Luke’s POV
“Good morning, Ma’am Ces!” Pagbati ko sa kasamahan kong guro, habang nilalapag ko ang bitbit kong backpack, sa ilalim ng lamesa ko. Nagmamadali na nga ako, kasi late na naman akong pumasok, alam ko na ngang may klase pa ako ng nine-thirty. Ngumiti na lang ako sa kanilang lahat, kasi hindi rin naman ako nakikinig sa mga bati nila.
Nilabas ko mula sa bag ko yung librong puro english poetries, dahil babasahin mamaya ng mga estudyante ko ‘to. Tapos ay naglabas rin ako ng tatlong lata ng chocochip cookies, pati mga makukulay na papel na gagamitin mamaya ng mga bata para sa artwork nila.
Sa tingin ko, hindi naman marami yung mga dala ko para sa klase, pero itong si Ma’am Ces, kung makatitig naman para akong may ginawang krimen. Tinitignan ako, mula ulo hanggang paa, habang nakahawak pa sa temple ng salamin n’ya.
“Oh, Luke! Ang dami mo namang dala-dala.” Sambit sa akin ni Ma’am Ces.
“The Children need to learn in a pleasurable way.” Sagot ko kay Ma.am. Syempre, english teacher tayo, kaya dapat nagsasalita tayo ng english. “Iba na po kasi ang generation ngayon, dapat marunong kang makipaghalo-bilo sa mga bata. Dance with them as they study.”
“That’s nice, Sir Penafiel! I hope lahat ng mga kasamahan NATIN, ganyan din kung mag-isip.”
“Hay, naku Ma’am,” Saad ng katabi ko sa cubicle na si Ma’am Ramsey. Busy rin s’ya kaka-type ng lesson n’ya sa laptop. “Sana nga. Kaya lang, kulang naman yung sweldo natin pambili ng mga kung anik-anik na yan.”
“Hay naku, totoo yan, Ma’am Ramsey. Binenta ko nga lang yung kaperahan ko, para may pambili ako ng mga gamit ng mga bata.”
“Umamin ka, pati chalk allowance mo, hindi mo pinambibili ng chalk, ano?”
Totoo naman, kaya napangiti ako sa sinabi ni Ms. Ramsey. Kulang na kulang talaga yung sweldo ng mga teachers. But one of the perks of being unmarried, is that your salary is all yours. Bahala ka kung paano mo gagastusin sweldo mo. For me, mas marami pa yata akong nagagastos para sa mga bata kaysa sa sarili ko. Pero ok lang, kasi para ko na rin silang mga anak.
“Nga pala, Ma’am Ces, anong section pala yung advisery class ko?” Tanong ko habang sinasara yung backpack ko.
Kinuha ni Ma’am yung notebook sa lamesa n’ya, saka s’ya sumagot sa akin. “Kinder Banana, doon sa room 101.”
“Sige po, Ma’am punta na ‘ko sa klase.” Kinuha ko na nga yung mga gamit ko, at pumunta na sa first floor sa pinakaunang room.
Pagkarating ko sa room, biglang natigilan yung mga bata sa pag-iingay. Tahimik lahat, pati yung mga nagbabatuhan ng papel kanina, napaupo nung dumating ako. Grabe rin ang impact ng teacher, ano. Napapatigil mo yung mga nagkakagulo. Kaso, hindi naman palaging ganun. Nung high school nga ako, may nagbubugbugan pa sa mga kaklase ko, eh. Yun yung dahilan kung bakit ayaw kong magturo sa high school at college.
At itong makukulit na ‘to, mas madali silang pakisamahan kesa sa mga teenagers. May chips ka lang na dala, ok na ‘tong mga maliliit. Ang teenagers, kahit anong gawin mo, hindi mo sila basta-basta mapapasunod. Sa generation nga ngayon, teacher pa yung may kasalanan kung bakit bagsak yung grades nila. Taga-compute lang kami, ano.
