Kabanata 2

Malakas kong sinisipa ang lahat ng batong mahahagip ng mata ko. Pagkatapos ay guguluhin ang buhok at hihiyaw. Nyemas! Magkahalong pagsisisi at ginhawa ang nararamdaman ko. Pagsisisi dahil sana hindi na lang ako nagsalita, dahil wala namang kwenta kasi kahit katiting hindi siya naapektuhan. At ginhawa dahil kahit papaano nailabas ko 'yong nararamdaman ko. Pero kahit na! Nakakainis at nakakahiya talaga ako kanina! 

Tantiya ko ay maga-alas sais na nang ako'y umalis doon. Kaya ngayon nag-aagaw na ang dilim at liwanag habang naglalakad ako pauwi. Dugyot na dugyot na ako, 'yong uniform pa namin ay puti, mahihirapan na naman akong labhan ito. Ang sakit na rin ng balikat ko dahil sa matagal na pananatili ng bag. At hanggang ngayon damang-dama ko pa ang pamamaga ng mata ko dahil sa kakaiyak.

Nakaka-inis! Ba't ba kasi nagpahigit ako kay Manang Marj—ay isa pa siya! Naiinis din ako sa kanya, wala siyang konsiderasyon, kitang ayaw kong sumama, pipilitin niya ako.

Aba syempre may pera, hihindi pa ba siya? Malamang sa malamang masisilaw 'yon, 'yon buhay kasi rito sa probinsya kapag hindi ka magkakayod at magtatiyaga, mamamatay kang salat. Lalo na kung pinanganak ka nang mahirap.

Pero wala e. Naiintindihan ko si Manang Marj, mahirap din kami at nangangailangan ng pera at 'yong pagsuhol ng lalaking 'yon sa kaniya ay hindi naman yata ilegal, ang kaso—nakakainis pa rin e! Nakasasama ng loob sa parte ko.

Mukha pa akong kawawa kanina! Iyan ba 'yong tinatawag nila na bugso ng damdamin? Nyemas!

Naroon pa naman si Mishella, dapat 'di ako nagpakita ng kahinaan. Gagamitin niya pang pain sa akin 'yon, hindi imposible itong iniisip ko. Nagawa nga niyang manira ng pamilya kaya ang pamba-blockmail ay sisiw sa kanya.

Ngayon mas lalo pang nadagdagan ang pagkamuhi ko sa kanya! Siya rin mismo ang gumagawa ng bagay na magdudulot ng sama ng loob sa akin. Ano pa bang aasahan ko? Wala na 'yong pakialam, may kailangan lang 'yon ngayon kaya lumapit.

Napabuntonghininga na lamang ako. At pinilig nang mahina ang aking ulo. Malas talaga ang araw na 'to ano? Ang daming nangyari.

Nang kaunting lakad na lamang ang kailangan kong gawin para makarating ng bahay. Biglang lumitaw sa aking isipan ang pang-iiwan ko kay Mishella nang mag-isa at habang umiiyak.

Bigla agad akong kinain ng konsensiya. Nyemas! Ba't ko naman mararamdaman 'to? Aba dapat lang iyon sa kanya, magdusa siya. Walang-wala 'yan sa nangyari sa amin!

Hindi ko namalayan, nasa harap na pala ako ng aming pinto—matatawag ba itong pinto? Dahil ito ay isa lamang pinagtagpi-tagping kawayan, hindi ito komukonekta sa pintuan, kaya tuwing gabi, ididikit lang namin 'to. May kurtina naman sa loob kaya sapat na iyan.

Ligtas na kami sa ganitong paraan, dahil ni minsan hindi naman kami pinagnakawan. Syempre wala namang nanakawin sa amin.

"Lintek Elise! Kanina pa kita hinahanap, 'yong kaklase mong si Josefina kanina pa naka-uwi at ikaw ngayon lang? Ngayon bakit mag-isa ka lang?" 

Naku dahil sa lalim ng iniisip ko, 'di ko tuloy napansin si Nanay na nasa harap ko na pala.

