August 31, 2017
Pagkislap ng flash na nagmula sa kamerang hawak-hawak ng mga media ang pumalibot sa kabuuan ng lugar. Samut-saring mga sigawan, hikbi, at hagulgol ang nagsisilbing ingay rito. Ang umaalingasaw na amoy, ang nagkalat na sira-sirang mga bagay, at ang kawawang mga patay ay hindi nagpigil sa kanila na lumapit at tumangis.
May unti-unting nawawalan ng pag-asa, may dahan-dahang lumalayo sa pananampalataya, may nasisirang pangarap, at may gumuguhong mundo. Kaya hindi sapat ang luha at paulit-ulit na pagsigaw upang maipalabas ang sakit. Walang katumbas na salita ang makapapantay sa nararamdaman nila ngayon, wala...
Bagaman ang iilan ay hindi nag-atubiling tumulong upang agad-agad na maipadala ang biktima sa pinakamalapit na pagamutan, lalo na ang kanilang mga mahal sa buhay. Dahil ang araw rin na ito ay sumasalamin sa katotohanang, sa gitna ng trahedya, sarili mo at ang iyong mga mahal sa buhay ang nais mong maunang mailigtas. Bahala na ang iba, bahala na sila.
Gayunpaman may iilang inuuna muna ang iba kaysa sa sarili, may iilan.
"Ne! Gising na Ne! Kawawa ako kung wala ka! Paano na 'ko nito?! Ne gising na... Sige na! Diyos ko! Kaawaan mo kami!"
Bakit? Ang tanong na bumabaha sa kanilang isipan. Bakit siya pang nag-iisang katulong ko sa buhay? Bakit siya pa na mabait at mapagmahal? Bakit siya pa kung ako lang din naman ang matitira? Bakit siya, kung ako na lang?
Nagpadagdag pa sa pighati ang mainit na panahon, walang balak na umulan para sana'y makisama sa kanilang mga nararamdaman. Paanong hinayaan Niyang isipin ng lahat na sila'y nag-iisa? Na maging ang panahon ay walang pakialam sa kung anong pinagdadaanan nila ngayon?
Ang mga police, bombero, at paramedics ay nagkalat na upang isagawa ang kani-kanilang sariling obligasyon. Kung hindi kaya nahuli ng dating ang mga itinuturing na tagapagligtas, kaunti kaya ang mapipinsala, mapa-buhay ng tao o bagay man? Siguro? Depende?
Gayunpaman, isa lamang ang ipinapahiwatig nito, ang mahuli, matatalo...
Maging ang tunog ng ambulansya at fire truck nakisama sa mga hagugol ng naroroon. Huli man silang dumating upang matupok ang mapintas na apoy. Patuloy pa rin sa pagsugpo ang mga bombero sa mga bagay na umuusok pa, na maari ulit makapagdulot ng apoy.
Habang ang mga media, walang humpay sa kaka-interview ng mga tao roon. Maging ang mga taong wala sa pinangyarihang pinsala ay naki-usyoso na rin.
"Ano po ang findings niyo Sir sa naging dahilan ng sunog?"
"What exact time did the incident happened Sir?"
"May exact number na po ba ng casualties?"
"How long po ba ang itinagal ng sunog?"
Sinong mag-aakala na ang tipikal na aktibidad ng eskwelahan ay mauuwi sa trahedya. Sa harap pa mismo ng malawak na katubigan.
Samantala sa pinakasulok ng nasabing lugar may nag-iisang labingpitong taong gulang na babae ang nakatayo. Pinipigilang may lumabas ni isang tulo ng luha sa pisngi at iyak ng pighati.
Makikita sa mga mata nito ang ang awa, panghihinayang, lungkot, at sakit habang nakatingin sa babaeng nakahandusay sa lupa, na ang kalahating parte ng katawan ay sunog na at halos hindi na makilala.
Dahan-dahan itong lumuhod, bagaman siya ay nagpipigil, nais na nitong sumabog sa dala-dalang sakit. Ngunit ano nga bang pumipigil sa kanya?
"Mi-mishe-lla," sa pa-utal-utal na bigkas ng pangalan ng nakahandusay, unti-unting umaapaw ang tubig na pinilit manatili sa mata. "Mi-mish...sor-sorry." Kasabay niyan ang pagbuhos ng luhang puno ng kahulugan.
