"Sinabi ni Lino na nalaman ng Gobernador-Heneral ang tungkol sa kanyang ginagawa kaya pinababalik siya sa Espanya. At mabuti na rin daw iyon upang makabalik siya sa pag-aaral at mahanap ka. Hindi ba kayo nagkita sa Espanya?"
Umiling ako. "Masyadong malaki ang Espanya at hindi rin ako madalas lumabas."
Natawa siya nang kaunti. "Kaya pala iniisip mo na anak namin ang nakita mo noon."
Bahagya akong natawa. "Pasensya na. Iba pala ang napangasawa niya."
Kumunot na naman ang noo niya. "Bakit iniisip mong may asawa na si Lino?"
Napangiti ako ng mapait. "Nakita ko siya sa barko noong papunta ako rito. Pinakilala niya pa nga iyong anak niya sa'kin. Hindi niya pa ako nakilala," natatawang sabi ko.
"Kung gayon, nakahanap siya ng iba sa Espanya. Kamusta naman ang iyong puso?"
Nagcringe ako sa tanong niya. Kulang na lang ay mapangiwi ako. "Puso pa naman," natatawang sabi ko kaya bahagya rin siyang natawa. Ang hinhin niya pa ring babae.
"Hin
"Ha? Teka, i-ikaw 'yung---" hindi ko na natapos pa ang sinasabi ko kasi tumango na siya. Napapikit na lang ako ng mariin at napasapo sa noo. I used to keep those roses sa office ko kasi nakakagaan ng atmosphere tapos sa kanya pala galing. Ugh! Nakita niya bang dinidisplay ko ang mga iyon?"Kung nalaman mo bang sa akin galing lahat ng iyon, tatanggapin mo pa rin?" tanong niya kaya sinamaan ko siya ng tingin."Hindi mo iyon sulat kamay," sabi ko."Pinasusulat ko sa aking Amigo," aniya. Matalino nga. Ayaw pahuli."Bakit hindi ka nagpakita?""Tiyak na ipagtatabuyan mo ulit ako. At baka hindi ko pa kayanin lalo pa't abala rin ako sa aking pag-aaral.""Bakit ngayon, pinaalam mo na?""Tapos na ako sa pagpapakadalubhasa sa medisina. Nakikita ko rin sa iyong mga mata na hindi pa rin ito nagbabago. Mahal mo pa rin ako, tama ba?" mahinahong tanong niya kaya hindi ako nakasagot. Nakatitig lang ako sa mga mata niya. Alam na alam niya talaga kung a
Ilang araw rin kaming magkasama ni Lino sa barko at marami na kaming napag-usapan maliban sa plano ko sa Salvacion. Pansin kong marami siyang katanungan pero pinipigilan niya lang ang sarili niya."Nandito na nga tayo," manghang sabi ko habang nililibot ang tingin sa Salvacion at kakababa lang namin ni Lino sa kalesa. Bitbit niya pa ang tampipi ko. Para naman may pakinabang ang pagsama niya sa'kin dito. Nag-check in muna kami sa isang hostel bago namin napagpasyahang lumabas. Syempre, magkahiwalay ang silid namin. Baka kung ako pa ang magawa ko sa kanya e. "Naaalala mo pa ba lahat ng nalaman ni Berto tungkol sa'kin nang pinapunta mo siya rito?" tanong ko kay Lino habang naglalakad kami sa gilid ng kalsada. Hapon na kaya marami ang tao sa paligid. Pinagtitinginan tuloy kami. Baka may nakakaalala sa'kin dito bilang Liwanag."Marami, Liwan. Ano ba ang iyong nais malaman?" kunot-noong tanong niya. Tumatama kasi sa mukha niya ang sinag ng araw. Para tuloy siyang galit.
