Luna’s POV
Nanatili lang ako sa labas ng silid ni Mama. Nawalan ako ng lakas magpakita nang makita ko siyang kumakain habang masayang kinakausap ng pinsan kong si Nadine. Nag-text si Cara sa akin kanina habang pabalik ako sa ospital. May date daw siya at dumating na si Nadine, na papalit muna sa kaniya. Tumayo ako nang mapansin ang pagbukas ng pinto. Nakita kong lumabas si Nadine. “Nandito ka na pala. Kumusta ang practice ninyo?” tanong niya sa akin. “Katatapos lang kumain ni Tita Yassi ng hapunan. Hinahanap ka niya at si Tito James.” Hindi ako umimik. Nanatili lang akong nakatitig sa sahig. Masyadong magulo ang isipan ko ngayon. Buntis ako at hindi ko alam kung paano aaminin kay Mama. Napatay ni Papa ang ama ni Alexus at nagnakaw siya sa bangko. “Ayos ka lang ba?” nag-aalalang tanong ni Nadine sa akin. Hinawakan niya ang aking noo. “Magbihis ka muna dahil basang-basa ka sa ulan. Dinalhan kita ng ekstrang damit.” Tumango ako. Ngayon ko lang napansin na basang-basa pala ako sa ulan kanina. Bigla na lang akong nawala sa sarili sa kaiisip ng mga sinabi nina Papa at Alexus. Pumasok ako sa loob ng kwarto at niyakap si Mama ng mahigpit. Pilit kong tinatago ang bigat ng nararamdaman ko ngayon. “Hinayaan mo na naman ang sarili mong mabasa sa ulan,” saad ni Mama at kumalas siya sa yakap ko. “Saan na ba ang papa mo? Kanina ko pa siya hinihintay.” Hindi ako saumagot, tinitigan ko lang si Mama. Namumutla siya. Limang buwan na siya rito sa ospital. May sakit siya sa puso at kailangan niyang maoperahan, pero wala kaming perang pangpaoepera sa kaniya. Baon sa utang ang pamilya namin. Si Papa ay isang construction worker at ako naman ay isang call center agent. Kulang pa rin ang mga sahod namin ni Papa upang matustusan ang pangunahing pangangailangan ni Mama sa ospital. Halos wala na rin akong pahinga kasi lahat ng oras ko ay ginugugol ko sa trabaho. Pagkatapos kong magbihis ng damit, nakipagkwentuhan ako kay Mama, na parang walang nangyari at mabigat na problema akong dinadala. Ayaw kong sabihin sa kaniya ang mga nangyayari dahil natatakot ako na baka mas lalo lang lumala ang kalagayan niya. Bumukas ang pinto at nakita kong pumasok si Nadine. “Luna, si –” Hindi natapos ang sasabihin ni Nadine dahil nakita kong sumunod si Alexus sa kaniya. Nanigas ako sa kinatatayuan ko at napahawak sa tiyan ko. Sinulyapan ko si Mama, nakapikit na ang kaniyang mga mata. “Luna…” sambit ni Alexus. Bumilis ang pagtibok ng puso ko at binalot na naman ako ng takot. Namumula ang mga mata ni Alexus na nakatingin sa akin. Basang-basa rin ang suot niyang damit. Bumaling ako kay Nadine. “Bantayan mo muna si Mama. May pag-uusapan lang kami ni Alexus.” “Luna, ang Papa mo –” “Alam ko na, Nads. Mamaya na lang natin ‘yan pag-uusapan. May important e kaming pag-uusapak ni Alexus,” putol ko sa kaniyang sasabihin at naglakad palabas ng kwarto. Napansin ko kaagad ang pagsunod ni Alexus sa akin. Hinawakan niya ng mahigpit ang aking braso nang makalabas na kaming dalawa sa kwarto ni Mama. Humugot ako ng malalim na hininga at pinigilan ang pagbagsak ng aking mga luha bago siya hinarap. “Maghiwalay na tayo, Alexus. Hindi na kita mahal at hindi ikaw ang ama ng batang dinadala ko,” diretsong sabi ko sa kaniya. “I cheated on you, Alexus. I’m so sorry.” Mas lalong humigpit ang pagkahawak niya sa braso ko. Pinigilan ko ang pagbagsak ng aking mga luha dahil gusto kong paniwalaan niya ang mga sasabihin ko ngayon. “Wala ng dahilan pa para ipagpatuloy ang relasyon natin. Ayaw kong saktan ka kaya mas mabuting malaman mo ng ganito kaaga ang lahat Nagkasala ako sa iyo. May nakilala akong lalaki habang nasa London ka at may nangyari sa amin. Hindi ikaw ang ama ng batang nasa sinapupunan ko.” Umupo ako sa isang malamig na silya, habang si