"Huwag ka munang gumalaw. Hindi pa naghihilom ang iyong mga sugat. Makinig ka kay Yanna at sa amin kung gusto mong gumaling kaagad." istriktang utos ni Manang Rita ng abutan niyang pilit na umuupo ang lalaki at nahihirapan ang dalaga na umalalay dito.
"Manang Rita, buti po at narito ka na. Manang, hindi raw po siya makaalala." pagpapabatid ng dalaga. Umawang ang bibig ng ginang at tumitig sa lalaki na nakatingin naman sa kanilang dalawa. "Wala kang maalala na kahit na ano?" seryosong tanong ni Manang Rita sa lalaki. "Wala po talaga akong maalala," sagot naman nito. "Palagay ko Manang Rita ay nagkaroon siya ng amnesia." wika ni Yanna. "Yun din ang sa tingin ko," saad din ng ginang. "Ano po bang nangyari sa akin? Sino po ba ako at sino po kayo?" mga tanong sa kanila ng lalaki. "Pasensiya ka na, hindi namin masasagot kung sino ka dahil hindi ka namin kakilala. Hindi ka rin naman taga-rito sa lugar namin. Ako si Manang Rita at ito naman si Yanna, siya ang nakakita sa iyo sa tabing ilog na walang malay at sugatan." pagpapakilala ng ginang at pagsagot na rin nito sa itinatanong ng lalaki. "Nasabi ko na sa kanya Manang ang tungkol dun." sambit ng dalaga na ikinatango ng ulo ni Manang Rita sa kanya. Pinilit ng lalaki na alalahanin ang nangyari sa kanya ngunit kumirot ang ulo nito. Napansin ni Manang Rita ang reaksyon ng lalaki ng hawakan nito ang magkabilaang parte ng ulo. "Huwag ka munang mag isip, baka makasama sa iyo. Wag mo munang pilitin ang sarili mong makaalala." wika ni Manang sa kanilang pasyente. "Yanna, bantayan mo muna siya at ikukuha ko siya ng makakain. Ilang araw ng hindi siya kumakain, panigurado akong nagugutom na siya. Painumin mo na rin muna siya ng tubig. Wag mong biglain ipaubos ang tubig sa baso, dapat paunti-unti lang ng hindi sumakit ang kanyang tiyan." bilin ni Manang Rita. "Tatawagin ko rin muna ang Tiyo mo at si Dencio sa gulayan." dugtong pang turan nito. "Sige po, Manang Rita." wika ni Yanna. Lumabas ng silid ang ginang at naiwan si Yanna sa loob na kasama ang lalaki. "Uminom ka na muna raw ng tubig, baka kase nauuhaw ka na nga rin." utos nI Yanna ng salinan niya ang baso ng tubig at iniabot iyon sa kamay ng lalaki. "Narinig mo ang sinabi ni Manang di ba, unti- untiin mo lang ang pag inom ng tubig. Wag mo raw biglain ang iyong tiyan." paalala pa ng dalaga. Sinunod naman ang utos niya at ng halos mangalahati na ang inumin na nasa baso ay inilapag na nito ang baso sa tabi at kinuha iyon ni Yanna. "Salamat pala sa ginawa mong pagtulong sa akin. Ang laking abala ko siguro sa inyo." wika ng lalaki. Nakadama ng awa si Yanna ng mapansin niyang iniyuko ng lalaki ang ulo. "Hindi naman, wag mong alalahanin yun. Ang importante nalagpasan mo ang paghihirap na naranasan mo sa mga taong gustong pumatay sa 'yo at ngayon nga ay pagaling na ang mga natamo mong sugat." "May gustong pumatay sa akin?!" bulalas na tanong kay Yanna. "Nang makita kita sa ilog ay mahina na ang pintig ng iyong puso. Sugatan ka at may ilang tama ng bala ng baril. Si Manang Rita at Mang Dencio na asawa ni Manang ang nagtulong na gamutin ka. Nga pala ang bahay na ito ay sa tiyuhin ko, mamaya ay makikilala mo sila." paliwanag ng dalaga. Hindi maiwasan ng lalaki ang hindi mag-isip at napuna iyon ni Yanna. "Bilin ni Manang sa iyo na huwag ka munang mag isip di ba. Baka sumakit na naman ang iyong ulo sa ginagawa mo. Malayo ang ospital dito, ilang oras din ang byahe bago makarating doon." "Paano naman ako makakaalala kung hindi ko iisipin kung ano ba ang nangyari sa akin at kung sino ako. Paano ako makakauwi sa pamilya ko at paano ko malalaman kung may pamilya nga ba ako? Pangalan ko nga ay hindi ko matandaan kung ano." "Kusa namang babalik ang iyong ala-ala. Hindi lang natin alam kung kailan. Sigurado naman akong may pamilya ka, malay