"Liwan, hindi ako makakatulog kakaisip," aniya kaya natawa ako."Ako rin!" sagot ko at hindi pa rin siya tumitigil sa pagkatok. "Awat na, Lino!" suway ko kasi baka makaistorbo na kami sa ibang taong nandito. Dahil hindi siya tumitigil, mabilis kong binuksan ang pinto kaya nakatok niya ang noo ko."Liwan, pasensya na. Masakit ba?" nag-aalalang sabi niya habang chinicheck ang noo ko. Sinamaan ko siya ng tingin kaya tipid siyang ngumiti at hinalikan na lang ang noo ko. "May laman naman," biro niya kaya hinampas ko ang braso niya dahilan para mapadaing siya."Mukha ba akong niyog?" nakapoker face na tanong ko kaya umiling siya habang natatawa. "Tumigil ka na kasi. Baka makaistorbo na tayo---Lino!" mahinang sabi ko nang bigla niya akong hilahin palabas ng hostel. Nakarating kami sa labas kung saan walang dumadaang tao maliban sa mga Guardia Civil na nagmamasid. Hindi nila kami sinisita kasi ganun sila, hindi pantay ang tingin sa mga tao. Nakakagalit!"Siguro n
Natawa lang siya sa naging reaction ko. "Palagi mo kasi akong hinahampas at kinukurot," tawa niya kaya hinampas ko na naman siya then hinawakan niya lang iyon."Bakit mapang-asar ka pa rin?" pagtataray ko."Hindi ka nga maaaring maging doktor. Napakabigat ng iyong kamay," pang-aasar niya na naman habang hinahaplos nang marahan ang kamay kong hawak niya.Matatagalan ko ba ang mga pang-aasar sa'kin ni Lino? Pero ang mahalaga, hindi siya takot sa'kin. Nagsasawa na kasi akong makakita ng taong takot sa'kin. Gusto ko lang naman, maging komportable rin sila sa'kin kasi napapagod na rin akong magpanggap na malakas. Na kaya ko ang lahat ng 'to.Nagpapasalamat pa rin ako kasi nandiyan si Lino, hinahayaan niya akong maging mahina minsan kasi kailangan ko rin ng tutulong sa'kin... hindi ko kailangang magpanggap na malakas."Maaari ba kitang tawaging Lemon?" tanong niya habang hawak pa rin ang kaliwang kamay ko at nakahiga kami sa damuhan habang nag-sstargazin
"Lino, Mon," nagtatakang sambit ni Berto at mukhang hindi niya alam ang sasabihin niya sa'kin."Kamusta?" tanong ko na lang. Ang awkward kasi. Tapos pinagtitinginan pa kami rito ng mga kapitbahay nila."Mabuti pa'y pumasok na muna tayo sa aming tahanan," sabi ni Maria at giniya niya na kami papasok sa kanila. May nakita akong dalawang batang naglalaro sa loob at pinakilala nila iyong mga anak nila. Ang cute nila both! Gawa sa magandang kahoy ang kanilang bahay. May silong ito. Presko sa loob at may kalakihan din. Kasyang-kasya ang apat na miyembro ng pamilya."Berto," tawag ko nang puntahan ko siya rito sa likod ng bahay kasi magluluto raw siya ng merienda namin. "Gusto ko sanang humingi ng tawad dahil sa mga nangyari noon," dagdag ko kaya humarap na siya sa'kin."Matagal na panahon na iyon, Mon. Maayos na kami. Ikaw?" tanong niya naman."Heto," sabay kibit-balikat. "Tao pa naman," biro ko kaya napangiti na siya at tumango. "Maaari ba kitang tulung
"Sigurado ka na ba rito?" tanong ni Catalina."Hindi kaya masyadong mabilis?" tanong naman ni Maria."Paano ang inyong mga magulang? Tiyak na magagalit sila," dagdag ni Catalina."Walang maghahatid sa iyo, Mon," sabi pa ni Maria.Napangiti na lang ako habang nakatingin sa reflection ko sa salamin. "Malaki na ako. Kaya ko ng mag-isa. Maglalakad lang naman ako," tawa ko."Ngunit nakaugalian na rito na kailangan kang ihatid ng iyong mga magulang sa iyong mapapangasawa. Tanda na ipauubaya ka na nila sa kanya," sabi naman ni Catalina."Hindi naman masamang sumuway sa nakaugalian," nakangiting sabi ko kaya tumahimik na lang sila habang inaayusan nila ako. Ang saya ko pero sobrang kinakabahan ako dahil ikakasal na ako. At ikakasal ako kay Lino. Sobrang saya ko kaya natatakot ako na baka may mangyaring masama at hindi ito matuloy.Nagpadala na ako ng invitation kay Tito GH, Nina at kina Miranda at Lucio. Kahapon pa sila nakapunta rito at dito