“Good morning, mga kids.” Pagbati ko sa kanila habang naglalakad papuntang teachers table sa harapan. “I’am teacher Luke, your teacher in english class, and your adviser..”
“Good morning, teacher Luke. It was nice to meet you!” Sabay-sabay na pagbati sa akin ng mga estudyante ko, nang sila ay tumayo sa kani-kanilang upuan.
“It’s my pleasure to meet you too, guys. Have a sit.” At umupo na nga sila, matapos akong magsalita. “Bilang panimula ng ating klase, I want you guys to introduce yourself to me, one by one. Para naman makilala ko kayong lahat, ‘di ba?” Hay, gaya nga ng inaasahan ko, mag-iingay yung mga estudyante kapag introduce yourself na yung pinag-uusapan. Kanya-kanyang reaksyon, kanya-kanyang buka ng bibig. Kanya-kanyang sabing, ‘hala teacher!’
Pero bilang tatay ng mga ito, syempre gusto ko silang makilala. Kaya inumpisahan ko na ngang ituro, yung pinakauna sa upuan.
“Hi, classmate,” mahinang sambit ng batang babae, matapos s’yang tumabi sa akin at hinarap ang kanyang sarili sa kanyang mga kaklase. “My name is Alyanna. I’m…” Hindi na s’ya makapagsalita. Nakayuko na lang s’ya, tapos nakita ko sa mga kamay n’ya, nangangatog na. Tumutulo na rin yung pawis sa buong mukha n’ya, pagkatapos ay halos mangiyak-ngiyak na rin s’ya. Kaya hinawakan ko yung balikat n’ya, at ngumiti sa maamong mukha ng bata. “Teacher, hindi ko po kaya.” Bulong n’ya sa akin.
“It’ s ok, dear. Gusto mo na bang umupo?” Tumango s’ya matapos ko s’yang tanungin. Pagkaalis ko ng kamay ko sa balikat n’ya, agad s’yang umupo sa upuan at kinuha ang tumbler n’ya mula sa kanyang bag para uminom ng tubig. “Ok class, kung hindi n’yo kayang mag-english, ok lang , ha. Walang nakalagay sa board na pure english tayo.” Saad ko sa kanila.
Syempre, mga bata ‘tong mga ‘to. Akala yata nila pure english yung klase ko. Syempre hindi, ano. Dahil sa paalala ko, halos lahat sila tagalog na kung magpakilala. Nabanggit ng bawat isa yung mga edad nila, yung iba ay nagsambit ng kanilang mga talent, at yung iba naman ay ni-reveal sa klase ang gusto nilang propesyon kapag nasa edad na sila.
Pero ang tumatak talaga sa aking estudyante, ay itong babaeng medyo chubby, na nakatirintas ang buhok. Paglapit pa lang n’ya sa’kin, hindi man lang ngumingiti. Wala kang ekspresyon na makikita sa batang ‘to. Hindi s’ya maligalig tulad ng ka-edaran n’ya. Pagdating ko pa nga lang sa kwarto kanina ay s’ya lang yung walang kinakausap na kaklase n’ya.
“Ok, what’s your name, hija?” Tanong ko sa kanya habang nakangiti.
“Sefira Assistio po, teacher.” Sagot sa akin ng bata.
“May gusto ka bang sabihin sa classmate mo? Or talent na gusto mong ipakita. Para naman makilala ka namin.”
“Gusto ko pong maging pulis.” Ngumiti tuloy ako sa sinabi n’ya. Bihira kaya akong makarinig na babae ang gustong maging pulis. Sa bagay, iba na yung generation ngayon.
“Alam mo, nung panahon ko, bihira ang babaeng gustong mag pulis. Pwede mo bang i-share sa amin kung bakit?”
“Kasi po, gusto kong hanapin si papa.” Gusto n’yang hanapin ang papa n’ya? Sa ganito ka-bata, nag-iisip na hanapin ang magulang? That made me confused.
