa. "Pagpasensiyahan mo na kung nasaktan ka ng tauhan ko. Sadyang wala lang talaga silang ingat sa mga bagay na walang halaga." Hindi naalis ang ngiti sa labi nito. "Like you."Pagak na tumawa ang babae sa sinabi nito. "Bastos ang pinagmulan. Kaya ganoon din ang iniluwal. Hindi na ako magtataka kung bakit ganoon ang ugali ng demonyito mong anak." Halos lumuwa na ang mga mata nito dahil sa galit."Sa iyo na mismo nagmula, hija. Huwag mo na akong pilitin pa na sumobra. Ikaw ang may atraso sa atin, ikaw dapat ang matutong magpakumbaba.""Ako pa talaga?" Hindi makapaniwalang itinuro nito ang sarili. "Binaboy ako ng anak mo. Inubos niya ang lahat sa akin. Tapos ngayon. Ako pa ang hihingi nang pasensiya?"Kapuwa kami lahat nagulat sa biglaang paghagalpak ng tawa ni Mrs. Walker. Ilang minuto rin kaming nakatulala sa kaniya.Nagpupunas pa ito ng gilid ng kaniyang mga mata nang muling nag-usap. "Too much daydreaming, hija. Ihiwalay mo ang reyalidad sa pantasya. Hindi papatol ang anak ko sa iyo. Kung nagawa man niya, tiyak na naglaro lang siya."Bago pa man makapagsalita ang babae, agad na itong pinadampot ni Mrs Walker kay Arturo at sa lalaking nagdala dito."Hayop ka talaga, Ash! Isinusumpa ko ang lahi mo!" galit na galit pa nitong sigaw bago tuluyang nawala sa paningin namin.Napakurap ako. Ash? Ashford?Bakit ngayon ko nga lang napagtanto? Siya pala ang lalaking minumura ng babaeng iyon sa palikuran kanina.Nag-aalangan na tiningnan ko si Mrs. Walker. Bahagya pa akong napapitlag nang makasalubungan ko siya ng titig. Mukhang naramdaman agad niya na mag-uusisa ako."Saan po dadalahin iyong babae?"Malalim niya akong tinitigan. "Gusto mo talagang malaman?" paninigurado pa nito.Hindi ko maintindihan kung ipapaling ko ba ang ulo ko o itatango iyon. Sa huli, tumango rin ako.Malawak ako nitong nginitian. "Saan ba ang lugar na tahimik, hijo?" ganting tanong nito.Sunod-sunod akong napalunok. Animo'y may bumabara sa lalamunan ko nang magsimula ng bumuka ang labi ko para sagutin ang tanong niya. "Sementeryo."Lalo lang lumawak ang pagkakangiti niya dahil sa sinabi ko.MAHIGPIT na kumuyom ang dalawang palad ko. Matigas akong nakipagtitigan sa ginang. Nanatili naman na masigla ang kaniyang mukha.Mabilis na akong nakabago ng puwesto nang mapagtanto na kikilos siya. Animo'y kidlat na narating ko ang gilid ng pintuan. Nakahanda na ang kamay ko para pihitin ang seradura noon, pero naudlot iyon nang dahil sa isang halakhak.Hindi ko na maitago ang pagkasalubong ng mga kilay ko. Pakiramdam ko'y nagkamali ako ng husga sa ginang na ito.Kinikilabutan ako sa klase nang paghalakhak niya. Wala na ang pagkayumi roon. "Hindi ka na mabiro, hijo," kalaunan ay bawi nito.Dinukwang nito ang lamesita, kinuha roon ang inilapag na purse at isinukbit sa kaniyang balikat. "Hindi ko akalain na matatakutin ka," panunukso pa nito.Inabot na ng dulo ng daliri ko ang seradura ng pintuan. Nanatili naman ang paningin ko sa kaniya."Kay raming tahimik na lugar. Sementeryo pa talaga ang naisipan mo," naiiling na dugtong pa nito.Tumuwid na ito nang pagkakatayo. Nagsimula na ito