Alexus ay nasa harap ko, ang mga mata niyang puno ng sakit, ng galit, ng tanong—ng mga tanong na hindi ko alam kung paano sasagutin. “Paano mo magagawa ‘yun, Luna?” tanong ni Alexus, ang kanyang tinig ay puno ng pagkabigo, tila sinusubukang magsanib ang mga piraso ng kanyang mundo na nagbagsakan sa harap niya. “Bakit mo ako niloko?” Wala akong masabi. Ang mga salitang tumama sa akin ay tila nagputol sa aking dila. Ang totoo, hindi ko rin kayang tanggapin ang katotohanan. Wala akong balak na magsinungaling sa kaniya, pero ito lang ang paraan para tuluyan niya akong kamuhian. Ang aking ama—siya ang pumatay sa ama ni Alexus. Siya ang dahilan kung bakit ang isang buhay na puno ng pangarap at pag-asa ay naputol ng walang kalaban-laban. Hindi ko pa alam kung ano ang totoong nangyari at kung bakit humantong ang buhay ng ama ni Alexus, pero binalot na ako ng takot. Tinutukso ako ng mga alaala ng mga sandali ng kaligayahan na magkasama kaming dalawa—ang mga pagngiti, ang mga tawa, ang mga pangako. Lahat ng iyon, parang mga bula na mabilis na pumutok. Hindi ko kayang ipaliwanag sa kanya. Hindi ko kayang sabihin sa kanya na ang ama ko, na aking iniidolo at inaalagaan, ay siya palang may kagagawan ng lahat ng ito. Paano ko ipaliwanag na ang isang taong akala ko’y magmamahal sa akin ng walang kapantay ay nagdala ng hindi maipaliwanag na sakit kay Alexus? Tumayo si Alexus at lumuhod sa harapan ko. Nag-iwas ako ng tingin sa kaniya. “Luna, please tell me – that you’re lying. Hindi ka nagloko sa akin. Ako ang ama ng batang nasa sinapupunan mo,” pagmamakaawa ni Alexus. Umiling-iling ako. “Hindi ako nagsisinungaling, Alexus. Totoo lahat ng mga sinabi ko. I cheated on you and got pregnant with the stranger…” Sinuntok ni Alexus ang sahig. “That’s not true, Luna,” matigas niyang sabi. Ang mga mata ni Alexus ay puno ng galit—at may dahilan siya. Dapat lang. Nagsisimula nang mangilid ang kaniyang luha sa mga mata niya. “Hindi ko alam kung anong sasabihin ko,” sabi ko nang mahina, ang tinig ko ay basag na parang isang pira-pirasong salamin. “Hindi ko kayang tanggapin ang nangyari, Alexus. Hindi ko kayang tanggapin… ang lahat ng ito – na nabuntis ako ng ibang lalaki.” Ang huling titig ni Alexus sa akin ay matalim, puno ng hindi pagkakaunawaan at galit. “Hindi ko alam kung ano pa ang kulang sa akin. Binigay ko sa iyo ang lahat. Minahal kita ng sobra. Mas mahal pa kita kaysa sa sarili ko. Binago ko ang sarili ko simula nang makilala kita. Lahat ng mga pangarap ko ay kasama ka, pero bakit mo ito nagawa sa akin, Luna? Bakit mo ako niloko?” Ngumisi ako at inalis ang kaniyang kamay na nakahawak sa kamay ko. “Ginamit lang kita, Alexus. Hindi kita minahal. It’s just a dare with my friends. Hindi ako magpapagalaw sa ibang lalaki kung minahal din kita ng totoo.” Nilakasan ko ang aking loob na masabi sa kaniya lahat-lahat ng mga masasakit na salita upang tuluyan niya na akong layuan. “Kahit anong gawin mo, hindi kita kayang mahalin, Alexus . Kahit magmakaawa ka pa sa harapan ko, hinding-hindi na ako babalik sa ‘yo. Kalimutan mo na lang ako. Diring-diri na ako sa sarili ko kaya naisip ko na sabihin sa ‘yo ang totoo.” Napasinghap ako. “Hindi kita minahal at ibang lalaki ang ng batang dinadala ko. Kalimutan mo na lang ako, Alexus. Hindi ako ang babaeng para sa iyo.”Luna’s POVFive years later… Ang lambot ng upuan sa crew station ay halos hindi ko na maramdaman. Sa kabila ng pagod mula sa biyahe, ang puso ko ay puno ng pananabik. Sa bawat segundo ng pagbaba ng eroplano, parang mas umiikli ang distansya ko sa anak ko. “Cabin crew, prepare for landing,” sabi ng captain mula sa cockpit. Tumayo ako, sinigurong nakasarado ang overhead bins at nakaayos ang mga pasahero. Lahat ay tila abala sa kani-kaniyang ginagawa, ngunit ang utak ko ay nakatuon lang sa iisang bagay—ang yakapin si Bella. Nilingon ko ang bintana. Ang mga ilaw ng lungsod sa gabi ay parang alahas na nakahiga sa kadiliman. Malapit na talaga. Naramdaman ko ang bahagyang pag-iling ng eroplano habang bumaba ito nang tuluyan. “Ma’am, are we almost there?” tanong ng isang pasaherong nanay na may dalang sanggol. Ngumiti ako sa kaniya, ang ngiting puno ng sariling pangungulila. “Yes, Ma’am. Just a few more minutes,” sagot ko. Sana nga ganito rin kabilis ang lahat—ilang minuto na
