Kabanata XIV: Si Don Julio

Si Don Julio ay kinikilalang siyang pinakamatalino sa San Lorenzo. Siya ay dating mag-aaral ng pilosopiya. Pero, hindi siya nakatapos. Pinahinto siya sa pag-aaral ng kanyang ina hindi sa dahilang wala silang gagastusin. Sa katunayan ay mayaman amg kanyang ina. Ang kayamanang iyon ang isang dahilan ng kanyang angking katalinuhan. 

Dahil nga matalino, pinangambahan ng kanyang ina ang anak ay makalimot sa Diyos. Kaya isang araw sinabi ng ina sa anak, "Mamili ka anak, magpapari ka o hihinto ka sa pag-aaral sa Kolehiyo de San Jose?" Mas pinili ng anak ang tumigil sa pag-aaral. 

Hindi nagtagal, ang lalaki ay nag-asawa. Pero, malas yata sa pag-aasawa dahil pagkaraan ng isang taon, siya ay nabalo. 

Kailangan niyang maglibang upang makalimot sa kanyang pangungulila. Nahilig siya sa pagbabasa ng aklat hanggang napabayaan niya ang kanyang kayamanan at unti-unting naghirap. 

Nang hapong iyon ay nagbabadya ang pagkakaroon ng masamang panahon. May mga kidlat na gumuguhit sa kalawakan. Ang simoy ng hangin ay mainit din. Babala ng isang paparating na unos. 

Nasalubong niya malapit sa simbahan ang isang lalaki sa pananamit ay masasabing may sinasabi. May borlas ang mga tungkod nito. Sabi niya kay Don Julio: "Masaya yata kayo ngayon?"

"Totoo po ang sinasabi ninyo Kapitan, masaya po ako dahil may pag-asa po akong natatanaw," wika ni Don Julio.

"Ano po ang pag-asang iyon?" ani ng Kapitan. 

"Ang unos po."

Ngumiti ang Kapitan, "Gusto po ba ninyong maligo?" ang may halong patuyang usisa ng Kapitan, kasabay ng tingin sa gusgusing kasuotan ng matanda. 

"Maliligo ako? Hindi po lubhabg masama kung nakatitisod ako ng b****a. Ngunit naghihintay ako ng lalong mabuting bagay," ang pabiro ring pagsagot ni Don Julio, na may kaunting paghamak.

"Ano po kung gayon?"

"Iyan pong mga kidlat na papatay ng tao at susunog ng mga bahay!" ang wala nang birong sagot ng pilosopo. 

"Bakit hindi pa pagkagunaw ng mundo ang hingin ninyo?"

"Lalo sigurong mabuti, Kapitan, para sa iyo at para sa akin. May sampung beses nang iminungkahi sa lahat ng bagong kapitan heneral na bumili ng panghuli ng kidlat o pararayos pero ako'y pinagtatawanan lamang nila. Sa halip, mga kwitis at paputok anf binibili nila at nagbabayad sila ng tagapagtugtog ng kampana pag kumikidlat at kumukulog. Hindi ba nila alam na batay sa karunungan ay mapanganib ang tumugtog ng kampana pag kumikidlat?"

Nang sandaling yao'y biglang-biglang dumagundong ang pagkalakas-lakas na kulog.

"Susmaryosep! Santa Barbarang mahal" namumutlang nagkurus ang kapitan kasabay ng isang pabulong na panalangin. 

Humalakhak si Don Julio. Tumalikod at nagtungo sa simbahan. 

Pagpasok ng simbahan ay nakita ni Don Julio ang dalawang batang lalaki na sasampuin at pipituhing taong gulang. 

"Di ba kayo sasama sa akin, mga anak?" ang tanong niya. "Ipaghahanda kayo ng inyong ina ng isang pangkurang hapunan."

"Ayaw po kaming pauwiin ng sakristan mayor hanggang ikawalo ng gabi," tugon ng mas matanda. "Sana po makasisingil ako ng aking sahod upang maibigay sa aking ina."

"Eh, saan kayo pupunta ngayon?"

"Sa kampanaryo po, upang dupikalin ang kampana para sa mga kaluluwa."

"Aakyat kayo sa kampanaryo? Mag-iingat kayo! Huwag kayong lalapit sa mga kampana kapag kumukulog!"

Lumabas ng simbahan ang matanda. Payukong lumalakad patungo sa isang kakilalang nakadungaw. 

"Magdaan muna kayo." Ang bati sa wikang Kastila mula sa kakilalang nakadungaw. 

"Ano po ba ang binabasa ninyong iyan?" ani Don Julio sabay turo sa aklat na tangan ng kausap. 

"Isa pong aklat ng pangkasalukuyan, "Ang mga Hirap sa Tiniis ng mga Banal na Kaluluwa sa Purgatoryo!'" sabi ng bumati.

Dumaan nga si Don Julio at habang pumapanhik ay sinasabi: "Ang may katha ng aklat na iyan, sa tingin ko'y talagang matalino."

Ang maybahay Don Vito at ang mga bata at magandang asawa nito na si Doña Teodora Viña ay magiliw na sumalubong kay Don Julio. Si Don Vito ay siyang tenyente mayor ng San Lorenzo.

"Nakita ba ninyo sa libingan ang anak ng namatay na si Don Alonzo Lorenzo, na kararating lamang mula sa Paris?"

"Opo, nakita ko po siyang bumaba sa karuwahe."

"Sinasabi pong hahanapin daw ang libing ng kanyang ama. Kaysakit siguro para sa kanya pag nalaman niya ang katotohanan."

Nagkibit balikat si Don Julio.

"Di ba kayo nag-alala sa nangyari?" ang tanong ng batang ginang.

"Alam ninyo marahil na ako'y isa sa anim na nakipaglibing kay Don Alonzo. Ako ang humarap sa Kapitan Heneral dahil ang lahat dito sa atin ay takot. Ang mga makapangyarihan ay nagsawalang-kibo sa kalapastanganang ginawa sa kanyang bangkay. Kung sabagay, para sa akin ay mas mahalagang bigyan-dangal ang isang mabuting tao habang siya'y buhay kaysa sa patay."

Sa kagustuhang baguhin ni Aling Marites ang paksa ng usapan, bigla niyang ipinasok ang tungkol sa purgatoryo.

Pero, sumagot si Don Vito "Hindi naman naniniwala si Don Julio aa purgatoryo."

"Hindi naman sa ako'y hindi naniniwala sa purgatoryo." sabi ni Don Julio. "Ang isiping hinggil sa purgatoryo ay mabuti, banal at makatuturan dahil sa paniniwala sa purgatoryo, naakay ang mga tao para magkaroon ng mabuti at malinis na pamumuhay. Dahil sa ang tao ay natatakot sa parusa sa purgatoryo. Ang kasamaan ay ang paggamit ng purgatoryo ng ilang alagad ng simbahan para makapanlamang."

Sa labas, ang mga nakatatakot na kidlat at nakabibinging kulog ay lalong tumitindi. Ang unos ay palakas nang palakas.

-hindi nasusukat ang tao sa kanyang pinag-aralan kundi sa kanyang malinis na kalooban.