mo hinahanap ka na pala nila. Kaya ang dapat mo munang isipin sa ngayon ay ang mabilisan mong pag galing. Para kapag pwede ka ng magkikilos ay hindi ka masyadong mainip at matulungan mo ang sarili mo na makita ka ng mga kapamilya mo di ba!" pagbibigay payo ni Yanna sa kausap. "Tama ka, salamat uli." "Kanina ka pa nagpapasalamat, sinabi ko naman sa iyo na ayos lang. Masaya akong natutulungan kitang mapagaan ang kinakaharap mong pagsubok sa buhay. Magdasal ka at hilingin mo sa nasa itaas na sana ay makaalala ka agad. "Gagawin ko ang payo mo, Yanna." Pareho silang natahimik sandali at ilang minuto lang ay kumatok ang Tiyo Tunying ng dalaga sa pinto kahit nakabukas naman. "Pasok kayo ni Mang Dencio, Tiyo." wika ni Yanna ng makita sa labas ng pintuan ang dalawang lalaki. "Ang sabi ni Rita ay gising na raw ang pasyente ninyong dalawa." aning wika ni Tunying sa pamangkin bago pumasok. "Gising na nga po siya, kaso may problema Tiyo Tunying." mahinang usal ng dalaga. Tiningnan ni Tunying sa mata si Yanna. Nagmuwestra si Yanna na pumasok na ang tiyuhin sa loob. "Ipinapakilala ko sa iyo ang Tiyo Tunying ko at si Mang Dencio. Asawa siya ni Manang Rita." saad ni Yanna pagharap niya sa lalaki. "Mabuti at nagising ka na, tatlong araw kang walang malay. Balak ko na nga sanang dalhin ka sa ospital bukas kung hindi ka pa rin nagkaroon ng malay." litanya ni Tunying. "Salamat po sa tulong at pag aalaga ninyo sa akin. Tatanawin ko pong malaking utang na loob ang pagpapatuloy ninyo sa akin dito sa bahay n'yo." "Sinabi ni Rita na wala ka raw maalala, totoo ba?" tanong ni Tunying. "Hindi po ako nagsisinungaling Mang Tunying, wala po talaga akong matandaan sa mga nangyari sa akin at hindi ko rin po maalala kung sino ako at kung may pamilya ako." "Kahit na ano ay wala kang maalala?" tanong naman na sambit ni Mang Dencio. "Hindi niya nga rin po maalala ang pangalan niya." pagsabat ni Yanna. "Malaking problema yan. Paano natin malalaman kung sino ang mga kamag anak mo na pwede natin kontakin para masundo ka dito sa bahay?! Dalawang araw na akong napapagawi sa bayan para magtanong kung may nag report sa pulisya na may nawawalang lalaki na tutugma sa pisikal mong anyo. Pero wala naman nagrereport sa headquarters." saad ni Tunying at napakamot sa ulo ng mapansin niyang lalong nahiya ang lalaki sa kanila. "Huwag kang mag alala, hindi kami titigil ni Dencio na magtanong-tanong sa bayan kung mayroong nawawalang lalaki sa lugar. Susubukan din naman magtanong sa mga kalapit lugar baka sakaling doon ay may makuha kaming impormasyon tungkol sa iyo." wika ni Tunying na nagpaangat ng ulo ng kausap. "Salamat po uli Mang Tunying. Kapag po kaya ko ng tumayo at maglakad. Hindi po ako magtatagal dito sa inyo at ako na po mismo ang gagawa ng paraan upang hanapin ang aking pamilya at aking sarili na rin." "Huwag mong isipin na malaki kang abala sa amin dito ha, Magtutulungan tayong makita o mahanap ka ng iyong pamilya." saad ni Tunying na pinagagaan ang kalooban ng lalaki. Nanakit ang ulo ng lalaki kaya lumabas na ng silid sina Tunying at Dencio. "Nahiya ka sa tiyo ko noh?! Mabait ang tiyo Tunying ko kaya wag kang matakot sa kanya. Dito ka na muna at magpahinga ka. Mamaya babalik ako para pakainin ka. Titignan ko lang kung luto na ang inihahandang pagkain ni Manang Rita para sa 'yo." Tinanguan lang ng lalaki si Yanna. Tipid na ngumiti ang dalaga bago siya lumabas ng kwarto."May amnesia nga siya," wika ng tiyuhin ni Yanna. Nasa sala ang tatlong matanda at mga nag uusap ng lapitan sila ni Yanna dahil narinig niya na ang lalaki ang topic ng pag-uusap ng tatlo. "Totoo kayang hindi siya makaalala? baka gawa-gawa lamang niya ang pagkakawala ng kanyang alaala." saad naman ni Mang Dencio. "Nagsasabi siya ng totoo Dencio. Madali mo namang makikita kung