Chapter 1

"Hindi yan totoo! Nagsisinungaling ka!" sigaw ko sa lalaking nagngangalang Hendrix Lorenzo, isa ito sa mga witness na nagdidiin sa akin. "Hindi ako kailan man pumunta sa grocery na yun! Bawiin mo ang sinabi mo!"

"Order in the court!" suway ng judge at hinatak naman ako pabalik sa upuan ng abogado ko. "Order in the court!"

Sunod-sunod na tumutulo ang mga luha ko habang nakatingin sa witness na nagsasabing nakita niya ako na bumili ng kustilyo sa isang grocery. Ang kustilyo na hawak-hawak ko nang magising ako. Puno iyon ng dugo at tadtad naman ng saksak ang asawa ko.

Galit kong pinagmasdan ang kabuohan ng kanyang mukha at pinakatandaan ang bawat detalye nito. Hinding-hindi ko makakalimutan ang itsura niya kahit saan man ako magpunta. At sa susunod na magkaharap kami ay inuukit ko ang pangalan ko sa mukha niya.

"I didn't kill my husband! Paano ko magagawang patayin ang taong mahal ko? Emmanuel was my first love, my first everything! Hindi ko magagawa ang ibinibentang sa akin!" Hagulhol ko.

Napatingin ang witness sa akin at nagtama ang mga mata namin. Kalmado ang ang tingin nito, wala akong mabatid na kahit anong pag-aalinlangan sa kanya. Mula pagpasok niya sa court room ay iisa lang ang reaksyon niya at hanggang ngayon ay hindi pa rin iyon nagbabago. Kung Ikaw ang judge ay talagang paniniwalaan mo ang mga sinasabi niya.

"Ikaw, Viva Guardian-Cerna ay itinuturo ng mga ebidensya sa pagpatay sa sarili mong asawa... at bilang parusa ay hinahatulan ng dalawampung taon na pagkakakulong."

Napako ako sa kinauupuan ko sa narinig na paghatol sa akin. Naghiyawan naman ang mga tao, lalo na ang mga kamag-anak at kaibigan ni Emmanuel.

"Hindi ako ang pumatay sa asawa ko! Hindi ako! Hindi ko magagawa iyon sa kanya!" malakas kong sigaw nang magsimula na akong lagyan ng posas ng mga pulis. "Walang katotohanan ang mga sinasabi at ibinibintang nila sa akin! Hindi ko kailanman magagawang saktan at patayin ang asawa ko! Hindi ko magagawa!"

Pero kahit ano man ang pagpupumiglas ko at pagmamakaawa ay wala akong nagawa nang damputin ako ng mga pulis. Hindi nila ako pinakinggan at pilit na ikinulong sa apat na sulok ng madilim na silid, at ang tanging makakapitan ko lang ay ang mga rehas na puno ng kalawang.

Nadudurog ang puso ko. Nagluluksa ako sa pagkamatay ng asawa ko, pero bakit? Bakit sa akin nila ibinibintang ang pagkamatay niya? Ang pagkawala niya ay labis kong ikinangungulila.

At kahit pagdalaw man lang sa libing niya at masilayan siya sa huling sandali ay hindi nila ako pinagbigyan dahil iyon daw ang gusto ng pamilya ni Emmanuel, ang huwag ako magkalapit kahit sa bangkay man lang.

"Tumigil ka nga sa kakaiyak mo! Gabing-gabi na! Nagpatulong ka naman!"

Napatalon ako sa gulat nang sipain ng malaking babae ang binti ko. Bakit kailangan ko pagdaanan ang lahat ng ito?

"Tumigil ka sabi! Gusto mo bang pasakan ko ng wire yang bibig mo?!"

Lumipas ang mga araw at wala ni isa man lang ang dumalaw sa akin—kahit ang auntie ko ay hindi ko na muling nasilayan pa. Nangako siya na iaapela namin ang kaso ko sa mas mataas na hukuman, pero ilang buwan na ang lumipas at unti-unti na akong nabubulok sa loob ng masikip at madilim na selda. Pinabayaan na niya ako.

Tuluyan akong pinanghinaan ng loob at kinain ng lungkot. Hindi ko magawang kumain. Napapagod na akong imulat ang mga mata at tanging hinihiling ko na lang ay bawian na ako ng buhay.

"Hindi lahat ng nasa kulungan ay may kasalanan," ani ng isang bilanggo sa akin. "Naniniwala ako na isa ka rin don."