Pero teka—tinatanong niya kung bakit ako mag-isa? Namali ba ako ng narinig?

Pinagsawalang-bahala ko ang aking naisip. At nang magmamano na sana ako biglang itinabig ni Nanay ang aking mga kamay. Eh?

"Pa-pasensya Nay, saka Nay mag-isa lang naman talaga akong umuuwi rito. Hindi naman na nag-aaral si El—" 

"Oo! Alam ko Elise, 'yong punto ko nasaan siya? Ba't hindi mo siya kasama?" Nabigla ako sa pagtaas ng boses ni Nanay. Hindi ko maintindihan, wala akong may naintindihan.

"Sino bang tinutukoy mo Nay?" Nakakapanibago itong inasta ni Nanay. Kani-kanina lang ayos kami ah. 

"Saka sa loob na lang tayo mag-usap Nay. Nangangawit na 'ko," pagpapatuloy ko pa. At saka totoo naman, loob at labas ko parehong pagod.

"Susmaryusep Elise, si Mishella ang tinutukoy ko! Nasaan siya? Ba't hindi mo kasama? Nasaan 'yong pera, ba't mo iniwan? Laking bobo ka talaga! 'Wag na 'wag kang papasok dito hangga't hindi mo siya nahahanap, hangga't hindi mo siya kasama! Tandaan mo 'yan, hindi ka talaga makakapasok dito!" 

Dumausdos agad ang luha ko, na mabilis ko namang pinahiran gamit itong aking pang-itaas na uniform. Napatingala ako nang di-oras.

Magkahalong sakit kanina at ngayon ang nararamdaman ko, maging ang pagod sa paglalakad ay dama ko na.

Pagod na pagod na ko, dadagdagan pa. Bakit ang daya? Bakit 'yong taong sobrang nasasaktan, dinadagdagan pa ang sakit? Bakit hindi na lang sa taong nanakit, para kahit papaano malaman nila kung ano ang nararamdaman kapag nasasaktan? Nyemas!

"Ano pa tinutunganga mo riyan, umalis ka na! Hanapin mo si Mishella 'wag kang babalik dito hangga't hindi mo siya kasama, naiintindihan mo?" 

Agad-agad akong tumango, hindi kayang mag-salita.

Inalis ko ang bag back sa aking likod at inilapag sa tabi ng aming pinto. At sinimulan na ang pagtakbo na sinasabayan ng luhang 'di mapigil-pigil.

=====

Kay tahimik ng paligid, tila mahimbing na natutulog ang langit. Nagigising nga lang sa mga kuliglig na nagsisimula ng mag-ingay. Sinasabayan pa nang malamig na simoy ng hangin.

Bumuntonghininga ulit ako, kaya siguro maraming naka-alitan si Nanay dahil sa mahirap siyang pakisamahan. Pabago-bago siya ng ugali. Pero kahit ganoon, mahal ko si Nanay. Kaya, kaya ko 'to!

Pero...

Paano ko siya mahahanap kung gabi na? Kung malayo pa ang lalakarin ko? Naging mabilis kaming nakapunta ni Manang Marj sa boundary ng Sitio namin at sa kabila dahil nasa paaralan ako no'n. Pero ngayong nasa bahay ako, malayo-layo pa ang lalakarin at isa pa, hindi ako sigurado kung nandoon pa siya.

Nakakapikon! Hindi pa nga ako nangangalahati sa paglalakad, pero parang ayuko na. Paano na 'to? Suot-suot ko pa itong uniform ko. Bwiset talaga!

"Nasaan ka na bang Mishella ka? Malas ka talaga sa buhay namin, 'di ko maintindihan ba't ka hinahanap ni Nanay dahil ba 'to sa pero o ano? Paano na 'to? Paano kita hahanapin nang mag-isa? Nyemas! Siguro sayang-saya ka 'no dahil nakikita mo 'kong pagod na pero dahil utos ni Nanay susundin ko! E ang totoo sayang ka lang sa oras!"