Hinagkan niya ito, hindi pinansin ang amoy at duming posibleng kakapit sa damit. Habang patuloy ang pagtaasbaba ng balikat dala ng hikbi.
"So-sorry...sorry...sorry," paulit-ulit na binanggit ang katagang patawad, paulit-ulit na nanghihingi ng kapatawaran. Paulit-ulit na ultimong makakalimutin ang kausap kaya kinakailangang ulit-ulitin. Subalit ang kanyang kaharap ay isa na lamang bangkay, patay.
Kasabay nito, naghalo na rin sa iyak at hagulgol ng naroroon ang iyak ni Elise—isang karaniwang dalaga na katulad din ng iba siya'y may mga karapatan at tungkulin. Hindi nga naiiba sa kapwa. Namumukod tangi naman ang kanyang mga karanasan... mga karanasang mapapait.
-*-
[WARNING]
Ang masunod ninyong mababasa ay naglalaman ng maseselang lengguwahe at paksa, kung kaya't kinakailangan ng inyong malawak na pag-iintindi. Salamat.
Hello po! Maraming salamat sa pagbabasa. Nawa'y may matututunan kayong makabuluhang aral sa pag-abot ng wakas nitong kuwento
"Hayop ka Noel! Napakawalang hiya mo. Punyeta kang gago ka! Anong pumasok sa kukote mo't pumarito ka sa pamamahay ko!?" umalingawngaw ang boses ni Nanay sa halos patumba na naming bahay. Mula sa masikip na kusina, dali-dali akong tumayo at tumungo sa bungad, sabay punas ng harap at likod na parte ng aking kamay. Sino na naman ba ang kaaway mo Nay? Hindi ko tuloy matapos-tapos 'tong paghuhugas ng pinggan dahil maya't maya utos nang utos, at ngayon naman... Napabuntonghininga na lamang ako, normal na para sa akin ang araw-araw na mayroong kagalit si Nanay. Kaso hindi ko pa rin maiwasang mangamba dahil baka dumating sa punto na magkakasakitan na. Lalo na't madaling mapikon si Nanay. 'Yan nga ang isa sa mga rason kung bakit marami na siyang nakagirian. "Ang boses mo Emelda hinaan mo. Hindi mo ba nakikita na nagdadala ka ng iskandalo? Palibhasa wala ka kasing hiya kaya ka ganyan! Makapunyeta ka sa akin 'kala mo kung sino kang malinis!" Pati
Malakas kong sinisipa ang lahat ng batong mahahagip ng mata ko. Pagkatapos ay guguluhin ang buhok at hihiyaw. Nyemas! Magkahalong pagsisisi at ginhawa ang nararamdaman ko. Pagsisisi dahil sana hindi na lang ako nagsalita, dahil wala namang kwenta kasi kahit katiting hindi siya naapektuhan. At ginhawa dahil kahit papaano nailabas ko 'yong nararamdaman ko. Pero kahit na! Nakakainis at nakakahiya talaga ako kanina! Tantiya ko ay maga-alas sais na nang ako'y umalis doon. Kaya ngayon nag-aagaw na ang dilim at liwanag habang naglalakad ako pauwi. Dugyot na dugyot na ako, 'yong uniform pa namin ay puti, mahihirapan na naman akong labhan ito. Ang sakit na rin ng balikat ko dahil sa matagal na pananatili ng bag. At hanggang ngayon damang-dama ko pa ang pamamaga ng mata ko dahil sa kakaiyak. Nakaka-inis! Ba't ba kasi nagpahigit ako kay Manang Marj—ay isa pa siya! Naiinis din ako sa kanya, wala siyang konsiderasyon, kitang ayaw kong sumama, pipilitin niya a