KASABAY nang mariin kong pagpikit ay ang pagpipigil ko din ng aking paghinga. Ngayon lang ako kinabahan nang ganito. Dinaig ko pa ang isasabak sa giyera kung umasta. Madalas din manginig ang dalawa kong kamay dahil sa kaba. Isama pa ang pamamawis nito kahit pa sabihing malamig naman ang panahon at ang kinalulugaran ko.Samut-sari din ang pumapasok sa isipan ko. Nais kong bumalik at huwag na lang tumuloy. Pero papaano? Papaano ko magagawa iyon kung may malaking bagay na pumipigil sa akin? Hindi ko nais manloko. Pero ngayon, wala na akong pagpipilian. Mamamatay nang wala sa katinuan ang Ina ko kung mas pipiliin ko ang sarili ko."Ayos ka lang ba 'toy? Namumutla ka yata?"Ang singkit na mga mata ng matandang lalaki ang nakasalubong ko. Panandalian niya akong tinanaw at binawasan ang lakas ng andar ng sasakyan. Wala na sa pagmamaneho ang buong atensiyon nito, lantaran na niya akong sinusulyapan ng tingin. Ni hindi niya manlang maramdaman na naiilang na ako sa ginagawa niya.Matigas ang na
HINDI maalis ang paghanga sa aking mukha nang sa wakas ay makarating na kami sa bahay ng mga Walker. Ilang metro din ang layo ng pinakang bahay nila mula sa kulay ginintong gate nito. Nagsasalitan naman ang iba't ibang punong kahoy sa kabuoan ng kanilang lupain. May ilang pagala ring hayop at malawak na taniman."Bumaba ka na."Hindi ko na nagawa pang magpasalamat kay sir Ash. Hinintay niya lang akong makalabas at mabilis nitong pinatakbo ang sasakyan. Naiwan na lang akong nakatanaw sa sasakyan nito na ngayon ay papaliit na nang paliit habang tinatahak ang mahabang daan na pinanggalingan namin."Saan naman siya pupunta? Hindi ba at dapat kasama niya ako?" kunot-noong tanong ko sa sarili."Maligayang pagdating sa tahanan ng Familia Walker." Inagaw nang sabay-sabay na pagbati ang atensiyon ko.Sumalubong sa akin ang hanay ng sampung kasambahay na kapuwa mga babae. Hinati sila sa dalawang grupo at ganoon din ang uniporme nilang suot. Sa unahan ng dalawang hanay ay ang dalawang ginang na
DALAWANG ARAW. Dalawang araw akong nakatulog ayon sa Doctor na gumamot sa akin.Malala man ang tinamo kong sugat, awa naman ng Diyos at buhay pa rin ako ngayon.Nakangiwing pinagmasdan ko ang ginagawang pagbabalat ni Bella ng mansanas. Walang kaingat-ingat na humihiwa ito roon, walang pakialam kahit pa konting lingat lang ay ang balat na niya ang matatalupan.“Mabuti na lang at may stock sila ng blood type mo. Kung wala, hindi ko na alam ang gagawin ko, Darlene," problemadong wika nito.Hindi ko alam kung paano niya nalaman na narito ako. Ang nag-aalalang mukha na niya agad ang sumalubong sa akin nang magising ako.“Malayo naman ito sa bituka.” Matamis ko siyang nginitian. Sinagot niya naman iyon nang pagsupalpal ng piraso ng mansanas sa bibig ko.“Anong malayo?! Nag-agaw buhay ka, beks. Kung nagkataon, ikaw na ang tagapag-alaga ng tandang ni San Pedro.”Hindi ko na siya natugunan pa, nang maputol ang pag-uusap namin ng bumukas ang pinto ng silid na kinalalagyan ko rito sa pagamutan.
