Simula niyon ay unti-unti na akong nagbago— sa ugali man o sa nararamdaman ko para kay Denver. Napagpasyahan kong kunin ang ebidensya ng lihim na relasyon nina Denver at Monica. Kahit pa gumamit si Monica ng maraming paraan para mapalapit kay Denver, ang pinakamalapit na narating niya ay halik lang. Hindi kailanman lumampas si Denver sa linya para mahawakan siya.Pero sapat na ang mga iyon para magyabang si Monica sa akin. Madalas siyang magpadala ng mga malisyosong larawan at chat logs, tapos bigla niya itong binabawi. Ang hindi niya alam, kinunan ko ng screenshot ang bawat isa at itinabi ko ang lahat.Pinaplano ko ang isang malaking paghihiganti—isang pagsabog ng katotohanan sa mismong araw ng aming kasal. Sisirain ko sila. Pagkatapos ay aalis ako sa nakakasuklam na lungsod na ito at putulin ang anumang koneksyon sa kanila habambuhay.Akala ko magiging perpekto ang plano ko. Pero hindi ko inasahan na aalis si Denver mismo sa kasal namin at si Monica—ni anino niya, hindi nagpakita.A
Nakita ko kung paano lumayo nang bahagya si Denver sa kanya. "Nica, tigilan mo nga iyan!"Pero nagpatuloy pa rin si Monica. Ang mga mata niyang malamlam at ang mga labi ay may mapanuksong mga ngiti. "Kuya, hindi ba at tinanong mo ako kagabi nang maraming beses. Halata namang mahal mo ako kaya bakit nagpapanggap kang parang walang nangyari?"Dahan-dahang idinikit ni Monica ang dibdib niya sa braso ni Denver at bumulong sa tainga nito. "Kwarto ni Ate ito. Hindi ba exciting kung dito natin gawin..."Walang hiya ka Monica! Gusto niya pa talagang gambalain ay babuyin ang natitirang tahimik na lugar para sa akin!"Lumabas ka na! Lumabas ka na!" sumigaw ko nang malakas ngunit walang ni isa man sa kanila ang nakarinig.Wala akong makitang pananabik sa mga mata ni Denver. Ang mayroon lang ay bahid ng pagkabahala. "Nica, ang sabi mo kagabi ay hindi na mauulit pa iyon at iyon na ang huli.""Huwag kang mag-alala, kuya. Hindi ko sasabihin sa iba. Hindi mo na kailangang mahirapan pa at pigilin ang
Pagkaalis ni Vicento ay nanatili pa si Denver sa tabi nang malamig at madilim na ilog— nakatitig sa kanyang cellphone. Paulit-ulit na nagliwanag ang screen niyon at sunod-sunod ang mga mensaheng dumarating. Pero wala ni isa mula sa akin.Marahil naalala niya ang nakaraan— ang panahon kung kailan alam ko nang may nagbago sa kanya. Napansin kong paunti-unti siyang lumalayo at si Monica ang palaging nasa tabi niya. Noon ay madalas siyang magalit sa akin. Pero pagkatapos ng kanyang galit ay pilit niyang ipinapaliwanag sa sarili na wala siyang ginagawang mali.Si Monica ay naging kapatid niya sa ama. Hindi ba at natural lang na maging mabait siya rito? Iyon ang paniniwala ko noon. Sa paglipas ng panahon ay natuto akong lokohin ang sarili ko. Pilit kong binabaliktad ang sariling mga pagdududa. Paulit-ulit kong iniisip na hindi dapat masira ang relasyon ng aming mga pamilya dahil lang sa isang bagay na sa mata ng iba ay maliit lang na bagay.Natuto akong magpakumbaba at magparaya. At kapag n
