KABANATA IV ESPERANZA

Nakagayak ng ternong kulay pula na may mga pulu-puting guhit si Esperanza palabas ng kaniyang silid pagkat  nasa hinuha niyang panahon na upang pumuntang hapag kainan sapagkat oras na ng tanghalian, nang kaniyang madinig ang tila ba kaluskus ng mga papel na animoy hinampas sa matibay na bagay. Napahinto siya ng saglit at muling maingat na naglakad upang hindi matunog ang ingay na nagagawa ng kaniyang bakya sa tuwing umaapak ito sa kahoy na sahig. Kaniyang napagtanto na hindi na naman maganda ang naging takbo ng kakaganap sa transaksiyon ng kaniyang Inaama. Marahil ay iritable ito ngayon at mainit ang ulo kaya naman kaniyang napag isip isip na ang bisitahin ito at yakagin para kumain ng masarap na sabaw na inihahanda sa tanghalian ay makakatulong na mapabuti ang pakiramdam nito.

Kumatok siya “Papa?” Wala siyang narinig na tugon kaya naman napagpasiyahan niyang imbitahan na lamang ang sarili. Ngunit bago pa niya magawang ipihit ang seradura ng kahoy na pinto ay may narinig siyang pag uusap na nakapag patigil ng kaniyang pagpasok.

“Imbecile, wala kang pag iingat!”

“Patawad Senyor, hindi namin akalain na pawang malinis ang mga bagong tauhan”

“Kailanman ay hindi mapagkakatiwalaan ang mga indiyong yaon. Pwe kayo ang mga madungis magtrabaho.”

“Ginagawa namin ang aming makakaya Senyor”

“HAH! At kapag bumagsak ang korporasyon. Hindi lang ikaw, pamilya mo ang sinisigurado ko’ng mata lang ang walang latay.”

Ang ibig bang sabihin nito ay sadyang madumi ang kalakaran ng Papa? Isang malaking mapanlilang at kasiraan ng puri, nasa puso niya ang pagtatangis. Labis siyang nakokonsensiya sa kaniyang nalaman nang biglang bumukas ang pinto at wari’y naging bato  siya sa kaniyang kinaroroonan. Ang dalawang Ginoo naman ay halos lumuwa ang mata, makikita sa kanilang pagmumukha ang pagkagulat na nasundan ng pagkabalisa kaya bago pa makapagsalita ang Ama ay inunahan niya na ito.

“Papa, narito pala kayo. Halina’t magtanghalian tayo, pinatatawag na kayo ni Ina”

Hindi na bago sakaniya ang pagdadahilan sapagkat halos buong buhay niya’y kailangan niyang magsinungaling upang mapahintulutan sa mga bagay na hindi niya lubusang nakasanayan ngunit nais niyang maranasan. Gaya ng pagsisinungaling para makalabas ng mansiyon, maaring makapasyal at kung minsan para tumakas. Kaya naman hindi siya pagdududahan ng Ama. Nais niyang isabat na paalis na ang tauhan ng kaniyang Ama subalit pwede itong magdulot ng pagdududa sa kaniyang Inaama.

“Ah y- ganun ba hija sige susunod ako. May mahalaga pa kaming pagpupulungan”

Ngumiti siya. “Mauuna na lamang ba ako Ama?”

“Aba’y tama ka, oras na para kumain at marahil gutom na si Agustus kaya mali na unahin ang trabaho. Sige Agustus makakaalis ka na.”

Miski siya ay nagulat sa inasal ng kaniyang Ama. Possible nga bang ginawa lang iyon ng kaniyang Ama upang pakitang tao o talagang nagaalala ito sa mga tauhan niya. Marahan siyang yumuko, senyales ng kaniyang pag alis subalit marahas siyang hinatak. Napuno ng takot ang kaniyang mga mata at ni hindi siya makapagsalita. Inipit siya ng ama at nadikit ang kaniyang likod sa pader.

“Anong narinig mo hija”

“Wala A-ama”

Tinakpan ng kaniyang ama ang kaniyang bibig.

“Makinig ka, Tú no viste nada, que no escuchaste nada." (Wala kang nakita. Wala kang narinig) Hmm no tendrás nada, especialmente esa perla en tu hermoso cuello! todo lo que has venido de mí, así que deja de ser un hipócrita. Sin mí, tú y tu madre serán ratas en la calle, aprovechadas de los funcionarios. Salvé el negocio de tu padre débil" (nakikita mo itong mga palamuti sa iyong buhok, perlas na nakakabit sa iyong magandang leeg! Walang lahat ng iyan kung hindi dahil saakin kaya wag kang hipokrita, daga sana kayo sa basurahan ng iyong Ina na pinakikinabangan gabi-gabi ng mga opisyales kung hindi ko sinalba ang pipitsugin niyong negosyo ng iyong Ama)

Hindi man ito nagtaas ng tinig ay sapat na ang talim ng tingin nito para ipaabot ang tampalasang budhi nito.