"Kayo na ang bahalang maglinis ng mga kalat, ha," sabi ko dun sa mga tagapagsilbi at yumuko lang sila bago nagsimulang ligpitin ang ilang kalat sa labas. Dito sa loob ng bahay ay nag-iinuman pa sina Señor Manuel, Señor Galicia, Don Danilo, Gavino, at Lino. Sina Berto at Agustino ay kakauwi lang din kasama 'yung mga asawa nila. Gabi na at hindi dapat sila magpalalim pa ng gabi. Si Tito GH, nagbigay lang siya ng message kanina then kinailangan niya na ring makabalik sa Maynila.Nakakapagod... pero ang saya.After the wedding, ang dami pang activities na naganap sa reception. As in bihira lang yata akong nakaupo. Puro sayawan, message and soooo many activities na hindi ko na alam kung ano na ang mga pinanggagagawa namin ni Lino. Feeling ko, pinagtitripan lang nila kami."Narito na pala ang misis ni Doktor Fuentes," ani Señor Manuel na mukhang lasing na kaya natawa na lang ako. Until now, kinikilig ako kapag sinasabing misis ako ni Lino. Gosh! "
Kinaumagahan, sumakay na kami sa barko at nakasabay pa namin sina Miranda na pauwi na rin sa Maynila."Kamusta ang unang gabi bilang mag-asawa?" tanong ni Miranda sa'kin at nandito kami sa deck ng barko, sa may gilid. Tinakasan ko muna si Lino sa nirentahan naming silid dito. Umaga ngayon kaya ibinibilad ni Miranda ang baby boy nila ni Lucio."Wala. Natulog lang kami," natatawang sagot ko na kinakunot ng noo niya. Bumuntong-hininga ako. "Nakakapagod pala ang ikasal pero ang saya. I mean, pakiramdam ko, nananaginip pa rin ako," dagdag ko kaya napangiti siya at tumango."Ganyan din naman ako noon, Mon. Huwag kang mag-alala, masasanay ka rin. Kung mahal mo na si Lino, tiyak na mas mamahalin mo ang inyong magiging anak," aniya sabay halik sa noo ng anak niya kaya napangiti ako. Ang cute nila! "Wala pa ba kayong planong magkaanak agad?" she asked."Hindi ko alam," nagkibit-balikat ako. Parang gusto kong kami muna ni Lino. Pero mukhang gusto niya na magkaanak.
"You told me to ask about Lucio Dela Sierra," ani Fourth kaya napatingin ako sa kanya.Parehong namumuo ang mga luha namin. Ako, pabigat nang pabigat ang dibdib ko."He's one of our grandparents and he's the owner of that ring. I called Lolo, Dad's father, and I asked him about Lucio Dela Sierra. How did you know about him?" he asked me.Napangiti lang ako at umiling. Muntik ko nang paghiwalayin sina Miranda at Lucio kasi akala ko, sila talaga ni Lino ang nakatakda. Kung nagkataon, sina Third pala ang mawawala."Why are you giving that ring to Lemon if that belongs to Lolo Lucio?" Lui asked.Ngumiti ulit ako habang si Fourth ay naguguluhan na. "Binigay 'to ng isang babae kay Lucio, tama ba?" tanong ko na tinanguan ni Fourth."Liwan?" tanong ni Fourth pero hindi ako kumibo. "That's her name, according to Lolo but how did you know?""Bakit sinabi mong akin 'to?" tanong ko pa sabay punas ng luha."Actually, pinasangla raw 'yan nun