“Bakit, nasaan ba papa mo?”
“Kaya ko nga po hahanapin kasi hindi ko po alam, eh.” Grabe, nawindang naman ako sa sagot nitong batang ‘to. Nagtawan tuloy ang buong klase dahil sa way ng pagsagot n’ya sa akin. Ang lakas nga ng halakhak nila, eh. Abot hanggang sa kabilang section. Napapaliyad yung iba kakatawa, tapos yung iba naman nakatakip na yung bibig sa sobrang ngiti. Pati tuloy ako, napakamot na lang ng ulo.
“Well, at least napatawa tayong lahat ni Sefira.” Yes, I mean it. Akala ko, tahimik lang ‘tong batang ‘to. May tinatago rin naman palang kakulitan. “Ok, class, dahil lahat nag-participate ngayon, may cookies kayo from teacher Luke.” At lahat na nga ay naghiyawan ng napakalakas. Agad ring tumayo ang bawat isa sa kani-kanilang upuan nang buksan ko ang unang lata ng cookies, at hindi nakalimutang mag-thank you, nang mabigyan na sila ng meryenda. Una ngang nakatanggap si Sefira, kasunod na ang mga kaklase n’ya. Ganito talaga ang madalas kong ginagawa sa klase. Namimigay ako ng pagkain, tapos saka ako mag-di-discuss ng lesson.
Sa araw na ito, tuturuan ko silang bumasa ng madali lang. Gamit ang librong isinulat ng namayapa kong kuya, tinuruan ko ang bawat isang magbasa. Baby step muna kami, sa madaling maintindihan ng mga bata. Napapangiti nga ako, eh, kasi hindi sila nahirapang magbasa ng tulang kinopya ko sa blackboard. Pina-explain o sa kanila yung meaning ng tula, at doon nga lang pumalya. Tinranslate ko na lang sa tagalog, at doon lang nila naintindihan yung meaning ng tulang binasa nila.
Pagkatapos ay pinasulat ko rin sila ng maikling tula para sa mga parents nila,para naman may maipapakita sila pag-uwi. Naglabas ako ng mga watercolors para magamit ng mga bata. Ang kalat nga lang, pero lilinisin din naman yan. Mas magandang may experience sila sa paggawa ng arts. Matapos ang ilang oras na pagtuturo, oras na nga para umuwi. Hindi ko makakalimutan ang kanilang mga ngiti, pati ang kanilang kakulitan sa maghapong ito.
“Good job kayo kay teacher ngayong araw, mga kids.” Pagpupuri ko sa kanila. “I’m sorry to say, na kailangan n’yo nang umuwi. Don’t forget to show your poets to your parents, ok.”
“Goodbye, teacher Luke!” Sabay-sabay nilang sambit nang tumayo sila sa kani-kanilang pwesto. Lahat nga sila ay binigyan ako ng ngiti bago sila lumabas ng kwarto, pero ang hindi ko in-e-expect, pati itong si Sefira ay babati sa akin.
“Goodbye po, teacher Luke.” Paalam sa’kin ni Sefira nang lumapit s’ya sa akin, habang nakaupo ako sa teacher’s table.
“Take care sa pag-uwi, Sefira.” Sambit ko habang nilalagyan ko ng alcohol ang mga kamay ko. Akala ko ganun lang ang paalam sa akin ni Sefira. Pero matapos akong magsalita, bigla n’ya akong niyakap nang napakahigpit, yung parang ayaw n’ya na akong pakawalan. Ngayon lang ako nakatanggap ng yakap mula sa estudyante ko. Pakiramdam ko, naghihiyawan sa tuwa yun mga organs ko sa loob, nang makaramdam sila ng yapos ng isang bata. Sobrang nakaka-relax, parang nawala yung pagod ko dahil sa init ng mga kamay ni Sefira. Bagamat nanlalagkit na yung katawan n’ya sa sobrang init, napangiti naman ako sa init ng yakap n’ya. Nakakatuwa talaga.
