Chapter one

Isla Malinao, Catanduanes

Naglalakad-lakad ako dito sa dalampasigan para manguha ng mga shell hindi kalayuan sa bahay namin ng may makita ako na parang may bagay na nasa aplaya kaya tinungo ko ito kaagad, nagulat ako ng makita ko na hindi bagay kundi tao na walang buhay ang nakita ko kaya nahintakutan ako na napaatras.

Hindi ako makapaniwala sa nakikita ko dahil ngayon lang ito nangyari, kusa kong inilibot ang paningin ko sa paligid baka may mga tao na nandito pero wala naman.

Si nanay ay nasa bahay at nagluluto ng tanghalian namin at gusto kong tumakbo palayo dahil natakot ako pero nanaig ang kuryosidad ko at lumapit sa taong nakadapa.

Lumapit ako dito at napalunok ako ng makita ko na isang lalake pala ito na wala ng buhay naalala ko ang tinuro sa akin ni nanay kung paano malalaman kung buhay ba ang isang tao o hindi na katulad ng ginawa niya kay lola ng makita na lang namin na wala na itong buhay.

Inilapit ko ang kamay ko sa bandang leeg ng lalake at kinapa ang pulso nito pero laking gulat ko ng maramdaman ko na may pulso pa ito kaya napatayo ako agad.

Tumakbo ako pauwi para sabihin kay nanay na may tao ako na nakita ilang sandali lang ay nakauwi agad ako at agad na pumasok sa loob.

"Nanay!" Sigaw ko kaya napalabas ito sa kusina.

"Ano bang problema mo at sumisigaw ka?" Nagtataka na tanong ni nanay at huminga muna ako ng maluwag at sinabi sa kanya ang nakita ko.

"Ano? totoo ba iyang sinasabi mo?" Tanong agad niya kaya napatango ako at inakay siya sa lugar kung saan ko nakita ang lalakeng walang malay.

Pagkarating namin sa lugar ay gulat na gulat si nanay at agad niya itong tiningnan kung buhay talaga ito.

Ang lalake ay may mga pasa sa katawan at tama ng baril namumutla na ito pero may pulso pa kaya nag-desisyon kami ni nanay na dalhin ito sa kubo namin.

"Dali anak at tulungan mo ako na ilagay siya dito sa kawayan." Sabi sa akin ni nanay ito ang ginamit namin ng inilibing namin si lola sa paanan ng bundok.

Nahirapan kami ni nanay pero kinaya namin kahit may kabigatan ang lalake kailangan kasi na magamot agad ang lalakeng ito.

Kung hindi ay lalong manganganib ang buhay nito.

Hindi ko masyadong nabistahan ang itsura nito pero napansin ko na malaki ang katawan nito at mabigat.

Kanina pa ako nakatingin sa lalakeng wala pa rin na malay hanggang ngayon.

Binilang ko sa mga kamay ko mula noong unang araw na makita ko siya sa dalampasigan pero hangang ngayon ay wala paring pagbabago sa kanya tulog pa rin siya, sabi ni nanay ay comatose raw ang tawag dito buti na lang at magaling si nanay manggamot.

Nailigtas niya ang lalake ginamot niya ito gamit ang mga halamang gamot, dating nurse si nanay at natutunan niya iyong panggagamot mula sa halamang gamot mula pa kay lola na isa rin na manggagamot at ang mga halamang gamot ay kami mismo ang nagtanim sa likod-bahay namin dahil kapag nagkakasakit ako ay iyon ang nagpapagaling sa akin.

At sa awa naman ng diyos ay naghihilom na rin ang mga may kalakihan nitong sugat sa bandang tagiliran at sa hita nito nakabenda rin ang ulo nito pati ang mga braso ay may maliliit rin na sugat na unti-unti na rin na naghihilom.

Sino kaya ito mukha naman itong mabait dahil sa maamo nitong mukha at napaka gwapo nito walang panama ang itsura ng mga lalake na artista sa kanya na minsan kong napanood sa telebisyon ng minsan akong isama ni nanay sa bayan.

Pero ibang-iba talaga ito sa mga artistang iyon.

Ang lalakeng natutulog ay gwapo at mayroong matangos na ilong at makipot na labi at nagsimula na rin itong mamula dahil nagbabalik na ang kulay ng balat nito na noong una ay namumutla pa.

Iniwas ko na ang tingin sa kanya at inayos ang kumot na nagsisilbi n'yang pantakip sa katawan niyang hubad dahil hindi pa siya pwedeng damitan sabi ni nanay dahil sa mga sugat niya.

Nang lumabas ako ng maliit naming kwarto kung saan natutulog ang lalake ay pumunta ako sa kusina at naghanda na ng pananghalian.