"Huwag ako Beh, ine-echos mo 'ko e. Masyado naman kasing panteleserye 'yan... Pero 'di nga, totoo?" Nyemas parang ako ang hindi makapaniwala sa tagal niyang naproseso. "Paulit-ulit ka Jamie, nakaka-irita ka na kanina ka pa. Nananadya ka ba o bingi ka lang talaga?" singhal nitong katabi ko. Kung pagtabihin itong si Jamie na medyo tanga at si Mirna na pikon, ewan ko na lang. Mabuti na lang nandito ako para umawat. Naks! Pero kahit ganyan kaming tatlo, hindi kami umabot sa puntong nagkakasakitan na, maliban syempre sa paminsan-minsang pananampal at pambabatok—ekspresyon kumbaga. Nandito kami sa classroom, vacant time sa General Mathematics—na minsan lang mangyari. Dahil maraming ginagawa ang GM teacher namin, pinili niyang 'wag na munang magturo. Hinimok niya kaming gamitin ang oras na 'to para gawin ang mga activities sa ibang subject. Sus, dumaan lang 'yon sa mga tainga namin. Nakaharap kami sa isa't isa habang nakaupo. Para kaming seryo
Dala marahil ng kahihiyan kaya nagawa kong tumakbo nang ganoon kabilis. Muntik pa akong mangudngud. Nyemas! Panibagong kahihiyan na naman ang nagawa ko. Ni hindi ko mawari kung nasaang lupalop na ako ngayon! Pagkatapos kong marinig lahat ng iyon, hindi ako nagdalawang isip na tumayo at lapitan silang dalawa. At no’ng nakita nila ako, kita ko sa mata ni Mishella ang gulat ngunit sa lalaking kasama niya, wala. Nakatingin lang sa akin gamit ang 'di mabasang emosyon. Palagay ko’y iyon pa ang nagpadagdag sa aking mga luha. Ang reaksyong nangbabalewala. Iyak ako nang iyak habang dinuduro ko sila. Tangina hanggang duro lang ang nagawa ko, hindi kayang lumabas ang mga kinikimkim kong salita. Nilulunod ng aking iyak ang gusto kong sabihin. Nanggigigil akong sumbatan sila pero hindi ko alam kung paano, hindi ko kaya. Ang tanging makapaglalabas ng nararamdaman ko ay luha. Kasabay niyon ang panginginig ng aking mga tuhod at labi dahil lumukob sa buong kata
"Si Noel Santana 'di mo kilala ‘yon? ‘Yong dating asawa niya ba eh nakatira doon sa gilid ng pader ng mga Alkazaren? Asus imposibleng 'di mo kilala ‘yon." "Gano’n ba? Eh Ebeng alam mo namang bagong lipat pa lang kami rito ng ampon ko, kaya 'di pamilyar sa akin iyang si Noel Sa... Sata—ano nga ulit ‘yon?" "Santana, Noel Santana nga Bresyang. Bali-balita na nagpunta siya sa dati niyang asawa na si Emelda. Nakikipagbalikan na raw siya at pinilit na lumuwas sa ibang lugar, kesyo itong si Emelda, mapili at maldita ayon umayaw!" "Totoo? Pero kung sa 'kin lang Ebeng, aba 'di na ako magdadalawang-isip payag na 'ko agad. Tiyak ang pag-alis sa lugar na ito ay susi sa maginhawang buhay kaya ba't naging ganon ang desisyon ni... ‘Yong babae." "May punto ang sinabi mo Bresyang, maging ako ay 'yan din ang gagawin. Pero bahala na sila sa buhay nila, problema na nila 'yon." Isa lang iyan sa i
Sa kabila ng nanginginig na mga kamay nagawa ko pa ring sunod sunod na lumagok ng tubig. Nakita ko sa gilid ng aking mata ang naninimbang na mata ni Ellena, ngunit malaking pasasalamat ko dahil masyado pa siyang bata para maintindihan itong ina-aksyon ko. Pinilit kong kumalma at magmukhang maayos, ngumiti pa ako para talagang magmukhang 'di apektado, lalo na para sa susunod na tanong. "Eh pa-paano 'yan Nay? Paano kung mahuli si—" "Aba pakialam ko sa kanya! Bahala siya sa buhay niya. Kung gusto niyang magpaka-adik, wala akong paki. Kung may masamang mangyaring man sa kanya, edi mangyari! Buhay niya ‘yon, siya ang magdurusa sa impyerno, hindi tayo, hindi sinuman! Matagal na tayong walang koneksyon sa kanya Nak mahigit walong taon na nga, kaya wala na dapat tayong pakialam sa kanya! "Kaso ngayon..." Binalingan ni Nanay si Elise, kung kanina siya ay nakayakap sa dalawang tuhod, ngayon ay maayos na ang kanyang pag-upo habang nakapang