"Denver!" sigaw ni Alina. "Kapag may masamang nangyari kay Ria, mananagot ka sa akin!"Pinanood ko siya habang nagsasalita pero hindi na niya maririnig ang boses ko kapag kakausapin ko pa siya. Dahan-dahan kong inayos ang kanyang magulong buhok pero dumaan lang ang kamay ko sa kanyang mukha na parang usok.Napangiti ako nang mapait."Alina, patawad. Hindi ko natupad ang pangako ko. Sana balang araw maging maayos ang buhay mo at sumaya ka."Sa loob ng ilang araw hindi man lang ako hinanap ni Denver. Sigurado siyang nasa poder ako ni Alina.Biglang nagbago ang ekspresyon ni Alina. "Hinanap mo siya sa akin? Hayop ka, ang lola ko nasa bingit ng kamatayan! Matapos ang kasal, umuwi ako sa probinsya at ngayon lang ulit nakabalik sa trabaho. Anong nangyari kay Ria? Pinaiyak mo na naman ba siya?"Hindi na siya pinansin ni Denver. Kahit gusto kong yakapin ang kaibigan ko at magsumbong sa kanya, hindi ko na magawa.Sa kabilang banda ay muli akong tinangay ng pagmamadali ni Denver. May natanggap
Noong junior high school ako ay ginamit ko ang penname na "RS" at sumali sa isang designing contest.Nanalo ako. Nagmarka ang pangalan ko sa mundo ng sining. Pero dahil hindi sang-ayon ang pamilya ko ay hindi man lang ako dumalo sa awarding ceremony. Kaya nga sa internet ay walang halos may alam kung sino talaga si "RS."Dati ay gumamit ako ng lihim na social media account para i-upload ang mga gawa ko. Dumami ang tagahanga at hinihintay ang bawat bagong painting ko. Taon-taon ay naglalabas ako ng isang likha— isang lihim na kahit si Denver ay walang alam.Dalawang taon na ang nakalilipas, isang beses nagkamali ako ng pindot sa account. Nailabas ko ang bagong painting ko sa maling profile.Sumabog sa internet. Pinag-usapan iyon magdamag at nag-trending pa.Pero wala akong pakialam sa kasikatan. Hindi ako nagbigay ng paliwanag. Hinayaan ko lang ang mga tao na hulaan kung sino ako. Pagkalipas ng kalahating buwan ay nakalimutan na rin nila.Pero ngayon na dalawang taon matapos akong mawa
Kahit nag-iba na ang mukha niya mula noong gabing iyon ay hinding-hindi ko makakalimutan ang mga mata niya— kahit pa maging abo na sila.Mataas ang kakayahan niyang magbalatkayo. Alam kong noong gabing pinatay niya ako ay isa siyang lalaking may tangkad na halos 1.85 metro. Pero ngayon na nakayuko siya at ang kulubot na balat sa kanyang mukha ay nagbigay sa kanya ng anyong matanda. Sinumang makakakita sa kanya ngayon ay iisiping isa siyang mahina at walang kalaban-laban na matanda.Pero hindi ako nadadala sa panlabas na anyo!Nang mapagtanto kong nasa exhibit din ang taong pumatay sa akin ay muling bumalik ang sakit na naramdaman ko bago ako bawian ng buhay.Napakabilis ng mga pangyayari noong araw na iyon. Walang ingay. Walang babala. Isa lang siyang anino na lumitaw sa likuran ko. At isang mabilis na pagbaon ng patalim.Walang pag-aalinlangan. Walang pagsisisi. Para bang ilang ulit na niya iyong ginawa sa iba at isang sayaw ng kamatayan na sanay na sanay na siyang gawin.Hindi ko ma
"Sana hindi mo ito pagsisihan," malamig na sabi ni Vicento.Nanlaki ang mga mata ko. Paano niya nasabi iyon? Alam kaya niya ang isang bagay na hindi ko pa alam? May alam ba talaga siya?Maging si Denver ay tila naguluhan sa sinabi ni Vicento. Mukhang may nais pa siyang itanong pero bago pa siya makapagsalita ay itinulak na ni Jayson ang wheelchair palayo.Hinawakan ni Monica ang braso ni Denver. "Kuya, nagsimula na ang auction. Umupo ka na."Nang nagsimula na ang auction ay may iilan akong napansin sa venue. Tatlo sa mga ipinagmamalaki kong likhang sining ang isinama ni Monica sa auction.Ang una ay ang "Through The Light" isang obra na nilikha ko sampung taon na ang nakalilipas.Sa panahong iyon ay inosente pa ako. Wala pang bahid ng lungkot ang puso ko at ang bawat kulay sa obra kong iyon ay sumasalamin sa liwanag at kasiyahan na nararanasana ko pa noon— mga panahong wala pa akong ibang iniisip at wala pa ang sakit na dinadanas ko ngayon.Ang panimulang presyo ay isang daang libo. M