Napasalita tuloy ako nang mag-isa. Mukha na nga akong tanga kanina, ngayon naman baliw na talaga.

"Elise?"

"Ay kabayong may bangs!" Nyemas! Sino ba 'tong lakas ng loob manggulat. Madalim kasi kaya 'di ko maaninag ang mukha.

Hala! Ang malas ko talaga, ang malas-malas ko talaga.

"Ay sorry Elise. Nagulat ba kita? Ako 'to si Emerson 'yong kaklase mo sa—"

Nyemas!

"Ah! a-ano Emerson. Uhm na-nagpapalamig lang ako, ha ha! I-ikaw?" halatang pilit na sinabi ko. Hindi ko mapigilang mautal, ni hindi nga ako tumitingin sa kanyang mga mata. Nyemas talaga!

Kumusta naman kaya itsura ko, mabaho ba ako o ano? Gulo-gulo ba buhok ko? 'Yong hininga ko kaya mabaho na? Kainis. Wala akong putok pero dahil sa mahabang paglalakad kanina posibleng babaho ako. Wrong timing naman! Malas kanina ka pa ah, lubayan mo 'ko, utang na loob!

"Ah huh? Nagpapalamig ka pa sa ganitong oras? Ang lamig na kaya ng panahon. Ibang-klase ka talaga. Oy—teka ba't naka uniform ka pa?"

Napangisi ako roon sa 'ibang klase ka talaga' pero agad din namang napawi dahil sa huli niyang tanong. Sapagkat ang tanong na iyon ang nagpabalik sa akin sa realidad kung bakit nandito ako sa labas.

Hinahanap ko nga pala si Mishella! Ba't na naman kasi ako nagpadala sa emosyon 'yan tuloy nasayang ang oras ko sa paghahanap. Pero nasayang nga ba kung naka-usap ko ang taong gustong-gusto akong mapansin?

Nyemas talaga Nyemas!

"Emerson ano... Aalis na ako ha ba-baka kasi hinahanap na ako ni Nanay. Oh si-siya ikaw rin baka hinahanap ka na rin ng nanay mo." Pilit akong ngumiti, ang lakas talaga ng loob kong magsinungaling. Kasi naman kung sasabihin ko ang totoo, mapapahiya naman ako. 

"'Di mo naman sinagot mga tanong ko e! Galing ako kina Chrislyn, nagpaalam ako kay Mama 'di magagalit 'yon . So ano, aalis ka na?"

Agad akong tumango, nag-iwan ng ngiti, tumalikod at sinimulan ulit ang paglalakad. Kina Chrislyn pala siya galing? Hmm.

Dahil mag-isa na naman, bumalik ang nararamdaman ko kanina, ang pagod.

Ang dali ko ng mapagod. Dati patong-patong man na gawain ay kaya kong tapusin nang hindi nakaramdam ng matinding pagod. Sanay na eh.

Pero ngayon hindi ko na mabilang kung ilang ulit akong nagreklamong pagod na ako. Pagod na ako emotionally, ito kasi yung mas matindi. Pati kasi pisikal na aspeto, naaapektuhan.

Nakakabanas talaga! Naka-usap ko nga si Emerson, nasayang naman oras ko.

Napatingala ako at bumungad sa akin ang napakadaming bituin, kita mo nga naman hindi talaga umaayon ang panahon sa nararamdaman ko. Ang saya at ang ganda ng panahon habang ako lugmok na lugmok.

"Nakakapikon!" 

Balik na lang kaya ako sa bahay at ipabukas na lang ang paghahanap. Pero ano kaya ang magiging reaksyon ni Nanay kapag sabihin kong hindi ko siya nahanap? Malamang magagalit 'yon!

Bahala na!

=====

Habang papalapit ako sa bahay parang pinipiga itong puso ko dahil sa kaba. Nakakakabang magalit si Nanay gumagawa kasi siya ng padalos-dalos na desisyon, at ang mas matindi pa tinototoo niya ang mga sinasabi niya. 