Wala pa si nanay na maagang pumunta ng bayan para ibenta ang mga gulay at prutas na inani namin sa mismong bakuran namin at sa paanan ng bundok kung saan mayroon din kaming pananim iyon ang nakakatulong sa amin para mabuhay at makaraos sa pang araw-araw payapa naman kaming naninirahan dito sa Isla Malinao isang maliit na isla dito sa Catanduanes dito na ako lumaki at nagkaisip kasama si nanay, tatay, kapatid kong bunso at si lola.

Naalala ko si tatay at ang kapatid ko namatay na sila sa bagyo hindi na namin nakita pa ang mga katawan nila dahil wala kaming sapat na pera para hanapin sila, sampung taon na ang nakakaraan ng mamatay sila.

Si Lola naman ay magtatatlong taon na rin siyang patay ng igupo siya ng sakit at dala na rin ng kanyang katandaan hanggang ngayon nalulungkot pa rin ako sa pagkawala nila.

Ako nga pala si Heart Serenety. Labing anim na taong gulang na ako mayroon akong malaporselanang kutis kahit sa tabing dagat na ako lumaki ay hindi nagbago ang kulay ng balat ko dahil ito na ang natural ko na kulay, may mahaba rin akong buhok na mamula-mula.

Hindi ko alam kung bakit ganito ang kulay nito wala naman sinasabi si nanay at isa pa ay maganda ako iyon lagi ang sinasabi ni nanay kaya hindi niya ako sinasama sa mga lakad niya sa bayan.

Ang alam ko lang ay taga-ibang bansa ang aking ama. Anak daw ako ng nakababatang kapatid ni nanay na namatay sa panganganak sa akin may lahi daw ako iyon ang sabi ni nanay.

Mula noon ay itinuring na nila akong totoong anak kaya nanay at tatay na ang tinawag ko sa kanila.

Masaya dito sa isla may mga kapitbahay kami pero may kalayuan dito sa kinaroonan namin, simple at payak lang ang pamumuhay namin dito pangingisda at pagtatanim ng mga prutas at gulay lang ang pangunahing pinagkakakitaan ng mga tao dito.

Mababait at nagbibigayan rin sila dito iyon nga lang ay may kahirapan ang buhay, wala rin maayos na tubig dito dahil nagkakasya lang kami sa tubig na nanggagaling sa bundok doon na rin kami kumukuha ng inumin namin na tubig.

Nagpunta na lang ako sa kusina para mag-handa ng tanghalian namin nagparikit na ako ng apoy sa kalan at hinanda ang kaldero at kumuha ng bigas sa lata ng biscuit. Dito nakalagay ang aming bigas kalahati na lang ito at mahigit isang buwan na namin itong kunsumo dahil dalawa lang kami ni nanay.

Nang makapagsaing ako ay naghimay naman ako ng dahon nang malungay na igugulay ko. Ito ang pinakapaborito kong gulay ginataan na may sahog na daing na isda o kaya minsan ay tinapa pero dahil wala ng tinapa ay daing na tuyo nalang ang isasahog ko.

Malapit na akong matapos sa pagluluto ng marinig ko ang boses ni nanay mula sa labas kaya iniwan ko sandali ang ginagawa ko.

"Heart anak nandito na ako!" Sigaw niya lumabas ako ng bahay namin at sinalubong si nanay na may bitbit na mga plastic na pinamili niya kaya kinuha ko yung iba sa kanya.

"Andami po nito nanay naibenta n'yo lahat ng ani natin?" Masaya kong tanong sa kanya.

"Oo anak may pumakyaw ng paninda ko at binayaran ako ng malaki kaya ito nakapamili ako ng mga delata at may bigas rin akong binili nasa bangka pa unti-untiin na lang natin dahil isang sako rin iyon may mga damit rin akong binili at panloob mo sa isang plastik at panlalaking damit para sa bisita natin." Masayang turan ni nanay kaya napangiti rin ako at sabay kaming pumasok sa loob ng aming bahay inilapag ko ang mga plastik at saka tiningnan ang sinaing ko na kumulo na kaya tinangal ko ang ilang gatong para hindi ito masunog.

"Nagsaing ka na pala anak mayroon akong biniling isang kilong karne na pang adobo at pang-sigang para naman makatikim naman tayo ng sinabawang karne kahit isang beses sa isang buwan." Napatango ako kay nanay kaya kinuha ko na ang ilang plastik na nakapatong sa upuan at inilabas ito isa-isa at saka inayos sa cabinet namin ang mga de-lata.

"Hindi pa rin nagigising ang lalaki nag-aalala na ako sa kanya." Pumasok si nanay dito sa kusina at nakapagpalit na rin siya ng pangbahay marahil ay sinilip muna niya ang lalaki.