Alas-singko na nga ng hapon at nag-out na rin ako sa trabaho. Nakakapagod ‘tong araw na ‘to. Kalahati na kasi ng buwan. Meaning, sweldo na ng mga empleyado. Kaya ayun, madaming kumain sa shop. Excited na nga akong umuwi sa bahay para makapagpahinga, eh. So ayun, pili na nga ako sa sakayan ng tricycle. Medyo natagalan nga lang dahil mahaba ang pila, pero ok lang. Fifteen minutes lang, nakasakay na rin ako. Mabilis lang makasakay. Well, malapit lang naman sa bahay at sa school yung work ko. Kaya nga lang, pagod na ‘ko at hindi ko na kayang maglakad. Ten minutes lang, nakarating na ‘ko sa bahay. Pagpasok ko nga ay sinalubong agad ako ni Sefira. Naabutan ko s’yang kumakain habang nag-ce-cell phone. “Nandito na ‘ko!” Bati ko sa kanya habang inaalis yung sapatos ko sa may pinto. “Mama!” Agad na tinigil ni Sefira ang pagkain, tumayo at tumakbo papunta sa akin. Niyakap n’ya ako nang mahigpit, tapos ay iniharap ang anyang mukha nang may ngiti. “Kumusta naman ang first day?” Tanong ko sa
Alas-dose na nga pala ng tanghali, pero marami pa ring customers sa coffee shop. Oo nga pala, bakit ba ako nagtataka na maraming tao sa ganitong oras, eh tanghali na, oras na para mag-lunch yung mga tao. Malapit lang kami sa mga buildings at university. Iniisip ko nga kung dito sa Christian College ko pag-aaralin si Sef ng college, eh. Mura lang naman yung tuition, afford ko naman, saka malapit sa bahay namin. Pero ang kaso nga lang, syempre matagal pa yun. Kakaumpisa pa lang ni Sefira na pumasok sa school. Masyado talagang advance mag-isip ang mga magulang. Yung parang hindi ka pa nga lumulublob sa pool, maiisip na agad nilang malulunod ka. Hay, ganyan talaga mag-isip ang mga nanay. “Good afternoon, Ma’am!” Bati ko sa matandang customer na kaharap ko, habang tumitingin pa s’ya sa menu ng shop namin sa itaas. “Hi, I would like to order a French vanilla latte. I like it cold and medium, please.” Sambit ng matandang babae sa akin. “May I know your name, Ma’am?” “It’s Lydia.” At sin
“Oh, ang aga n’yo naman yatang umuwi?” Tanong ni mama Millet ko sa amin matapos n’yang makita ang pagmumukha ko at ni Sefira pagbukas ko ng pinto. Naabutan ko nga palang nagwawalis si mama kaya medyo makalat pa yung sahig.“Lola!” Agad na tumakbo si Sefira sa kanyang lola at niyakap ito nang mahigpit.“Eh, paano kasi, nilagnat yang si Sef. Mabuti na lang natawagan ako ng nurse.”“Ito, nilagnat? Eh, mas malakas pa sa kalabaw itong batang ito, ah? Kita mo may payapos yapos pa.” Hinawakan ni mama yung noo ni Sefira, pagkatapos ay tinignan ako ng nanlalaki n’yang mga mata. “Oh, medyo umiinit na naman yung bata. Mabuti pa patulugin mo na lang muna ‘to, tapos ako na bahala at pumasok ka na sa trabaho.”“Ay, ma nag-undertime ako today para maalagan ko si Sefira.” Paliwanag ko sa nanay ko, habang naglalakad papalapit sa kanya. “Oh, sige ikaw na magpatulog kay Sef at ipagluluto ko s’ya ng sabaw para naman may mahigop s’ya bago uminom ulit ng gamot.”“Lola, may kwento po ako.” Hay naku, parang