Kapag sinabi niyang sa labas ako matutulog, sa labas talaga ako matutulog.

"Aba, ano ka sa tingin mo señorita rito? Pwes! Ibahin mo ang ugali mo, dahil dito sa amin maghirap ka muna bago sumaya!" 

Nadatnan kong sinisigawan ni Nanay si... Mishella?! Teka paano siya nakapunta rito? 

Dumapo ang tingin ko sa kanya, nakayuko siya at hindi kumikibo, hawak niya sa kanang kamay ang isang suklay at buhok pangtali.

Talaga naman oh, halatang hinahayaan at sinusubuan ng pagmamahal itong si Mishella. Hanggang dito ba naman kasi, nadadala. Tingnan lang natin ngayon kung saan aabot iyang pagiging laki sa layaw niya.

Nyemas palalamunin na nga lang akala mo kung sino pa.

"Ba't siya nandito Nay?" nakabusangot kong tanong. Nabaling ang tingin ni Nanay sa p'westo ko.

Kahit na may kaunting ideya akong alam na nanggaling sa sagutan namin ng lalaking 'yon at sa pakikitungo ni Nanay sa 'kin kanina. Gusto ko pa ring malinawan kung bakit nandito ang anak sa labas.

"Wala tayong sapat na pera sa pang araw-araw Elise, alam mo 'yan. Dito muna siya titira kapalit ng pera." Ang akala ko'y papagalitan niya ako, salamat at hindi nangyari.

Pero ano itong sabi ni Nanay?

"Ano ba naman 'yan Nay!" dismayado kong tugon. Nanlumo ako sa narinig.

"Siya Nay 'yong dahilan kung ba't iniwan tayo ng lalaking iyon kaya isang kahig, isang tuka tayo ta's dito mo siya papatirahin? Dahil sa pera Nay? Oo Nay wala tayong sapat na pera. Pero kahit pride na lang sana 'yong itira natin Nay!" Bastos man, ngunit padabog akong lumapit sa kinatatayuan ni Nanay.

"Hindi ko maaatim na kada umaga hanggang gabi mukha ko ang nakikita niya Nay! Sila 'yong dahilan kung ba't tayo nakaranas ng paghihirap! Sila Nay, nakalimutan mo na ba? Dapat magalit tayo sa kanila. Hindi 'yong ganito..."

Siksik sa galit ang lahat ng mga sinabi ko. Ang galit na matagal nakaimbak sa aking puso.

Bakit kaya ito ang nangyayari sa akin, sa amin? 'Di ba pwedeng magpakasaya sa pagiging buhay dalaga? 'Di ba pwedeng takasan 'to? Nakakapagod at nakakasawa na e. Problema na lang mula bata hanggang ngayon!

"Pinagsasabi mo! Oo papatirahin ko siya rito. Pero 'di ko sinabing maganda ang pakikitungo natin sa kanya. Galit ka sa kanya, ipagpatuloy mo 'yan. Gusto mong makabawi ipagpatuloy mo 'yan. 'Di kita pipigilan sa halip susuportahan kita. Nagawa ko 'to dahil sa ngayon hirap na hirap tayo, kailangan natin ng pera. Maintindihan mo naman sana ako Elise," pabulong na wika ni Nanay.

Pumikit ako at dahang-dahang tumango, dinadahan-dahan ko ang pag-intindi ng sinabi ni Nanay. Nang iminulat ko ang aking mga mata, tumambad sa akin ang malalalim na mata ni Mishella, nangungusap.

Pero dapat ba akong maawa kung siya mismo hindi naawa sa amin noong una pa lang? Hindi siya naawang sirain ang pamilya namin?

Pinilig ko ang aking ulo at ipinasok sa isipan na siya ang dahilan kung bakit nangyayari ito sa amin, kung ba't kami naghihirap, kung ba't hindi kami kompletong pamilya.

Lagi ko dapat tatandaan ito.