Ano ang ibig sabihin ni Vicento? Ano ang ibig niyang sabihin sa sinabi niyang hindi na siya mananahimik?Naguguluhan ako. Napansin ko lang na palala nang palala ang ekspresyon sa mukah ni Denver— tila unti-unting bumibigat ang kanyang dibdib.Sa kabilang banda ay nakapalibot ang pamilya De Leon kay Monica. Makikita sa mukha niya ang labis na kasiyahan at kayabangan habang pinag-uusapan ang kaganapan sa auction. Pinupuri siya ni Mama na punong-puno ng pagmamalaki. "Talagang kahanga-hanga ka Nica! Ilang paintings lang ay umabot na kaagad sa daan-daang milyon ang halaga!"Napangisi ako nang mapait. At gaya ng inaasahan ay hindi na naman pinalampas ng aking ina ang pagkakataong siraan ako."Hindi gaya ni Ria, iyong walang silbi na batang iyon. Akala ko pa naman may talentado siya noong bata pa dahil sabi ng guro niya mahusay siyang magpinta! Pero nasaan ngayon ang mga likha niya? Wala! Ni isang obra ay hindi ko ma lang nakita!" Bumuntonghininga siya na tila nadidismaya. "Hindi man lang si
Bumaba si Denver ng kotse at padabog na isinara ang pinto. Nakapormal na siya, suot ang itim niyang amerikana, pero hindi iyon nakatulong para itago ang lamig sa kanyang mga mata."Papa, paano kung hindi na bumalik si Ria?"Pinandilatan siya ng mga mata ni Papa. "Denver, nabalitaan ko na ang sinabi ni Julia. May problema sa utak ang babaeng iyon kaya hindi mo dapat pinapaniwalaan! At ikaw naman, kakagising mo lang mula sa anesthesia, tapos ngayon ay kung anu-ano na ang sinasabi mo?"Hindi naniniwala sa mga bagay na hindi niya nakikita si Papa. 'To see is to believe' siya na tao. Sa narinig niya tungkol sa mga sinabi ni Julia ay napapailing na lang siya. "Napaka-imposible. Ang mga patay ay dapat lumisan na. Hindi ito mundo ng mga multo o kaluluwa. Kung may mga patay na bumabangon pa para gumanti, sana puno na ang mundo ng mga kaluluwang naghahanap ng hustisya. Denver, mataas ang pinag-aralan mo kaya hindi ka dapat nagpapaniwala sa mga pamahiin!"Akala ko maaapektuhan si Denver ng sinab
Namumula ang mga mata ni Denver habang patuloy siyang tumatakbo nang walang sapatos. Halata sa kanyang mukha ang pinaghalong emosyon— pagkalito, kaba, at determinasyon.Pagdating niya sa exit ay hinarang siya ng mga bodyguard ng pamilya De Leon."Sir, hindi po kayo maaaring lumabas," mariin nilang sabi."Lumayas kayo!" galit na sigaw ni Denver."Pasensya na, sir, ngunit utos ni Miss Nica na hindi kayo palabasin. Wala pa kayong sapat na lakas at kung may mangyari sa inyo ay hindi namin kayang akuin ang responsibilidad."Napatingin ako kay Denver— nakasuot pa rin siya ng maluwag na hospital gown, walang sapatos, at magulo ang buhok. Sa sobrang pula ng kanyang mga mata ay parang hindi siya galing sa isang marangyang pamilya, kung hindi isang pasyenteng nakatakas mula sa isang mental hospital.Hindi iyon alintana ni Denver. Hinawakan niya nang mahigpit ang kwelyo ng bodyguard at galit na nagtanong. "Nakikita mo ba siya?"Nagkatinginan ang mga bodyguard. "Sir, sino po ang tinutukoy ninyo?"
