CHAPTER 1

“Walang hiya ka talagang bata ka! Wala na nga kayong ambag dito sinunog mo pa ang sinaing!” Nagsumiksik ako sa likod ni Mama nang marinig ko ang nanggagalaiting sigaw ni Tita Jocy.

Pabalyang bumukas ang pinto ng maliit na kwartong tinutulugan namin sa likod ng bahay nila Tita. Iniluwa niyon ang tiyahin ko na panganay na kapatid ni Mama. Pulang-pula ang mukha niya sa galit.

“Kahit magsumiksik ka pa diyan, hindi ka matutulungan ng nanay mo!” Lumapit siya sa akin at hinablot ang buhok ko.

Tumingin ako kay Mama upang humingi ng saklolo habang hila-hila ni Tita Jocy ang buhok ko palabas ng kwarto. Pero kagaya ng dati, walang reaksiyon ang kaniyang mukha at nakatingin lang siya sa kawalan.

“Aray! Bitawan n’yo po ako, Tita Jocy! Parang awa n’yo na po, nasasakatan po ako.” Pagmamakaawa ko sa kaniya. Pilit kong binabawi ang mahabang buhok ko na ipinulupot pa talaga niya sa kaniyang kamay.

“Ubusin mo ’yan, ha! ’Yan ang kakainin ninyong mag-ina sa araw na ’to!” Itinuro niya ang kaldero na amoy tutong at nangitim na pati ang ibabaw ng kanin.

“P-Po? ’Y-Yan po ang kakainin namin buong maghapon?”

“Bakit? May reklamo ka? Baka nakakalimutan mo, hindi na nakakaambag dito ang Nanay mo dahil tulala na siya kaiisip sa Tatay mong wala ding kwenta!” Ismid niya sa akin.

“K-Kahit ako na lang po ang uubos niyan, Tita Jocy. Huwag lang po si Mama. Lagi po siyang walang ganang kumain. Baka mas lalo po siyang mawalan ng gana kapag tutong po ang ipakain natin sa kaniya.”

“Ang mahal ng mga bilihin ngayon, Dhanna! Lalo na ang bigas tapos susunugin mo lang? Ano pala ang gusto mo? Itapon na lang ’yan?”

“Ako na lang po ang kakain niyan lahat. Bigyan n’yo na lang po ng hindi tutong na kanin si Mama. Sige na po, Tita.” Pagpupumilit ko.

“Siguraduhin mo lang na kaya mong kainin ’yan lahat! Dahil kung hindi, hindi ko kayong mag-ina pakakainin bukas!” Singhal niya sa akin habang dinudutdot ng paulit-ulit ang sintido ko.

Muli kong binalingan ng tingin ang kaldero at saka napalunok. “O-Opo, Tita Jocy. Pasensiya na po talaga.”

“Magsaing ka na agad at magluto ng uulamin dahil maya-maya ay darating na si Vicente galing sa pamamasada. Ayusin mo na. Dahil malilintikan ka talaga sa akin kapag dumating siya na wala pang kakainin.”

“Opo, Tita. Pasensiya na po talaga, masama po kasi ang pakiramdam ko mula pa kanina.”

“O, ano ang gagawin ko kung masama ang pakiramdam mo? May gamot diyan sa tindahan, ’di sana bumili ka. Alangan namang hindi ka kikilos? Eh, ’yan na nga lang ang ambag ninyong mag-ina sa amin. Pasalamat pa nga kayo at kinupkop ko pa kayong mag-ina. Kung hindi dahil sa bilin ni Nanay na huwag kayong pababayaan hindi ko kayo patitirahin dito. Ang dami ko nang sakripisyo para diyan sa Nanay mo pero ano ang isinukli niya? Kahihiyan at sakit sa ulo!”

Sa tuwing magkakaroon ako ng nagawang mali, lagi niyang isinusumbat sa akin ang mga nagawa daw niyang tulong at sakripisyo para kay Mama. Wala naman akong kinalaman sa naging pagkakamali ni Mama para sumbatan niya ako ng paulit-ulit.