Matapos kong maibigay ang benta at makuha ang suhol, tinupad ko ang aking pangako kina Mirna at Jamie na babalik ako. Gayun pa man bumalik ako upang magpaalam na aalis at hindi manatili pa na kasama sila. Pero ano pa nga ba, pinilit ako ng dalawa na dumiretso na lang daw muna sa plasa. Kagagaling lang do’n nila ah. Kaya todo tanggi pa ako. Maraming rason din ang sinabi ko makawala lang sa kanila. Ang pumiglas-piglas ay sinubukan ko ring gawin ngunit sabunot lang ang inabot ko galing sa dalawa. Sila na nga ang namimilit, sila pa ang nananakit. Walang duda tuloy na napasama ako. Nyemas! "Tapos naman ang liga 'di ba? Oh ano pa ang ginagawa natin dito? May gagawin pa ako sa bahay, aksaya lang 'to ng oras eh," reklamo ko. Pero hindi man lang ako binalingan ni Mirna na prenteng naka-upo sa sementong upuan na pumapalibot sa buong gilid ng plasa. Siya lang ang kasama ko ngayon, bumili ng makakain si Jamie, libre niya. At ito kam
Noon, tanging ang mga karaniwang bagay at pangyayari lamang ang pamilyar sa ‘kin dahil bata pa at wala pang sapat na kaalaman. Sa simpleng salita, inosente. Ngunit dahil sa mga karanasang iyon, karanasang humubog sa aking pagkatao napagtanto ko na ito ang bagsik ng buhay o totoong mundo—iyon bang walang permanente, iyon bang darating ang pagkakataon na maiiwan kang mag-isa, iyong bang hindi tatagal ang saya dahil laging mangingibabaw ang lungkot. Iyan ang iilan sa paniniwalang 'di sumagi sa isip noong bata pa ‘ko, ang katotohanan tungkol sa mundo at buhay ng tao. Hindi kami mayaman, hindi rin kami mahirap kumbaga nakakaraos naman. Hindi regular ang trabaho ni Tatay, may sa kampo, pangingisda, at sa kung ano pang kaya niyang magawa. Si Nanay naman nag pa-part time bilang kahera doon sa bayan. Gayun pa man walang mintis si Tatay kabibigay ng regalo sa 'kin kahit walang okasyon, basta ba 'pag may sahod na siya tiyak may matatanggap ako.
Nakapangalumbaba kong sinundan ng tingin ang pagsalubong ni Nanay sa paparating sa puwesto namin. Dalawang 'di katandaan na babae at tatlong may edad na lalaki, lahat sila ay nakasuot ng puting pang-itaas, agaw pansin din ang itim na ribbon na nakasabit sa kanilang mga damit.“Magdandang hapon po Ma'am, Sir” masiglang bati ni Nanay.Sumikdo ang aking puso.“Nay… Nakikiramay po kami. Kumusta po kayo? Ako nga pala Nay si Belleza ang Public Schools District Supervisor ng Pagmaya. Kasama ko po ngayon ang Schools Division Superintendent si Sir—”Iniwas ko ang atensyon sa kanila lalo na nang mahuli ng tingin ang interesadong mukha ni Nanay sa mga kaharap niya.‘Wag mo ng palaliman pa Elise. Magagalit ka niyan sa Nanay mo. Alam mo mismo ano ang naidudulot ng galit.Malalim akong napabuntonghininga. Isipin ko na lang na ang importante ay masaya si Nanay.Teka—ano
Agosto 31, 2017 Huwebes, 12:48 p.m "Lapit pa nang kaunti Dzai, mata mo lang 'yong nakikita eh." Idinikit ko pa ang sarili kay Mirna, nasasagi na ng aking tiyan ang braso niya. "1 2 3 smile!" Pilit akong ngumiti. Saan ba dapat tumingin? "Ulit! Nakapikit ka Beh oh." Iminuwestra sa 'kin ni Jamie ang cellphone niya. Nyemas ang dugyot ko do’n. Nabibigyang-diin ang kayumanggi kong balat at gulo-gulong buhok. "Burahin mo 'yan, ayoko na." Kanina pa sila nagpi-picture, palitan sa magpo-pose at kukuha ng larawan. Prente lang akong