Luna’s POVHinawakan ko ng mahigpit ang kamay ni Bella habang naglalakad kami patungo sa sakayan ng mga taxi. Nakasunod naman sa amin si Yaya Ana.“Luna!” Napatingin ako sa paligid nang marinig ang pamilyar na boses na tumawag sa akin. Nanlaki ang mga mata ko nang makita si Ate Brielle – ang kapatid ni Alexus, na tumatakbo palapit sa amin. Kasama niya ang kaniyang asawang si Kuya Mark. Niyakap niya ako kaya bigla akong nanigas sa kinatatayuan ko. “It’s been awhile. How are you?” Bumaba ang paningin niya sa batang kasama ko. “Ito na ba ang anak mo?” Tumango ako at tinago ang si Bella sa aking likod. “Yes, Ate Brielle.” Kinagat ko ang pang-ibabang labi ko. Nahihiya ako dahil hindi naging maayos ang hiwalayan namin ni Alexus noon. Pinasadahan niya ako ng tingin. “Flight Attendant ka na rin ba?” tanong ni Ate Brielle. Tumango ako. “Kakasimula ko lang po noong isang buwan,” sagot niya. Hinawakan ko ng mahigpit ang kamay ng aking anak. “Si Bella nga pala. Anak ko,” pagpapakilala ko.
Luna’s POVHuminga ako nang malalim bago pihitin ang seradura ng pintuan. Pakiramdam ko, bawat hakbang ko papasok sa silid ng ospital ay may nakapatong na mabigat na timbang. Nang tuluyan kong mabuksan ang pinto, ang malamig na hangin mula sa aircon ang unang bumati sa akin, kasunod ang tunog ng makina na mino-monitor ang tibok ng puso ni Bella. Naroon siya, nakahiga sa puting kama, napapaligiran ng mga tubo at wire na nakakabit sa maliit niyang katawan. Napakaliit niya para sa kama, parang napaka-fragile. Pero kahit ganoon, mahimbing ang tulog niya. Parang wala siyang iniinda, habang ako, parang nagugunaw ang mundo. Dahan-dahan akong lumapit, ang mga paa ko ay parang tumitimbang ng tonelada. Naupo ako sa tabi ng kama niya, pinigilan ang panginginig ng mga kamay ko bago hinawakan ang kaniyang maliliit na daliri. “Bella…” bulong ko, kahit alam kong hindi niya ako maririnig. Pinagmasdan ko ang maamo niyang mukha, ang payapang ekspresyon niya na para bang sinasabi niyang okay lang
Nasa labas kami ng ospital at malamig ang simoy ng hangin, pero parang nagbabaga ang paligid dahil sa nag-aapoy na galit sa mga mata ni Alexus.“Alexus, hindi ko ginusto ang lahat ng nangyari,” mahinahon kong sabi, kahit na nanginginig na ang boses ko. “Nasaktan ka, alam ko. Pero hindi ibig sabihin—”“‘Hindi ko ginusto?’” Mabilis niyang putol sa akin, ang boses niya halos sumigaw. “Ang dali namang sabihin, Luna! Pero anong nangyari sa akin? Anong nangyari sa atin? Niloko mo ako! Niloko mo ako habang nasa ibang bansa ako! I tried to reach you out kahit niloko mo ako. Pero anong ginawa mo? You blocked me. Para akong gago na naghintay, nagtanong, nagmakaawa na bumalik ka, pero wala! Wala akong nakuha kung ‘di katahimikan!”Halos hindi ako makatingin sa kanya. Alam kong totoo ang bawat salita niya. Alam kong may karapatan siyang magalit, pero hindi ko rin kayang sabihin ang totoo. Hindi dito, hindi ngayon.“Alexus, hindi mo naiintindihan—”“Hindi naiintindihan ang alin? Ang ginawa mong pa
