CHAPTER THREE

CHAPTER THREE

NAATRASO ang uwi ni Andrea ng araw na iyon. Malapit ng dumilim nang makarating siya sa kanila. Nagtataka man, pinigilan ni Aling Selya ang mag-usisa. 

Nagpalit muna ng damit pambahay ang dalaga matapos magmano sa ina. Naghahapunan na sila kasalo si Aling Adel nang banggitin niya kung bakit naatraso ang uwi niya. Alam niya kasing naghihintay ang nanay niya ng dahilan kung bakit siya ginabi. Kilalang-kilala na niya ang ina. Lahat ng tungkol sa mga gagawin at desisyon niya, dapat alam nito.

“Nagkatuwaan ho kanina sa school. Birthday nga kasi ni Sir Roldan kaya pagkatapos ng school hours, nagkaroon ng kaunti pang kasiyahan. Isinabay na din ang pa-despidida sa co-teacher namin na si Ma’m Irene na susunod na sa mister niya sa Japan sa isang linggo.” mahabang paliwanag ni Andrea. 

Nakikinig lang si Aling Selya. Parang hindi interesado sa sinasabi ng anak. Tahimik lang ito at hindi nagsasalita.

“Kaya pala ‘di ka masyado makakain, galing ka sa kainan. Teka, magta-trabaho rin ba iyon doon bilang teacher, Andeng?” si Aling Adel ang nagsalita. ‘Andeng’ ang tawag nito kay Andrea.

“Kung matatanggap daw ho siya, maaari. Kaya lang kailangan bihasa rin siya sa pagsasalita ng Nihongo.” Sinulyapan ni Andrea ang ina. Naninibago siya rito ngayon. Bakit ang tahimik yata nito? Galit na naman ba ito sa kan’ya?

Nahalata siya ni Aling Adel. Sumenyas ito sa kan'ya. Na hayaan lang muna ang ina.

“Hindi ako uuwi ngayon, Andeng. Dito ako matutulog. Bukas ng gabi na lamang ako uuwi dahil Sabado naman sa susunod na araw. Nandirito ka naman pag Sabado.” ani Aling Adel pagkuwan. 

“Aba’y mabuti ho kung ganoon. Kung maaari nga lamang ho eh dito na lamang kayo. Kaso nga lang nakakahiya rin sa mister n’yo kung ‘di n’yo naman siya maaasikaso dahil abala kayo kay nanay.”

“Naku, iyon naman eh uubra na wala ako sa amin. Minsan nga lang, umaarte na kesyo masakit ang ganito, o makirot ang ganoon. Tapos magpapahilot. Nagpapasilbi, ba?” umirap pa ito.

Natawa si Andrea. Sinulyapang muli nito ang ina. Tahimik pa rin talaga ito.

“’Nay? May problema ho ba kayo? Masama na naman ba ang pakiramdam ninyo?” Sinalat pa niya ang leeg at noo nito. Hindi na siya nakatiis na hindi magtanong.

Umiling ang matanda. “Huwag mo akong pansinin. Inaantok na kasi ako.” Matamlay na sagot ni Aling Selya.

“Ay siya, matulog na kayo kung gano’n pero ‘yong mga gamot ninyo ‘wag kalimutang inumin.”

Tumango lang si Aling Selya. Maya-maya ay tumayo na ito. Patungo na sa silid niya. “Maiwan ko na kayo, ha? Magpapahinga na ako.” anito.

Sinundan ng tingin ni Andrea ang ina. Hindi niya alam kung bakit bigla, nakaramdam siya ng lungkot ng mga sandaling iyon.

Pinisil ni Aling Adel ang palad ng dalaga. “May pag-uusapan tayo mamaya.” 

Nagtatanong ang mga mata ni Andrea. 

“Ililigpit ko lang ‘tong mga pinagkainan natin, ha? Doon tayo sa terasa mamaya para hindi marinig ng nanay mo ang pag-uusapan natin.”

Napatango ang dalaga.

Pagkaraan ng medya ora, magkaharap na sina Andrea at Aling Adel sa terasa. Nagtimpla pa muna ng dalawang puswelong kape ang matanda. “Pampawala ng antok.” ika nito. “Baka mapatagal ang ating huntahan, maige ‘yong may panlaban tayo sa antok.”

Tumango-tango si Andrea. “A-anong pag-uusapan natin, Aling Adel?” ani Andrea. Puno ng kuryosidad.

Humigop pa muna ng kape si Aling Adel bago sumagot. “Umiiyak ang nanay mo kanina. Ako’y biglang nahabag.”

Napakunot-noo ang dalaga.

“Dahil sa’yo.” Pinisil na muli ng matanda ang palad ni Andrea. “Alam niya daw at inaamin niya na napakalaki ng kasalanan niya sa iyo. Kaya lamang, kung bakit nakakahiyaan niya na'ng humingi ng pasens’ya sa lahat ng nagawa niya sa’yo. Parang napakahirap daw na hingi’n ang pagpapatawad mo. Baka raw hindi mo iyon maibigay sa kan'ya.”

Mataman na nakikinig lang si Andrea. Tila nag-umpisang bumilis ang pintig ng kan'yang puso.

“Saka sabi pa, maski raw siguro humingi pa siya ng tawad, wala na ring saysay. Kasi, umabot ka na sa ganyang edad. Na malamang, hindi na makapag-asawa. Kung baga, napaglipasan ka na ng panahon. At baka hindi na makatagpo ng lalaking makakasama mo habangbuhay.”