Panay ang haplos niya sa aking bisig habang nakahilig sa aking balikat. 'Ay sus nagpapalambing. Hinayaan ko na lang, pakunswelo na rin. "Ako lang ba Beh ang gumagawa sa ‘yo nito? Wala ng iba? Kunwari si Emerson gano'n… Haaay isa akong kawawang single." Ngumiwi ako sa sinabi niya. Itong si Jamie tinutulak akong umasa, tapos aasa rin ako, sa huli nganga. Pinangungunahan ko na, ayaw ng masorpresa. "'Wag nga 'yang pag-usapan," ani ko. "Bakit naman? Kilig ka?" Patuya kong inalis ang nakakapit niyang kamay. Nang mabasa ang kilos ko, mas lalo niyang idiniin ang katawan sa akin. Ano bang nangyayari sa babaing ito? Tinutopak yata. "Seryoso 'di na'ko natutuwa—aray" Napangiwi ako nang may marahas na sumagi sa aking kaliwang balikat. Aba hindi man lang lumingon at humingi ng pasensya! Kaya naman pala... Tutok ang lalaki makipag-unahan ng puwesto sa tricycle. Nang maka-upo na siya sa bubong nito, umuki
"Sir good afternoon, excuse me..."Tango ang iginawad ni Sir Amardo bago tuluyang pumasok ang babae. Base sa suot nitong uniform, isa siyang GAS student. Binigay niya ang hawak na papel kay Sir."Class listen this is an announcement." Biglang umalisto ang diwa ng katabi kong tutulog-tulog kanina."In connection with the Senior Prom 2017 to be held on September 7, 2017, the undersigned would like to ask permission that the participants of the said event be allowed to have practice this 3:00 on the afternoon. Withal, it is requested that they be allowed to make up for exams, activities, or assignments that they might miss. Your favorable response will be highly appreciated."Nagsi-yes at palakpakan ang karamihan. Natutuwa 'pagkat ligtas sa nakakaantok na klase. Ang katulad ko namang tahimik ay patagong naiinggit."Anyway ilan ba kayong sumali?" ani ni Sir habang pumipirma sa papel. Pagkatapos ay isinauli sa babae na nagpasalamat at nagpaalam mu
Sa kabila ng nagsiliparang pirasong sumugat sa aking pagkatao, pinilit kong hindi matibag nito. Hindi ko hahayaang bumalatay sa aking mukha na naapektuhan at nasaktan ako sa sinabi niya. Huwag ngayong nasa harap ko sila."Sige nga paano umakto ang hindi bata? Ngingiti sa 'yo ta's sasabihing ayos lang na ninakawan ako? Na 'wag kang mag-alala maliit na bagay lang 'to? Gano'n ba ha?! Salita ka lang nang salita palibhasa wala ka sa sitwasyon ko!"Bumubugso na ang galit sa kaloob-looban ko. Sinasabayan din ng nang-aapaw na sakit."Pakialamero ka masyado! Pagtuunan mo na lang 'yang kaibigan mo! Turuan mo siya kung paano alamin kung ayaw ng tao sa kanya—tanga kasi 'yan eh. Pakituro na rin na 'wag niyang ipilit ang sarili na magustuhan siya ha? Tutal pareho kayong pabida!"Padabog kong isinukbit sa braso ang cooler at humakbang na paalis. Hindi na lumingon sa gawi nila. Baka kung gawin ay makikita nilang sunod-sunod na umaagos ang luha ko. Walang pagk
Nagmarka sa aking palad ang matagal na paghawak ng cooler. Kaninang ala-sais pa ako nag-umpisang maglako pero hanggang ngayon, ni hindi man lang nangalahati itong ibinebenta kong ice candy. Madalas itong mabenta. Lalo na't ngayong buwan at sa susunod pa ay panahon ng tag-init. Kung tutuusin bilang ang mga nagtitinda ng ice candy rito kaya madaling kumita. Pasuwerte-suwerte lang talaga. "Ice candy! Ice candy kayo riyan! Lima isa! May pandan, abokado, at buko flavor! Ice candy na kayo!" malakas at pasigaw na sabi ko. Nakuha ang atensyon ng iilang mga mamimili rito sa Mercado. Ngunit hindi nagbisa dahil agad naman nilang binalewala. "Mama... Bili 'ko Ma. Isa lang, 'yong pandan Ma. Gusto ko pandan!" Narinig ko ang sabi ng bata. Hawak-hawak niya ang kamay ng kanyang ina, nakiki-usap na pumayag sa kanyang gusto. Sigurado akong itong binebenta ko ang tinutukoy niya. Sana naman pumayag 'yong nanay nang mabawasan ang nilalako't dagdag sa kita. "