Kasabay ng kaniyang huling salita ay ang pagbitaw niya sa aking payneta. Ang tunog ng pagka hulog nito sa kahoy na sahig ang yaring tanging ingay na bumalot sa loob ng silid. Nang bumagsak ang payneta ay humiwalay ang mala puputing abubot na nakadisenyo rito. Mabilis kong hinawakan ang aking saya, marahang lumuhod sa sahig para pulutin ang mga ito nang may dumaplis na perlas sa aking balat at nang itinaas ko ang aking tingin ay nahinuha kong sira na ang payneto bago pa ito bumagsak. Binuksan niya ang kaniyang palad at may iilan pang nahulog. Marahan siyang tumawa, pinapakita niya ang maaring itrato sa amin kung hindi dahil sakaniya. Bago kong maubos lahat pulutin ay nakita kong nahulog ang aking luha sa sahig. Huminga ako. Hindi ko hahayaang ipakita sakaniya na nagtagumpay siya, bago pa ako tumayo ay siniguro ko munang wala ng butil ng luha sa aking pisnge. 

“hay, hay, hay hija siya na’t mauna ka ng kumain, ipaabot sa iyong Mama na susunod ako”

"Sí Papa"

Nagunita ko ng labis niyang ikinatutuwa ang pag gamit ko ng wikang Español, subalit hinding hindi niya nanaising ipapaalam sa Mama na kaniyang pinandidirihan ang paglaki kong natutunan ang wikang aking sinilangan. Ngumiti ito na biglang nagpabalik sa dating anyo niya. Isa siyang huwad. Ang akala naming maginoo at kagalang galang ay isang manlilinlang, mandaraya. Dios mio, nawa’y kaawaan  ng Panginoon. Tumalikod na ako at bago ko paman ipihit ang seradura ay nagkukuyom na ang aking kamao. 

Manayo nayo pa ang kaniyang balahibo habang pababa siya ng hagdan ay tumulo ang kaniyang luha at nadarama niyang nanginginig siya. Inaalala niya kung paanong nag isang dibdib ang Mama niya sa Señor Juancho ng dahil sa kagipitan, palubog ang negosyo na kailangan isalba at ang mga kautangan na naiwan pati narin ang kabuhayan ng mga tauhan.

Nagbago ang lahat ng mamatay ang Papa at ang pagbabalik bansa ni Senyor Juancho ay naging tila hulog na anghel mula sa langit para sa kanilang mag ina. Matalik na magkaibigan sila ng Ina at di lumaon ay nagpakasal din.

Narating niya ang bulwagan ng sala, pinipigil niya ang impit na tunog na nagpapagaralgal sa kaniyang boses pagkat isang liko na lamang ay haharap na siya sa hapag kainan. Agad na napadako ang kaniyang mata sa kaniyang Ina, may angking ganda, makinis at makintab na kulay  kayumanggi ang kutis na sinasabi ng kalahatang di siya minalas sa pagmana nito. Gayunpaman, malasutlang mala porselana ang kaniyang kutis na nakuha naman  niya sa Amang Espanyol na yumao na. Naampon man ang kaniyang ina ng isang mayamang kastila, hindi parin maikakailang india parin ang Ina at nasasaksihan niya ang hindi patas na pagtingin sa ibat ibang antas ng lipunan.

Ngumiti siya ng pilit, kasabay rin ng pag ngiti sa kaniya ng kaniyang Ina. Pinaypay siya ng Ina upang lumapit na at habang tinutungo niya ang kinaroroonan ng Ina ay mariin niyang  sinigurado ang walang bakas ng pag hikbi sa kaniyang mga pisngi. Tumikhim siya upang mawala ang pag garalgal ng kaniyang boses.

Masuyo siyang lumapit sa Ina at niyakap ito. Hinagkan naman siya ng Ina sa noo. Datapwat mabilis itong lumingon at matamis na ngumiti, sinunod niya ang tingin ng Senyora Corazon at nakitang papalapit ang Inaama niya. Marahan siyang humakbang palikod para bigyang espasyo ang Inaama. Nasaksihan niya ang matamis na pagbabatian ng magkabiyak. Masakit man sa kaniyang saloobin ay naiipit siya sa kaniyang dapat gawin.

Sa pagkakataong ito, batid na niya ang dahilan ng paglayo ng kaniyang damdamin sa Inaama. Pilit man niyang tumanaw ng utang na loob ay labis niyang idinadalangin na wala itong gagawin na maaring ikapahamak nila.

Ang buong pag aakala ng Señora ay isa siyang prinsipyonadong tao ngunit wala siyang kaalam alam na isang sakim ang kaniyang kaisang dibdib at itinuring na matalik na kaibigan sa mahabang panahon.

Nais kong sabihin sa Ina, ipaalam rito na nagkamali siya ng pagkakilala ng siyang pagkatao ng Inaama’ng Senyor Juancho ngunit masyado ng malalim ang lahat. Mangyaring labis man ang  pagkasuklam niya sa Señor Juancho ay wala siyang maisasagawa sa kadahilanang iniibig ito ng Ina. Masakit man isipin sapagkat sa tuwing nakikita niyang tumitingin ang Ina sa Inaama ay nakikita niya ang aliwalas ng pag ibig sa mga mata nito at kailanman ay hindi niya maatim na putulin ang kasiyahang nadarama sa puso ng kaniyang ina.

Nawa’y hindi mo nililinlang ang aking Ina sa iyong tunay na nadarama Senyor dahil tama ka, isa lamang akong binibini na nakikinabang sa tulong at kayamanan mo. Wari kong sinalba mo kami ngunit kailanman ay hindi kami pwedeng maging ari arian at hindi ko hahayaang dumating ang oras na magdudulot ka ng hapdi sa puso ng aking Ina, kung sakali man ay hindi ako makapapayag.