Nadatnan nila si Denver na kanina pa lumilingon-lingon."Anong nangyayari sa iyo, Kuya DJ?" nagtatakang tanong ni Nica."Nakikita ba ninyo siya?" biglang tanong ni Denver.Kinilabutan naman si Mama. Lalo pa at mahilig siyang maniwala sa mga pamahiin.Nagsimulang magpaliwanag ni Denver tungkol sa mga sinabi ni Julia.Halata ko sa mukha ni Nica ang pagbigla. Sa lahat ng tao ay siya lang naman itong may kinalaman sa pagkamatay ko. At ang kabang nararamdaman niya ngayon ay kaba na baka mahuli siya. Para siyang nalunod sa sarili niyang emosyon. Hindi niya napigilan ang ekspresyon niya— kitang-kita sa mukha niya ang kaba at takot. "Huwag kang magsalita nang ganyan, kuya!"Kahit ang nanay ko ay halatang natakot din, pero agad niyang tinapik ang balikat ni Nica para pakalmahin ito. "Nica, huwag kang matakot. Ayos lang iyan."Pero alam kong hindi ganoon kadali ang sitwasyon. Kahit paano, mas matibay ang psychological status ni Nica kaysa sa karaniwang tao. Ilang sandali lang at naibalik niya a
Kahit hindi na nanganganib ang buhay ni Julia ay kailangan pa rin niyang manatili sa ICU dahil sa matindi niyang tinamong mga sugat. Ang pamilya Casas ay naiyak na lang— masyadong malupit ang buhay para sa kanilang anak. Samantala ay hindi umalis si Denver sa ospital buong araw. Gabi na nang payagan siya ng doktor na makita si Julia, pero tatlong minuto lang. Kahit hindi alam ni Aling Merna kung bakit ganoon na lang ang malasakit ni Denver sa anak niya ay hindi rin niya ito matanggihan— lalo pa at ito ang nagligtas sa buhay ni Julia. Tahimik na nagbihis si Denver ng sterile suit, dumaan sa proseso ng disinfection, at pumasok sa ICU. Agad akong sumunod sa kanya. Pero bago pa ako makapasok, iniisip ko na si Julia. Kumusta na kaya siya? Makikita niya kaya ako ulit? Nasa malalim na pag-iisip si Denver buong araw at halatang mabigat ang kanyang pakiramdam. Pareho lang ng bigat ng kanyang mga hakbang. Hanggang sa tuluyan naming makita si Julia. Nakahiga siya sa kama ng ospital, n
Tagos sa buto.Parang kidlat na tumama sa sala ng pamilya De Leon ang mga salitang binitiwan ni Julia. Biglang nanlamig ang paligid at ang kanina ay maiingay na usapan ay naputol na parang pinutol ng matalim na kutsilyo.Nakatutok ang tingin ng lahat kay Julia. Narinig ko ang nanginginig na boses ni Mama."Ano’ng sinabi mo?" Halata ang takot sa kanyang tinig. "Sino ang patay na!"Hindi natinag si Julia. Blangko ang tingin niya at para bang nasa ibang mundo. Bigla siyang tumakbo palapit sa lumang family photo namin at itinuro ang ulo ko roon saka muling sumigaw."Patay na siya! Umuulan... ang daming dugo!"Halos mapatid ang hininga ko.Si Mama, agad na hinablot ang jacket ni Julia at desperadong may gustong malaman. "Saan mo nakita iyan? Paano siya namatay!"Napaatras si Julia at namutla saka napayakap sa sarili. Parang may kung anong sumapi sa kanya dahil bigla siyang nagsimulang umiyak at magtakip ng ulo."Huwag! Huwag niyo akong saktan! Hindi na ako tatakas, hindi na talaga!"Napako
Napatingin si Kuya Marco kay Julia at ngumiti. "Ah, ito ang family photo namin. Kilala mo naman siguro lahat ng nandito. Pero teka, hindi ba nagkaroon kayo ng koneksyon ni Ria dati?"Bago pa matapos ni Kuya ang sinasabi niya, biglang napasigaw si Julia."Patay! Patay!"Nanlaki ang mata ko. Bigla akong kinabahan.Si Julia… imposible. Pero kung tama ang hinala ko ay maaaring may nakita siya noong gabing namatay ako.Hindi ko napigilang lumapit sa kanya at bulungan, kahit alam kong hindi niya ako maririnig. "Julia, ano'ng nakita mo? Sabihin mo!"Lahat ng nasa pamilya De Leon ay napatingin sa kanya, habang nagsalita ang ina ni Julia."Pasensya na po, bagong taon pa naman, tapos ganitong mga sinasabi niya. Pasensya na po."Napakunot ang noo ni Mama. Hindi siya naniniwala sa mga pamahiin, pero ayaw din niyang makarinig ng mga ganitong salita lalo na sa umpisa ng taon."Oo nga naman, kung anu-anong sinasabi. Huwag kang magsalita ng ganyan!"Nagpaumanhin ang ina ni Julia. "Pasensya na po, ila