“Mama, need na po nating umalis!” Paalala ko kay mama habang nasa kwarto ako’t tinatali ang maiksi kong buhok. Nakiusap kasi si mama sa akin kagabi na samahan muna s’yang mamalengke. Pero d’yan lang naman sa kanto. Need kasi naming makapalengke ng ibang ingredients sa lulutuin ni mama para sa karinderya n’ya. Ok lang naman sa’kin, kasi 10 AM naman yung duty ko, alas-kwatro pa lang ngayon. “Ok, five minutes, ready na ko.” Sagot naman sa’kin ng mama ko. At ito na nga mga mars, eksaktong five minutes natapos naman yung nanay ko. So, mga 4:10 AM kami naka-alis ng bahay, at 4:25 AM kami nakarating sa palengke. Sinimulan na nga naming bumili ng bawang, sibuyas, kamatis, upo, at kung ano-ano pang gulay na nasa listahan namin. Hindi na kami bumili ng karne, kasi marami pa naman sa bahay. Pati na rin isda, galunggong lang yung binili namin saka bangus. Pagdating kasi ng gabi, minsan nag-iihaw din si mama. Pagkatapos nga naming bilhin yung mga dapat naming mabili, pumunta muna ako sa bili
“Oh, I’m really sorry, Ma’am.” Paghingi ko ng pasensya sa babaeng customer. “Papalitan ko na lang po, I’m so sorry po talaga.” Nanghihina na nga yung mga tuhod ko n’yan. Daig ko pa yata yung nahampas ng baseball bat sa sobrang panginginig ng tuhod ko. Ilang segundo pa, baka nakaluhod na ko nito. “Don’t say sorry, my dear. It’s just a reminder that you must be careful next time.” Ha? Ganun na lang yun? Hindi ba ko pagagalitan nito? “Yang mukha mong yan, nakaunot yung kilay mo. Gusto mo yata pagalitan kita, eh.” Nakangiting pagbibiro ni Dhalia. “Naku Ma’am, hindi po. Handa naman po akong palitan yung frapuccino n’yo.” “Hindi, eh. Gusto mo yata sumigaw ako rito nang malakas at pahiyain kita.” “Sorry po talaga, Ma’am.” “Don’t worry, hindi naman ako Karen. Saka isang lagok pa lang yung naiimon ko, ano. Nung nalasahan ko yung almond, tinigil ko na. Plus, I brought my meds with me. In case na hindi sinasadyang makakain ako ng bawal, at least meron akong gamot.” “Naku, pasensya na po t
Naalala ko, noong kabataan ko. Madalas akong nasasabihan noon ng aking ina, na maging maingat sa mga barkada. ‘Rachel, huwag kang basta-basta sasama sa mga barkada mong iyan, ha. Ikaw pinaaalalahana kita, hindi yan magiging mabuti para sa’yo.’ ‘Yan ang madalas kong marinig mula sa nanay ko. Kaya madalas kaming nagkakabanggaan tungkol d’yan, eh. Masyado kasing judgemental ang nanay, eh hindi naman lahat ng kinakasama ko, bad influence kung tawagin. Pero napaisip din ako, kung bakit ganito na lang yung sinasabi ng nanay ko sa akin. Hanggang sa na-realize ko na nga kung bakit. Makwento ko lang, noong unang panahon. Ay wow, matanda yarn? Chariz lang! Noong nagdadalaga pa lang kasi ako, teenager, kumbaga, nagkayayaan kaming magkakaibigan na pumunta sa bar. College pa lang ako noon, mga first year. Wala pang senior high noong panahon ko, kaya maaga akong nag-college. Kakatapos pa lang ng midtern, umawra agad kami sa bar pagsapit ng gabi. Todo inom kami nung time na ‘yon, at talagang sinag