Nagpaalam ko kay Mama na pupunta ako sa bahay nina Third kasi gusto ko na talaga siyang madalaw. Ang dami kong kuwento sa kanya kahit alam kong hindi niya naman na ako maririnig. Naninibago rin ako sa labas kasi ngayon lang ulit ako makakalabas matapos ang ilang buwang pagkukulong sa bahay."What are you doing here?" tanong ko nang makasalubong ko si Lui papasok ng bahay nina Fourth. Nagulat pa siya nang makita ako.Siguro kasi, mukha na akong zombie sa laki ng eyebags ko. Because I can't sleep while thinking a lot of things. Kailangan ko pang magtake ng sleeping pills."To see you too?" Lui said, confused. "Seriously, we miss you, Lemon," nakangiting sabi niya pa kaya bahagya akong natawa."Palagi kang tumatawag. 'Di ka ba nag-sasawa?" nagpatuloy na ako sa paglalakad papasok at sinalubong kami ng ilang kasambahay. For sure, panay kulit lang sa'kin si Lui dahil ganun naman si Third, binibilin niya ako sa mga kaibigan niya."Who would, though? Ang s
Ang dami kong tanong at hindi ko alam kung saan ako magsisimula pero sa tingin ko, mas mapapabilis ako kung hahanapin ko muna si Tito GH online. Of course, he will be part of the Philippine history at gulat na gulat ako nang malamang totoo nga siya. Pero buhay niya lang ang nalaman ko.Walang tungkol kay Liwan o Lux.Hindi ba ako totoo? Gosh!Tumigil lang ako sa pagreresearch nang makipagvideo call naman sa'kin si Lolo, tatay ni Papa and he's in Spain."Hi, Lolo!" bati ko nang sagutin ko ito. Sumandal ako sa swivel chair ko at pilit na ngumiti. He's nice naman pero hindi kami ganun kaclose.Ngumiti siya at kumaway. Matanda na si Lolo pero nakakalakad pa naman. Bibihira lang ito makatawag sa'min. Kung tatawag man, para lang mangulit na doon na kami tumira sa Spain. Wala kasing mamamahala ng ospital dun na maiiwan niya kundi si Papa. E, I prefer to stay here pa naman. At si Mama, nandito rin ang trabaho niya."Hi, Lemon! How are you there?" he
"Anyway, magsisimula na," pagbabago ng usapan ni Misty kasi nahalata niya yatang hindi ako komportable. Day by day, nagiging matalas ang pandama ni Misty sa mga kaibigan niya."Oh? Napanood ko na 'yan e," natatawang sabi ni Jack nang mag-simula na ang palabas. U and Me 4ever ni Torn. Hindi ko pa 'yan natapos. Usapan namin ni Third, sabay naming tatapusin iyan bilang suporta na rin kay Torn. Pero wala na siya. Parang hindi ko kayang tapusin."Maganda 'yan. Natapos mo na, Lemon?" tanong sa'kin ni Ate Aida kaya umiling ako habang nakatingin sa screen.Iba pa rito ang itsura ni Torn. Mas naging macho siya tingnan ngayon kaysa noon. Nakita ko kasi siya noong nagvideo call kami."Panoorin mo. Nakakakilig daw. Hindi ko pa natapos," dagdag ni Ate Aida.Pilit akong ngumiti at tumango kahit na nagfaflash back sa'kin ang moment namin ni Third noong sinabayan namin sina Torn sumayaw then we turned off the TV and began dancing with our background music moon riv
Nandito ako sa sala, nakaupo sa couch habang nakataas ang dalawang paa. Tinawagan ko si Torn pero matagal bago niya sinagot. Busy siguro. Nagulat pa siya nang makita ako. Nakikita ko sa likod niyang maraming tao. Fans ba 'yun? Nakafacemask and faceshield silang lahat."Lemon! Is this real?" gulat niyang tanong. Malamang, nagtataka siya kung bakit ilang buwan ko siyang hindi tinawagan. Alam niya na kaya ang nangyari kay Third?Pilit akong ngumiti at tumango. "How are you? I think you're busy there," sabi ko kasi ang daming tao sa bandang likod niya. Ayoko namang makaabala."Not that much. So how are you? You were not sending me any message for months," natatawang sabi niya. Mukhang wala nga siyang alam sa nangyayari."I'm sorry. There's a lot of happenings these past few months," napapakunot-noong sabi ko na lang. Tumayo ako at naglakad papunta sa pool area because I need to breath. "This is weird but if you're busy, just tell me. I can---""Say it,