"You betrayed me for the second time! And here you are saying that you did that unintentionally?! You really are piece of a trash... And yeah I am the trash can." "Seryoso? Bakit gan'to ang line ko? Kaloka'ng script writer namin ha! Minsan na nga lang magka-role tanga pa ang gagampanan. Pambihira!" Napa-iling na lang ako sa kanyang inasta. Sino nga bang kinakausap niya? 'Di bale gano’n naman talaga, kung sobra na ang inis na dinadala natural na ibubuntong at ilalabas ang galit kahit na kanino o kahit sa ano. Ganito kasi 'yan, hindi magiging kontento ang isang tao kapag pinipigilan niyang mailabas ang kanyang nararamdaman. Para bang hindi makatulog nang mahimbing dahil may bigat na pinapasan sa dibdib. At gagawin ang lahat ng paraan basta't maipalabas ang nararamdaman. Kumbaga hindi natin kayang magdala o magtago ng hinanakit at sekreto sa matagal na panahon. Sigurado ako rito, base sa karanasan. "'Buti ka pa Dzai walang dialogu
Wala sa sarili kong inusog sa hindi kalayuan ang palanggana at maliit naming upuan na gawa sa kahoy. May tatlong ginang na patutungo rito sa puwestong kinaluluguran ko. Senyales na kailangan ko munang umusog nang kaunti para magkasya at makagalaw kaming tatlo sa partikular na lugar. Ala-siyete na ng umaga, sa halip na magpakita ang araw makulimlim ang langit—nagbabadyang bumuhos ang ulan. Sa wakas! Kakampi ang panahon sa 'kin. Kahapon, marami mang hindi kaaya-ayang nangyari sa 'kin, kahit papaano hindi ako masyadong napagod magkapera at nakapagpahinga pa! Salamat sa tulong ni Ate Kemmy. Iyon nga lang dahil kakambal ako ng malas at lungkot, sa pagdating ko ng bahay tumambad sa akin sina Ellena at Mishella na nagmi-miryenda, pati si Nanay! Hindi nga lang siya nakisama kina Ellena at Mishella dahil siya'y nasa kusina. May pa gano'n gano'n pa! Eh ilang oras na lang no’n magha-hapunan na. Kainis! Hindi nga kami nagmi-miryenda noon kahi
Ginapangan agad ako ng galit nang magkasalubong ang aming paningin. Niyukom ko ang aking mga kamay, nginingitngit ko ang aking ngipin. Tutok sa kanya ang nag-aalab kong mga mata. Kung nakamamatay lang ito siguradong nakahandusay na siya. Ang kapal-kapal ng mukha. Hindi niya ba talaga maramdaman ang pagkadisgusto ko sa kanya at may gana pa siyang puntahan ako?! "Sino ba siya Beh? Kanina ka pa niyan tinitingnan, gusto ka 'atang makausap. Baka isa 'yan sa mga inutangan mo ta's hindi mo na binayaran ah. Tinakbuhan kumbaga." "Ay naku Dzai ang dami mong ike-kwento sa amin, una 'yong pinalabas ka pangalawa sino 'yang girl na 'yan at kung makatingin sa ‘yo parang kilala ka, taga special section pa. Akalain mo 'yon may kilala ka pa lang nasa special sect—Dzai? Saan ka pupunta? Huy Elise!" Sunod-sunod na wika nina Jamie at Mirna ang bumalot sa aking pandinig. Imbes na sagutin ang mga tanong nila pinili ko na hindi iyon pansinin. Bagkus ay