Napabuntong hininga ang dalaga. Parang biglang nagsikip ang kanyang dibdib. Pagkuwa’y humigop muna ito ng kape. Wala pa siyang makapa na gustong sabihin.

Nagpatuloy si Aling Adel. “Gustong-gusto niya raw sabihin sa’yo kung gaano niya pinagsisisihan na diniktahan ka niya noon. Sana raw, may pamilya ka na ngayon. At masaya. Mawala man daw siya, may makakasama ka pa rin. Hindi gaya ngayon na sakaling mawala siyang bigla, magiging kawawa ka kasi nga mag-isa ka na lang.”

Pinipigil ni Andrea na mapaluha. 'Huli na nga.' sabi niya sa sarili. Kung bakit ngayon na lang naisip ng nanay niya ang mga bagay na iyon. Kung kailan totoong napaglipasan na nga siya ng panahon. Na baka wala na nga’ng dumating pa na muling magmamahal sa kan’ya.

Oo, kapag nawala na ito, lalong magiging miserable ang buhay niya. Kasi mag-isa na nga lang talaga siya.

“Sabi pa ni Ka Selya, sakali raw na bigla siyang mawala, ako na raw ang bahalang humingi ng tawad sa’yo para sa kan’ya. Ipaabot ko raw sa’yo ang taos puso niyang pagsisisi. At sana raw mapatawad din siya ng Diyos sa ipinagkait niyang kaligayahan mo.”

Tuluyan nang hindi napigil ni Andrea ang pagtulo ng luha. Marami siyang gustong sabihin. Gusto niyang ayunan ang mga narinig niya na ipinararating sa kan’ya ng nanay niya. Gusto niyang sabihin na – oo nga! Bakit nga ba ipinagkait niya sa akin ang kaligayahan ko? Maramot kasi siya! Makasarili! Ano pa ang silbi ng pagsisisi niya ngayon? Ano pa ang saysay ng paghingi niya ng tawad at pag-amin sa pagkakamali niya?

Humagulgol na lamang siya sa sariling mga palad. Hinagod-hagod ni Aling Adel ang likod niya.

“Alam ko Andeng, masamang-masama ang loob mo sa iyong ina. Kaso nangyari na, eh. ‘Di na maibabalik kung anuman ‘yong nagawa niya na hindi tama para sa iyo. Siguro lang, natakot siya na matulad ka sa kan'ya. Na iniwan ng lalaking minahal niya. Ang iyong ama. O siguro rin, natakot siya na kapag nagasawa ka, iwanan mo rin siya. At maramdaman niya uli ang pagiging miserable.”

Wala pa ring maapuhap na sabihin si Andrea. Patuloy lang ito sa pagluha.

“Mapapatawad mo ba ang iyong ina, Andeng?” ani Aling Adel.

Lumakas lalo ang iyak ng dalaga. Sumubsob ito sa balikat ng matanda.

“Tama na. Baka magising ang nanay mo. Baka makasama pa sa kan’ya pag nakita ka sa gan’yang sitwasyon mo. Lalo niyang sisisihin ang kan’yang sarili.” Iniharap ni Aling Adel ang dalaga sa kan'ya. Pinahid ang mga luha nito. “Tama na, ha? Minsan, mag-usap kayong mag-ina. Kapag maganda ang pakiramdam niya. Kapag masigla siya. Para magkapatawaran na kayo, ha?”

Sunod-sunod ang tango ni Andrea. Kahit alam niya na parang hindi naman ganoon kadaling gawin iyon.

Maibabalik ba ng salitang ‘patawad’ ang maraming taon ng buhay niya na nasayang lang?

Pero hindi niya maitatanggi, mahal niya ang kan'yang ina. Mahalaga ito sa kan'ya. At totoo ang pagmamalasakit na ipinadarama niya dito. Kaya nga alaga niya ang kalusugan nito. Regular niya itong ipinapa-check up sa doktor nito. Kaya rin siguro nagpasakop din siya dito. Kaya siguro ganoon lang din siya kadali na nagpa-domina sa mga kagustuhan at pagdidikta nito sa buhay niya.

Iniwan na siya ni Aling Adel sa terasa. Malalim na ang gabi pero nanatili siyang naroroon kahit waring naguguluhan siya ng mga sandaling iyon.

Totoo nga ba talaga ang mga narinig niya kay Aling Adel? Na umamin ng mga kasalanan sa kan'ya ang nanay niya? At nagsisisi ito? Na ibig humingi ng tawad sa kanya? Anong gagawin niya? Igagawad niya ba ang patawad dito? Tatanggapin niya ba ang pagsisisi nito? Ang dami niyang tanong. Na hindi niya alam kung paano sasagutin.

Parang kayhirap igawad ang kapatawaran. At mas mahirap kalimutan ang lahat ng ginawa nitong mali sa kanya. Mahal niya ang kan'yang ina, ngunit ang ginawa nito sa buhay niya – hindi katanggap-tanggap. Masisisi ba siya kung bakit ganoon ang nararamdaman niya?

Paano na nga siya kung mawala na ito? At paano rin siya sa kan'yang pagtanda? Sino ang makakasama niya? Sino ang mag-aalaga sa kanya?

“’Nay, bakit? Bakit, ‘Nay?” muli siyang napahagulgol.