"Ako na diyan, Lemon," rinig kong sabi ni Ate Aida at hindi na rin ako kumontra pa.Hinayaan ko na lang siyang ipagtimpla ako ng gatas. Kami lang ang nandito sa kusina. Si Ate Amy kasi, umuwi na muna noong nagkaroon ng balik-probinsya program at nag-paiwan si Ate Aida at Kuya Leo."Buti naman, nakalabas ka na," sabi ni Ate Aida sabay abot sa'kin ng basong may gatas. Naupo ako sa mataas na upuan at pilit na ngumiti. "Kamusta?" tanong niya pa.Napayuko ako at nagkibit-balikat. Ilang araw na rin pala akong nagkukulong sa k'warto ko kasi hindi ko matanggap ang nangyayari. Wala talaga si Third. Nakausap ko ulit si Doctor Montelibano na Doctor pala sa ospital nina Fourth. Tinawagan niya ito noong gabing nagbreak down ako sa harap nila ni Lui.Sabi ni Doc, normal lang naman daw na magbreak down ako pero kailangan kong kontrolin ang sarili ko sa mga impormasyong nakukuha ko para hindi ako nabibigla lalo pa't kakagising ko lang. But what can I do?I asked f
May mga bagay na akala natin, nagtapos na. Iyon pala'y panibagong simula na naman ang kahaharapin natin. Minsan, nakakapagod na rin ang paulit-ulit pero may pagpipilian naman tayo kung gusto nating ituloy, baguhin o tapusin ang bagay na iyon.Habol hininga ako nang tuluyan akong magising. Pakiramdam ko, sobrang tagal kong hindi huminga. Napaubo pa ako at gusto ko man maupo, hindi ko magawa dahil sobrang nanghihina ang buong katawan ko. Parang ngayon lang ako nagkaroon ulit ng buhay matapos ang napakahabang pagkakahimlay."Miss Lemon!" sambit ng isang babae na hindi ko na napagmasdan nang maayos kasi nanlalabo pa rin ang paningin ko at muli na naman akong nakatulog.Nang magising ulit ako, kalmado na ang heartbeat ko, parang maayos na ulit. Wala na iyong maiingay na tunog kanina na nagmumula yata sa mga makina."Lemon," sambit na naman ng isang babae. Matagal ko siyang tinitigan kasi nanlalabo pa ang paningin ko. "My God, you're now finally awake," nag-aal
"¿Crees que soy estúpida?" (Do you think I'm stupid?) galit na tanong ko kaya napapikit na naman siya. Naramdaman ko na lang ang paghawak ni Vino sa kamay ko. "Bitawan mo 'ko, Vino," mahinang sabi ko nang hindi inaalis sa lalaki ang mga tingin ko."Hindi magugustuhan ni Lino kapag nadungisan ng dugo ang mga kamay mo," pagpapakalma niya sa'kin."Wala siya rito. Kaya gagawin ko kung ano ang gusto kong gawin," sabi ko pa. "Ahora dime, ¿fue Romano?" (Now tell me, was it Romano?) pansin kong natigilan iyong lalaki pero bumalik pa rin siya sa pag-arte. Imposibleng si Kuya Quen kasi si Romano ang nakakasama niya. "Ayaw mo talagang magsalita ha. Napipikon na ako sa'yo," inis na sabi ko kaya ididiin ko sana iyong bote sa panga niya pero tumingala siya."¡Bien bien! Te diré. ¡Es Romano! ¡Solo prométeme que nos protegerás a mí y a mi mamá!" (Okay, okay! I'll tell you. It's Roman
Hindi ko na namalayan na sa paglipas ng mga araw at patagal nang patagal ang paghahanap namin ni Vino sa pumatay kay Lino, tuluyan ko na ring nakikilala sina Kuya Quen at Romano. Napapadalas din ako sa pagsama kay Ama sa ospital.Ang palusot ko, gusto kong gawing busy ang sarili ko pero ang totoo, kailangan kong pagmasdan ang kilos nina Kuya Quen at Romano na nandun din pala sa ospital namin nagtrabaho. Doon na siya nalipat.Hindi kasi alam nina Ama at Quen kung bakit ko sinuntok noon si Romano.Dahil sa ginagawa ko, nagiging close na kami ni Ama. Para niya na akong assistant doon pero hindi regular because I need to go to my resto. Nakilala ko na rin si Kuya Quen na mukhang pure ang pinakikita sa'min.Si Romano, ewan ko ba pero parang nilalapit niya ang sarili niya sa'kin. Parang sinasamantala niyang wala na si Lino. Kaya nagdududa talaga ako sa kanya. Umpisa pa lang, duda na ako sa kanya. Noon pa man, madalas na siya sa resto ko. Parang stalker but I ch