Naupo ito sa tabi ko at inabutan ako ng tinapay pero umiling ako. Gusto ko na sundan ang asawa ko. Ayaw ko na rito.

"Kumain ka na. Ilang araw ka na hindi kumakain. Gusto mo bang mamatay?"

"Mas maganda kung ganon," mabilis kong sagot. "Wala na rin naman saysay ang buhay ko, bakit pa ako lalaban?"

Ipinikit ko ang mga mata ko at muling bumalik sa pagtulong. Nagising na lang ako na hirap na hirap nang huminga. Puno ng usok ang buong paligid namin.

Anong nangyayari?

Doon ko lang napagtanto na nasusunog ang buong City Jail. Pero ni isang pulis ay walang nagbubukas ng mga selda para ilikas kami at dalhin sa ligtas na lugar. Bawat minuto na lumilipas ay mas lalo pang lumalaki ang apoy at tinutupok ang buong lugar.

Napuno ng hiyawan at paghingi ng tulong ang seldang kinabibilangan ko. Natataranta ang lahat, nagwawala, at umiiyak sa sakit. At mukhang ito na ang kapalaran namin, ang katapusan naming lahat—ang mamatay. Buhay pa man ay gusto na nila kaming sunugin sa impyerno.

Malugod kong tatanggapin kung mamatay ako rito. Makakasama ko na ang asawa ko. Hindi kami roon maghihiwalay.

****

"Hindi na natin maibabalik ang dati niyang mukha, Madam Fernanda. Apektado hanggang pangalawang layer ng balat niya. Delikado kung gagawin natin ang operasyon."

"Wala na ba talagang ibang paraan?"

Narinig ko ang usapan mula sa hindi pamilyar na boses ng isang babae at lalaki, pero hindi ko maaninag ang mga mukha nila. Mas ramdam at dinadaing ko ang hapdi sa buong katawan.

"Gising na siya, Fernanda."

Unti-unti kong iminulat ang mga mata, at doon nakita ang mukha ng babae, katabi nito ang isang doktor. Ilang kurap pa ang ginawa ko at nagpumilit akong bumangon. Nagtataka akong napatingin sa kanila, inilibot ang mga mata sa buong paligid, pero hindi naging pamilyar ang buong silid.

"Bakit ako nandito? Sinong naglabas sa akin sa kulungan?"

Anong nangyari? Ang buong akala ko ay mamamatay na ako. Bakit pa nila ako iniligtas?

"Hindi ka namin sasaktan, Viva," sagot ng babae at lumapit sa akin.

"P-Paano mo nalaman ang pangalan ko?" masama ko siyang tinitigan.

"Kakampi mo kami. Ligtas ka rito at tutulungan ka namin," wika naman ng lalaking doktor.

"Sino ba nagsabi na gusto ko pang mabuhay?!" singhal ko sa kanilang dalawa. "Hinayaan niyo na lang sana ako mamatay sa sunog! Hindi niyo dapat ako niligtas!"

"Hindi mo ba gusto malaman kung sino talaga ang nasa likod nang pagkamatay ng asawa mo?" nagbago ang tono nang babae. Naging tunog matigas ito. "Hahayaan mo na lang ba na pakalat-kalat ang totoong gumawa non sa kanya? Hahayaan mo na lang ba na Ikaw ang magdusa sa ginawa nila, Viva?" Inabot nito ang isang salamin sa akin. Napatitig ako roon, bago kinuha. "Pagmasdan mo mabuti ang ginawa nila."

Umawang ang bibig ko at nanlaki ang mga mata. Malayong-malayo ang itsura ko sa babaeng nasa salamin. Mukha itong isang halimaw na naaagnas ang mukha mula sa sunog.

Ibinato ko ang salamin at humagulhol. "Hindi ako yan! Ilayo niyo sakin ang salamin! Hindi ako ang babaeng yan!"

Umiling ang babae at pinulot ang salamin, muli nitong iniharap sa akin. "Ikaw ang babaeng yan, Viva. Yan ang ginawa nila sayo. Pagmasdan mong mabuti. Nakakatakot. Nakakadiri."

Hinawakan ko ang mukha ko at naramdaman ang lagkit ng sugat.

"Bibigyan kita ng bagong mukha, Viva. Isang mukha na magagamit mo sa lahat. Babalikan mo ang lahat ng may gawa sayo nito. Ang mga taong dumiin sayo. Bibigyan mo ng hustisya ang asawa mo, hindi mo sila papatahimikin sa ginawa nila sayo."