Luna’s POVNapalingon ako sa cellphone ko nang mapansing may tumatawag. Agad kong sinagot ang tawag nang makita ko ang pangalan ng aking pinsan na si Cara.“Luna, nasaan ka?” Nanginginig ang boses ni Cara.“Papunta na ako riyan sa ospital. Katatapos lang ng training namin. Bakit?” Uminom ako ng tubig. Katatapos lang ng training ko. Kaunting tiis na lang, magiging ganap na akong flight attendant. Bumuntong-hininga ako nang mapagtantong may posibilidad na makakahinto ako sa training namin kapag lumubo na ang tiyan ko. Dalawang buwan na akong buntis. Hindi pa alam ng mga pamilya namin ni Alexus ang tungkol sa pagbubuntis ko dahil pareho kaming natatakot sa magiging reaksiyon nilang lahat.Malaki ang tiwalang binigay nila sa amin na magtatapos kami sa pag-aaral at makakamit namin ang pangarap naming mga trabaho. Iniisip ko rim si Mama. May sakit siya sa puso at kasalukuyan siyang naka-confine ngayon sa isang public hospital. Habang ako naman ay working student at umaasa lang sa schola
Nasa labas kami ng ospital at malamig ang simoy ng hangin, pero parang nagbabaga ang paligid dahil sa nag-aapoy na galit sa mga mata ni Alexus.“Alexus, hindi ko ginusto ang lahat ng nangyari,” mahinahon kong sabi, kahit na nanginginig na ang boses ko. “Nasaktan ka, alam ko. Pero hindi ibig sabihin—”“‘Hindi ko ginusto?’” Mabilis niyang putol sa akin, ang boses niya halos sumigaw. “Ang dali namang sabihin, Luna! Pero anong nangyari sa akin? Anong nangyari sa atin? Niloko mo ako! Niloko mo ako habang nasa ibang bansa ako! I tried to reach you out kahit niloko mo ako. Pero anong ginawa mo? You blocked me. Para akong gago na naghintay, nagtanong, nagmakaawa na bumalik ka, pero wala! Wala akong nakuha kung ‘di katahimikan!”Halos hindi ako makatingin sa kanya. Alam kong totoo ang bawat salita niya. Alam kong may karapatan siyang magalit, pero hindi ko rin kayang sabihin ang totoo. Hindi dito, hindi ngayon.“Alexus, hindi mo naiintindihan—”“Hindi naiintindihan ang alin? Ang ginawa mong pa
Luna’s POVHuminga ako nang malalim bago pihitin ang seradura ng pintuan. Pakiramdam ko, bawat hakbang ko papasok sa silid ng ospital ay may nakapatong na mabigat na timbang. Nang tuluyan kong mabuksan ang pinto, ang malamig na hangin mula sa aircon ang unang bumati sa akin, kasunod ang tunog ng makina na mino-monitor ang tibok ng puso ni Bella. Naroon siya, nakahiga sa puting kama, napapaligiran ng mga tubo at wire na nakakabit sa maliit niyang katawan. Napakaliit niya para sa kama, parang napaka-fragile. Pero kahit ganoon, mahimbing ang tulog niya. Parang wala siyang iniinda, habang ako, parang nagugunaw ang mundo. Dahan-dahan akong lumapit, ang mga paa ko ay parang tumitimbang ng tonelada. Naupo ako sa tabi ng kama niya, pinigilan ang panginginig ng mga kamay ko bago hinawakan ang kaniyang maliliit na daliri. “Bella…” bulong ko, kahit alam kong hindi niya ako maririnig. Pinagmasdan ko ang maamo niyang mukha, ang payapang ekspresyon niya na para bang sinasabi niyang okay lang
Luna’s POVHinawakan ko ng mahigpit ang kamay ni Bella habang naglalakad kami patungo sa sakayan ng mga taxi. Nakasunod naman sa amin si Yaya Ana.“Luna!” Napatingin ako sa paligid nang marinig ang pamilyar na boses na tumawag sa akin. Nanlaki ang mga mata ko nang makita si Ate Brielle – ang kapatid ni Alexus, na tumatakbo palapit sa amin. Kasama niya ang kaniyang asawang si Kuya Mark. Niyakap niya ako kaya bigla akong nanigas sa kinatatayuan ko. “It’s been awhile. How are you?” Bumaba ang paningin niya sa batang kasama ko. “Ito na ba ang anak mo?” Tumango ako at tinago ang si Bella sa aking likod. “Yes, Ate Brielle.” Kinagat ko ang pang-ibabang labi ko. Nahihiya ako dahil hindi naging maayos ang hiwalayan namin ni Alexus noon. Pinasadahan niya ako ng tingin. “Flight Attendant ka na rin ba?” tanong ni Ate Brielle. Tumango ako. “Kakasimula ko lang po noong isang buwan,” sagot niya. Hinawakan ko ng mahigpit ang kamay ng aking anak. “Si Bella nga pala. Anak ko,” pagpapakilala ko.