MATUTUNOG na lagitik at pagkabasag ng mga kagamitan sa bahay ang sumalubong sa akin. Malinaw ko iyong naririnig kahit limang hakbang pa ang kailangan kong gawin bago marating ang pintuan ng aming maliit na bahay. Isang malalim na paghinga ang aking pinakawalan. Para akong sinasakal habang patuloy kong naririnig ang sigaw nang kasawian at may bahid ng galit sa loob ng bahay na ito. Ang bahay na dati-rati ay puno nang pagmamahalan at kasiyahan—na parang bulang naglaho na lang bigla. Hindi ko pa tuluyang naiaangat ang aking kamay nang kusa ng bumukas ang pintuang gawa sa isang makapal na flywood. Agad na sumalubong sa aking paningin ang isang ginang na nakalupasay sa malamig na sahig. Nagkalat din ang piraso ng mga bubog at ilang picture frame sa iba’t ibang bahagi ng bahay. Maging ang aparador na kasing laki ng tao ay nakatumba rin. Wala na sa ayos ang mga damit na kahapo’y katutupi lang, at ang mga kurtinang dapat ay maayos na nakasabit sa dingding.“Darlene. . .”Napalunok ako ng m
“BEKS!” umalingawngaw ang matinis at makabasag taingang boses ng babae sa loob ng palengke.Hindi ko na kinailangan na lumingon pa para lang makilala ang taong nagmamay-ari ng boses na iyon.Nagpatuloy ako sa pagsisilid ng mga natirang gulay. Lamang na ang bulok dito, pero may ilan pa namang mapagtitiyagaan. Maiitawid na rin nito ang hapunan ko.Kusang tumigil ang kamay ko sa ere nang maramdaman ang presensiya niya sa likuran ko. Ilang segundo lang ang lumipas, agad nang pumulupot ang braso niya sa leeg ko. Pinabuhat ang buong kabigatan niya. Kung hindi pa ako lumikha nang pag-ubo ay hindi pa niya maiisipang bitiwan ako.“Sorry,” mas lamang pa ang kasiyahan sa paghingi nito ng dipensa.Napahagod ako sa aking lalamunan. “May lihim ka yatang galit.” Nakasimangot na hinarap ko siya. “Wala kaya, ano.” Kumurba ang kaniyang labi. “Gusto mo patunayan ko.” Nagtaas-baba ang kaliwang kilay nito.Humakbang ako paatras. “Huwag na, Be—”Naunahan na niya ako. Ano pa nga bang inaasahan ko sa isang
“SIGURADO ka bang nandito siya, Bell—”“Babe,” pagputol ni Bella sa sasabihin ko. Para itong isang sawa na nakayakap sa braso ko ngayon. Pinagtitinginan na nga kami ng mga tao. “Okay, babe. Nandito ba talaga si Vico?” “Oo nga promise. Kakastalk ko lang kay Catalina, narito iyong location ng mga higad.” Inilibot ni Bella ang kaniyang paningin. Hanggang sa dumapo iyon sa isang fast food chain. “Ayun! Ayun 'yong damuho!”Mabilis akong nahila ni Bella papasok doon. Agad na tumama ang mata ni Vico kay Bella nang makaupo kami sa katapat mesa nito. Bumakas panandalian ang gulat dito. Nang makabawi, nakangising pinasadahan ng tingin si Bella. Ngayong malapit lang kami sa lalaking ito. May napagtanto na naman ako. Kahit saang anggulo, hinayupak pa rin ang tingin ko sa kaniya."Nakakabanas," wala sa sariling asik ko. Naudlot ang pagkuyom ko ng kamao, nang mag-iwas na ito ng tingin.“Babe, anong gusto mo? O ako ang gusto mong kainin?!” Nasamid ako sa sariling laway nang mabigla sa tanong ni
“ASHFORD WALKER!”Nailagay ko na lang ang dalawa kong palad sa aking mga tainga ng sumigaw nang malakas ang ginang matapos na talikuran kami ni Ash. Ni hindi ito natinag sa pagtawag ng ginang. Nagpatuloy lang ito sa paglalakad—papalayo sa amin.“Walang modo." Agad kong natutop ang labi ko nang mapagtantong umabot hanggang sa pandinig ng ginang ang sinabi ko.Nakangiti pa rin naman akong hinarap nito. "Babalikan kita, hijo." Bahagya pa nitong pinisil ang palad ko bago ako talikuran. Kinausap muna nito ang isa sa lalaking kasama nito bago sinundan si Ash.“Dar, kinabahan ako sa 'yo,” agad na wika ni Bella nang makalapit na sa akin. "Pasensiya na, beks. Minalas tayo ngayon. Dapat talaga hindi na kita pinilit sumama."Natatawang kinabig ko ito para yakapin. "Hindi naman ako namatay, Bella. Astig nga, nasalo ko iyong patalim."Agad itong nakapaslag sa pagkakayakap ko. Hinuli ang kaliwa kong tainga at marahas na piningot iyon. "Tuwa ka pa talaga. Halos mamatay na ako kanina dahil sa takot.