“W-Wala po kasi akong pera pangbili ng gamot.” Katwiran ko.

“Bakit hindi ka nanghingi? Hindi naman ako manghuhula para malaman kung ano ang nararamdaman mo.”

“Tulog pa po kasi kayo kanina kaya hindi ko na po kayo inistorbo,” sagot ko.

“Tsk! Ewan ko sa ’yo!” Dumukot siya sa bulsa at inilabas ang maliit na pitaka.

“’Yan, bumili ka ng gamot. Damihan mo na.” Inabot niya sa akin ang perang papel na nagkakahalaga ng singkuwenta pesos.

“Salamat po, Tita.” Umirap lang siya sa akin saka tumalikod.

Agad akong lumabas ng bahay upang bumili ng gamot. Hindi ko ibinili lahat. Lima lang ang binili ko para may maitabi akong pera kahit papaano.

Sumubo lang ako ng kaonting kanin na nasunog para may laman ang tiyan ko bago uminom ng gamot. Medyo nahihilo pa rin ako pero tiniis ko na lang kaysa pagbuhatan ulit ako ng kamay ni Tita Jocy.

May pagmamadali sa kilos na inalis ko ang nasunog na kanin sa kaldero at inilipat sa isang lalagyan. Ibinabad ko muna sa tubig dahil sobrang itim ng ilalim. Habang nakababad ang kaldero, naghiwa naman ako ng mga patatas para sa lulutuin kong adobong manok.

Sobrang sama ng pakiramdam ko kanina paggising kaya nakaidlip ako habang nagsasaing. Alas kwatro pa lang ng umaga ay gumising na ako at pinilit ko nang bumangon.

Kailangan ko kasing umigib at punuin ang drum sa banyo para may pangligo silang mag-iina. Ayaw kasi nilang pumunta pa sa poso na ipinatayo ng Kapitan namin para hindi na kami mahirapan pang umigib sa kabilang baranggay.

Pagkatapos kong umigib ay nagwalis naman ako ng bakuran at naglaba ng mga damit nila. Ako lahat ang gumagawa ng mga gawaing bahay. May anak siyang babae pero kagaya niya ay ayaw ding kumilos.

Hindi ako marunong magluto bago kami umuwi dito sa probinsiya na kinalakihan ni Mama. Dahil laging nagbubunganga si Tita Jocy kaya unti-unting kong pinag-aralan ang pagluluto ng mga putahe.

Lagi niyang katwiran na wala daw kaming ambag kaya kailangan kong pagtrabahuhan ang mga ginagastos daw nila para sa amin.

Kung hindi kami iniwanan at ipinagpalit ni Papa sa ibang babae, hindi ko sana mararanasan ang ganito. Masaya kaming naninirahan sa Cavite. Tuwing Biyernes ng gabi ay umuuwi sa amin si Papa dahil day off niya kinabukasan. Ipinapasyal niya kami lagi ni Mama.

Pagdating naman ng Sabado ng hapon ay babalik na siya sa trabaho. Lingguhan kung umuwi siya sa amin kaya Lunes pa lang ay halos hilain ko na ang araw para makasama ko na siya ulit pagdating ng Biyernes.

Hindi ko naranasan ang maglaba ng sandamakmak na maruruming damit dahil washing machine ang gamit namin ni Mama. Lagi kong naririnig kay Papa na ayaw daw niyang nahihirapan si Mama sa mga gawaing bahay.

Gusto ni Papa na mag-focus lang si Mama sa pagpapalaki sa akin dahil lagi na nga daw siyang wala tapos mauubos pa ang oras ni Mama sa paglilinis. Gusto pa nga sana ni Papa na ikuha kami ng kasambahay pero hindi naman pumayag si Mama dahil masaya daw siyang pagsilbihan at asikasuhin ako lalo na si Papa sa tuwing umuuwi siya sa amin.