nagsisinungaling sa iyo ang taong kaharap mo." aning usal ng asawa ni Mang Dencio na tapos ng magluto at pinalalamig na lang ng konti ang pagkaing nailuto. "Paano naman malalaman yun Manang Rita?" tanong ni Yanna na nakipag-usap na rin muna sa mga matatanda ng makaupo siya sa tabi ng kanyang tiyo. "Sa mata at sa kilos niya. Palagay ko ay temporary amnesia lang naman. Hindi ako sigurado kung kailan babalik ang alaala niya, Nabagok ang ulo niya at yun ang dahilan kung bakit nawalan siya ng alaala. May sugat siya sa ulo ng matagpuan mo siya sa ilog di ba,Yanna." paliwanag ng ginang na ikinatango ng dalaga dahil
"T-Totoo ba? Totoo bang patay na ang anak ko?!" garalgal ang boses na pagtanong ng Mommy ni Dixson sa commander ng anak, na sinadya pa talaga siyang puntahan sa bahay upang ipaalam ang nangyari kay Dixson. "We're so sorry, Mrs. Sanchez. Ayon sa report ay kasama sa mga nabihag ng mga rebelde si Sergeant Sanchez. Ang iba sa team nila ay sinunog ang katawan, ang iba ay nilunod at ang iba ay ipinakain sa malaking sawa na alaga ng kumander ng mga rebeldeng nakalaban nila. Natagpuan sa kuta ng kalaban ang military dog tag ni Sergeant Sanchez at ang palagi niyang isinusuot na relo. Nakita rin namin ang ipina-customized niyang swiss army knife na may nakaukit na pangalan niya." pahayag ng commander at ipinakita kay Lucille ang mga gamit na pagmamay-ari ng anak na panganay. Tinanggap ni Lucille ang iniabot sa kanya at umiiyak siyang niyakap ang mga gamit ni Dixson. "Nasaan ang katawan ng anak ko?" umiiyak na tanong ni Mrs. Sanchez. Hindi agad nakasagot ang commander nila Dixson. Napansin ni
Pagkarating nila Drake at Don Arnulfo sa labas ng bahay nila Dixson ay nakasalubong na sa kanila si Luis. "Lo, nasa loob pa sila. Hinihintay ka." wika ni Luis at nagmano sa matanda. "Kumusta na ang Tita Lucille ninyo?" tanong ni Don Arnulfo kay Luis. "Nagkamalay na siya, pero iyak pa rin ng iyak si Tita Lucille." sagot ni Luis. "Si Noreen?" si Drake naman ang nagtanong. "Parating pa lang, natawagan ko na siya kanina. Hindi niya pa alam ang dahilan kung bakit ko siya pinauuwi." wika ni Luis. "Tama ang ginawa mo, Luis. Tara na sa loob." saad ng lolo Arnulfo nila. "General Sanchez, Sir..," pagsaludo ng dalawang sundalo ng makita ang retired general. Nagbalik saludo ang matandang Sanchez sa dalawang lalaki na nakauniporme ng sundalo. "Retired General Sanchez, Please accept our sincere sympathy on the tragic death of your grandson Sergeant Dixson Sanchez, We are sorry that he is no longer with you. No doubt this sad event has been very disturbing for you and for the many
Lumipas ang ilang araw at nakakakilos na rin si Dixson na tinawag na ngang Anton nila Yanna at Manang Rita. "O Anton, bakit ka tumayong mag isa? kaya mo na ba?" tanong ni Yanna ng makita niya si Anton na na maingat na naglalakad palabas ng pinto ng silid nila Manang Rita. Kakababa lang ng dalaga sa hagdan ng umagang iyon. "Kailangan ko kaseng magbanyo, Yanna. Nakakahiya naman sa iyo kung tatawagin pa kita. Nahihiya na rin ako sa mag asawa sa abalang ginagawa ko sa kanila at sa inyo na rin ng Tiyo mo. Kaya ko naman ng tumayo at maglakad kahit na mabagal." sagot ni Anton sa dalaga. "Nauunawan ko, sige na magpunta ka na ng banyo at titignan na nga lang kita." wika ni Yanna na nginitian ang lalaki. Tumango si Anton at naglakad nga mag isa patungong banyo. Dumiretso naman ng kusina si Yanna at naghandang magtimpla ng kape. "Nakapagkape ka na ba?" tanong ni Yanna pasigaw upang marinig siya ni Anton sa loob ng banyo. "Kanina ipinagtimpla ako ng kape ni Manang Rita bago siya umalis pa