Tuluyang nasira ang tensyon sa pagitan naming tatlo. Kaagad na nagbago ang expression sa mukha ni Denver— mula sa pagnanasa patungo sa malamig na pagkahinahon.Mabilis siyang tumayo at lumayo kay Nica. Nakita ko na ang eksenang ito nang maraming beses, kaya naman ay hindi na ako nagulat.Sa totoo lang, masasabi kong maginoo si Denver. Ilang taon ko na siyang kasama at kahit noong nagkabalikan kami anim na buwan na ang nakalipas, isang beses lang talaga may nangyari sa amin— noong gabi ng aming pagkalasing.Gabi rin iyon nang mabuo sa sinapupunan ko ang anak namin.Pagkatapos noon, bihira na siyang makipagtalik kay Nica. Siguro, minsan lang niyang natikman ang tukso ng laman, pero sa ngayon para bang wala na siyang pakialam. Ni hindi niya ito ginagalang.Si Nica, halos hubo’t hubad habang nakaluhod sa sahig, habol ang hininga. Samantalang si Denver, maayos pa rin ang itsura— kailangan lang niyang ayusin ang sinturon at puwede na siyang umalis kahit ano mang oras.Lumapit siya sa mesa a
Sa likod ng bakal na pinto ay may isang maliit na silid ang lumantad. Walang tao sa loob, ngunit sa bawat sulok ng dingding ay puno ng mga larawan.Dahan-dahang lumapit si Denver, pinagmasdan ang mga ito nang mabuti at doon niya napagtantong siya ang bida sa lahat ng mga litrato.Kahit noon pa man ay may hinala na akong hindi malinis ang nararamdaman ni Nica kay Denver. Hindi ko inasahan na aabot ito sa ganitong nakakatakot na level.Sinuri ko ang bawat larawan. Maingat itong inayos mula noong unang beses siyang pumasok sa pamilya Victorillo kasama ang umampon sa kanya na si Aurora na madrasta naman ni Denver.Karamihan sa mga larawan ay patagong kinunan. Makikita na may halong lamig sa kanyang mga mata, lalong-lalo na kapag si Nica ang kaharap niya. Puno ng pagkamuhi ang kanyang tingin, waring isang matinding insulto para sa kanya ang presensya nito.Mahal na mahal niya ang kanyang ina, kaya hindi niya kailanman matanggap ang pangalawang pagpapakasal ng kanyang ama lalo na at ang nap
Nagkasundo sina Denver at ang kanyang tiyuhin na simulan ang plano laban kay Nica.Kahit alam kong hindi ako nakikita ni Vicento ay marahan akong bumulong sa kanyang tainga bago umalis. "Salamat…."Hindi ko maintindihan kung bakit ako kinakabahan pero napagtanto kong hindi siya kasinglamig at kasingwalang-puso gaya ng sinasabi ng iba. Bago sumara ang pinto ay parang may narinig akong mahina at malungkot na buntonghininga."Ria..."Napahinto ako. Tama ba ang dinig ko?Nang subukan kong makinig pang mabuti, wala na akong narinig kung hindi katahimikan.Nalaman ni Denver na nasa bahay ng mga De Leon si Nica, kaya palihim siyang pumasok sa kwarto nito para maghanap ng anumang bakas na may kaugnayan sa akin.Mula nang aminin ni Nica ang kanyang tunay na pagkatao sa pamilya De Leon, bihira na siyang maglagi sa bahay ng pamilya Victorillo.Kapag wala si Denver dahil sa mga business trip ay umuuwi siya sa mga De Leon. Kapag bumalik naman si Denver ay babalik din siya sa pamilya Victorillo upa