Luna’s POVFive years later… Ang lambot ng upuan sa crew station ay halos hindi ko na maramdaman. Sa kabila ng pagod mula sa biyahe, ang puso ko ay puno ng pananabik. Sa bawat segundo ng pagbaba ng eroplano, parang mas umiikli ang distansya ko sa anak ko. “Cabin crew, prepare for landing,” sabi ng captain mula sa cockpit. Tumayo ako, sinigurong nakasarado ang overhead bins at nakaayos ang mga pasahero. Lahat ay tila abala sa kani-kaniyang ginagawa, ngunit ang utak ko ay nakatuon lang sa iisang bagay—ang yakapin si Bella. Nilingon ko ang bintana. Ang mga ilaw ng lungsod sa gabi ay parang alahas na nakahiga sa kadiliman. Malapit na talaga. Naramdaman ko ang bahagyang pag-iling ng eroplano habang bumaba ito nang tuluyan. “Ma’am, are we almost there?” tanong ng isang pasaherong nanay na may dalang sanggol. Ngumiti ako sa kaniya, ang ngiting puno ng sariling pangungulila. “Yes, Ma’am. Just a few more minutes,” sagot ko. Sana nga ganito rin kabilis ang lahat—ilang minuto na
Luna’s POVNanatili lang ako sa labas ng silid ni Mama. Nawalan ako ng lakas magpakita nang makita ko siyang kumakain habang masayang kinakausap ng pinsan kong si Nadine. Nag-text si Cara sa akin kanina habang pabalik ako sa ospital. May date daw siya at dumating na si Nadine, na papalit muna sa kaniya. Tumayo ako nang mapansin ang pagbukas ng pinto. Nakita kong lumabas si Nadine. “Nandito ka na pala. Kumusta ang practice ninyo?” tanong niya sa akin. “Katatapos lang kumain ni Tita Yassi ng hapunan. Hinahanap ka niya at si Tito James.” Hindi ako umimik. Nanatili lang akong nakatitig sa sahig. Masyadong magulo ang isipan ko ngayon. Buntis ako at hindi ko alam kung paano aaminin kay Mama.Napatay ni Papa ang ama ni Alexus at nagnakaw siya sa bangko. “Ayos ka lang ba?” nag-aalalang tanong ni Nadine sa akin. Hinawakan niya ang aking noo. “Magbihis ka muna dahil basang-basa ka sa ulan. Dinalhan kita ng ekstrang damit.” Tumango ako. Ngayon ko lang napansin na basang-basa pala ako sa u
Luna’s POVNapalingon ako sa cellphone ko nang mapansing may tumatawag. Agad kong sinagot ang tawag nang makita ko ang pangalan ng aking pinsan na si Cara.“Luna, nasaan ka?” Nanginginig ang boses ni Cara.“Papunta na ako riyan sa ospital. Katatapos lang ng training namin. Bakit?” Uminom ako ng tubig. Katatapos lang ng training ko. Kaunting tiis na lang, magiging ganap na akong flight attendant. Bumuntong-hininga ako nang mapagtantong may posibilidad na makakahinto ako sa training namin kapag lumubo na ang tiyan ko. Dalawang buwan na akong buntis. Hindi pa alam ng mga pamilya namin ni Alexus ang tungkol sa pagbubuntis ko dahil pareho kaming natatakot sa magiging reaksiyon nilang lahat.Malaki ang tiwalang binigay nila sa amin na magtatapos kami sa pag-aaral at makakamit namin ang pangarap naming mga trabaho. Iniisip ko rim si Mama. May sakit siya sa puso at kasalukuyan siyang naka-confine ngayon sa isang public hospital. Habang ako naman ay working student at umaasa lang sa schola