Hindi na rin muna nagsalita ang dalaga at naglagay na lang ng palaman sa tinapay na kakainin niya. Nagpakiramdaman ang dalawa at ilang minuto lang ay nagpaalam na si Anton na babalik na sa silid. "Dito ka muna, wala ka namang gagawin sa loob di ba? malapit na rin mag alas dose ng tanghali, ang mabuti pa ay tulungan mo na lang akong magluto ng tanghalian natin." "Hindi ba nakakailang?" tanong ni Anton. "Nakakailang?! Bakit ka maiilang? Pwede ba Anton, wag mo ng intindihin yang naiisip mo. Wala naman tayong gagawin na hindi kaaya-aya. Tulungan mo kong magluto." saad ng dalaga. "Teka, titignan ko kung anong pwedeng lutuin. O eto may naka-marinate na palang baboy at manok sa refrigerator. Mag gigisa na lang siguro ako ng ampalaya at magpiprito ako ng manok. Kaso may problema!" "Anong problema?" napasulyap si Anton kay Yanna. "Takot ako sa tilamsik ng mantika eh!" Natawa ng bahagya si Anton. "Tawa ka diyan! Hindi ako nagbibiro, takot nga akong matalsikan ng mainit na mantika. Huwa
"Sergeant Sanchez, iwanan mo na ko rito. Iligtas mo na lang ang sarili mo. Hindi ko na kaya pang tumakbo. Nanghihina na ako at marami ng dugong nababawas sa akin. Nanlalabo na rin ang aking paningin," hinahapong turan ni Corporal Rojen Santiago. "Hindi, Santiago. Hindi kita iiwanan dito. Sabay tayong bababa ng bundok, magpakatatag ka lang. Alam ko na may darating na tulong sa atin. Maniwala ka sa mga kasamahan natin. Sigurado akong ililigtas nila tayo," saad ni Sergeant Dixson Sanchez na hinihingal na rin sa pagod. Nagpahinga na muna silang dalawa sa nakita nilang maliit na bukana ng kweba na hindi na rin pwedeng pasukin pa dahil sa kipot ng daan papasok. Kaya nakuntento na lang silang magtago muna sa bandang bungad ng kweba na natatakpan lang ng mataas na talahib. Hinubad ni Dixson ang suot niyang damit at pinunit iyon. Itinali ng mahigpit ang tela sa mga sugat ng kasama niyang sundalo. Natamaan ng bala ng baril ang tagiliran ng kanang hita nito at may tama rin sa isang braso n
"Tiyo Tunying, kumusta na po?!" magiliw na bati ni Alyanna Marie sa kapatid ng kanyang ina ng salubungin siya nito sa daan. "Bakit narito ka na naman, Yanna? Alam ba ng ama mo na nagpunta ka dito?" seryosong tanong ni Tunying sa pamangkin, pagkatapos makapagmano ni Yanna sa kanya. "Tiyo naman, parang ayaw mong narito ako!" may himig tampong saad ng dalaga. Napabuntong hininga naman si Tunying at inagaw sa pamangkin ang dala nitong maliit na maleta. "Ako ng magdadala nito." Hinayaan ni Yanna ang Tiyo Tunying niya na bitbitin ang gamit niya. Nauna itong maglakad pauwi ng bahay at sumunod naman siya. Hindi madaling makapasok sa bakuran ng Tiyo Tunying ni Yanna dahil sa napapaligiran ito ng mga malalaking aso. Malayo pa nga sila sa bahay ay dinig na ng dalaga ang pagtahol ng mga alaga ng tiyo niya. "Ilang beses na akong nagpabalik-balik dito at nakitira, hindi pa rin ako kilala ng mga alaga mo, Tiyo Tunying." aning wikang may pagtataka ni Yanna. Nasa labas na sila ng tarangkahan
"Hindi kaya napapraning ka lang Yanna? 'Yan siguro ang epekto ng pagiging writer mo. Kailan ka ba titigil sa pagsusulat mo? Aba ay naka-graduate ka na ng college pero parang wala ka pang balak na tulungan ang Daddy mo sa inyong negosyo." magkakasunod na tanong ng tiyo ni Yanna. "Hindi pa ko ready mag opisina, Tiyo. Malakas pa naman si Dad, hindi pa niya kailangan ang tulong ko. Nag asawa pa nga di ba! Pasalamat na lang ako at menopause na ang pinakasalan niya. Wala akong magiging half-sibling." natatawang sagot ng dalaga. Natawa at nailing ang ulo ni Tunying sa sinabi ng dalaga. Sumeryoso si Yanna. "Tiyo Tunying, may sasabihin ako sa 'yo, wag mong sasabihin sa iba ha!" "Sabihin mo na," utos ni Tunying kay Yanna. "Bago magpakasal si Dad kay Tita Amanda ay nailipat na ni Daddy sa pangalan ko ang ibang ari-arian na naging conjugal property nilang dalawa ni Mommy. Pero hindi pa isinama ni Dad ang bahay. Nangako naman si Dad na sa akin naman niya iyon ipapamana balang araw at ang