"Oo nga po akala ko nga magigising na siya kahapon dahil umungol siya pero baka nanaginip lang siya." Kahapon kasi ay akala namin ni nanay ay magigising na siya dahil umuungol siya pero hanggang doon lang pala iyon at nahimbing ulit ito sa pagtulog.

"Magigising rin po siya nay." Turan ko sa kanya. "At malalaman na rin natin kung sino siya at kung ano ang nangyari sa kanya." Napatango na lang siya at pinagtulungan namin ang pagsasaayos ng mga pinamili niya at sa paghahanda na rin ng aming tanghalian.

Napangiti ako dahil masarap ang tanghalian namin ni nanay. Maraming ani na dinala si nanay sa bayan at naibenta niya lahat ng iyon.

Nakakatuwa dahil swerte ang unang buwan na pumasok sa amin.

Sabi ni nanay ay baka swerte ang hatid ng lalaki sa buhay namin dahil mula noong dumating siya dito ay sunod-sunod na ang swerte namin.

Nang sumapit ang gabi ay naglakad-lakad muna ako sa dalampasigan bago matulog napakaliwanag ng gabi dahil sa buwan full moon ngayon kaya napakaganda nitong tingnan kumukulay na parang kristal ang repleksyon ng buwan sa dagat kaya lalong nagpapaganda dito, may mabini rin na hangin na tumatangay sa buhok ko kaya napapikit ako na may ngiti sa labi.

Narinig ko na tinatawag na ako ni nanay kaya bumalik na ako sa loob ng bahay namin pagpasok ko ay nakita ko si nanay na may hawak na damit.

"Halika anak tulungan mo akong damitan ang lalaki pwede na natin siyang damitan dahil tuyo na ang sugat niya sa tagiliran para hindi na rin siya lamigin." Napatango ako kay nanay at sabay naming pinagtulungan na bihisan ang lalaki hindi ko mapigilan na hindi siya pagmasdan nagbabago na rin ang itsura niya dahil nagkakaroon na ng kulay ang mukha niya may mga tumutubong balbas sa kanya na lalong nagpagwapo sa kanya. Napailing nalang ako sa mga iniisip ko at sinaway ang sarili sa pagkakatitig sa lalaking estranghero.

Natulog kami ni nanay na magkayakap ganito lagi ang gusto ko manatili sa yakap ng niya at mahal na mahal ko si nanay.

Paggising ko kinabukasan ay napaunat pa ako ng mga braso ko at nagkusot ng mga mata. Wala na si nanay marahil ay nasa likod bahay na siya at katulad ng nakagawian niya ay nagdidilig na siya ng aming mga pananim, iniligpit ko na ang hinigaan namin at saka inayos ito sa kabinet at saka ako kumuha ng bihisan para maligo.

Pagkatapos kong maligo ay pumunta na ako ng kusina para magluto ng agahan.

Pero bago ito ay muli akong lumabas ng kwarto at pumunta sa isa pa na kwarto upang silipin ang bisita namin pero nagulat pa ako ng hindi ko siya makita sa papag namin kaya napatawag ako kay nanay sa likod bahay.

"Nay! Yung lalaki po wala sa kwarto niya." Nagulat rin si nanay at saka ako lumabas ng bahay si nanay ay galing sa likod bahay.

"Naku hindi ko napansin hindi ko siya tiningnan kanina paggising ko." Napatango ako kay nanay at luminga sa paligid baka sakaling naglakad-lakad lang ang gising nang lalaki.

"Nay maghahanap po ako diyan sa dalampasigan baka nandyan lang ang lalaki." Paalam ko kay nanay na napatango na lang.

Naglakad ako na may konting bilis kinakabahan ako baka umalis na ang lalaki pero imposible dahil nasa aplaya pa ang aming bangka.

Nagpatuloy ako sa paglalakad at nagpalinga-linga baka nasa malapit lang ang lalaki malayo na ang linakad ko pero hindi ko pa rin siya makita parang gusto kong maiyak dahil hindi ko siya makita pero nagpatuloy lang ako nasa bandang dulo na ako ng isla sa may batuhan ang dulo nito ay mga naglalakihang bato.

At dito ay natanaw ko ang isang bulto na nakaupo sa bato at nakatanaw lang sa karagatan napahinga ako ng maluwag at napangiti dahil nakita ko din siya akala ko hindi na.

Naglakas loob akong lumakad palapit sa kanya at tinawag sya.

"Manong!" Iyon ang tinawag ko sa kanya dahil hindi ko naman alam ang pangalan niya.

Bigla s'yang napalingon sa akin na nagpalakas bigla ng tibok ng puso ko, ito ang unang pagkakataon na masilayan ko ang kulay ng mga mata niya na nagpalambot ng mga tuhod ko.

"Ano ba ito bakit sobrang lakas ng tibok ng puso ko?"