AMARA'S POINT OF VIEW “Amara, tara na!” sigaw ni Lenlen mula sa may tricycle habang bitbit ang isang malaking bayong ng chichirya.“Sandali lang, nagpapalit pa ako ng damit!” sigaw ko pabalik habang sinusubukang isiksik ang sarili sa lumang shorts na ilang taon nang hindi sinususuot.“Ang tagal mo, parang may photoshoot sa river!” sigaw ulit ni Lenlen.Napasimangot ako. Grabe naman. Hindi ba pwedeng gusto ko lang magmukhang disente? Kahit konti lang?Nagkakagulo ang buong barangay ngayong araw—group outing daw sa ilog. Matagal na ‘tong tradition tuwing summer, pero dahil busy ako sa Maynila nitong mga nakaraang taon, ngayon lang ako ulit makakasama. Ang twist? Sumama si Killian.Oo. Killian Alaric Dela Vega. Yung lalaking mas madalas makita sa board room kaysa bukid, ngayon, kasama namin sa group outing na may kasamang banana cue, floaters, at pakulo ni Mang Totoy na “Best Belly Flop” contest.Hindi ko alam kung sino ang nag-imbita sa kanya—most likely si Mama Rowena na laging todo p
AMARA'S POINT OF VIEW “‘Taya na si Kuya Killian!’” sigaw ni Lenlen habang naghahagikhikan sa harap ng bahay.“Ay hindi! Hindi ako marunong n’yan,” protesta ni Killian, pero natatawa rin habang hawak ang basang panyo na ginamit naming panali sa mata ng ‘taya.’“Bawal tumanggi!” singit ni Totoy, pinsan kong limang taon lang pero parang abugado kung magreklamo. “Sabi mo sa ilog, sasali ka sa susunod naming laro!”“Kasama sa package deal ng pamamalagi sa bukid,” dagdag ko, sabay ngiti ng nakakaloko.Tiningnan niya ako ng matalim—kunwari lang, pero halatang pigil ang tawa.“Ano ba ‘tong napasukan ko…” bulong niya, habang nilalagyan ng panyo ang mata niya.Tumawa kami sabay-sabay, tapos nagsitakbuhan na ang mga bata. Ako, dumiretso agad sa likod ng bahay. Kilala ko si Lenlen—madalas sa may imbakan ng kahoy ‘yun. Pero hindi ko siya ang balak kong iwasan.Ako? May sariling misyon ako: ‘wag mahuli ni Killian.Nagtago ako sa may malapit na kubo—yung maliit na pahingahan sa ilalim ng puno ng ma
AMARA'S POINT OF VIEW Maaga pa lang, gising na ako. Pero hindi dahil may kailangan akong gawin, kundi dahil naramdaman ko ang presensya ni Killian sa labas. Sa gilid ng bintana, kita ko siya—nakaupo sa harap ng bahay, may hawak na tabo, tila nagsasalin ng tubig sa maliit na drum. Nakasuot siya ng puting sando at lumang shorts na pinahiram ni Tito Rudy, at kung hindi ko pa siya kilala, iisipin mong tagarito na siya sa amin.“Ang aga mo naman,” bati ko habang lumabas ako, naka-jacket pa’t may muta pa sa mata.Tumingin siya sa’kin at ngumiti ng tipid. “Akala ko kasi kailangan mo ng tubig sa banyo. Naubos kahapon, ‘di ba?”Nagkibit-balikat ako, pilit pinipigilang ngumiti. “Hindi mo kailangang gawin ‘yan, Killian.”“Alam ko,” sagot niya habang itinuloy ang ginagawa. “Pero gusto ko.”Napakamot ako sa batok. Ang weird. Hindi namin napag-uusapan, pero parang may unspoken agreement na kami. Na kahit hindi malinaw ang lahat, gumagalaw kami na parang… kami.Kagabi, kasama namin ang mga kapitbah
AMARA'S POINT OF VIEW Hindi ko na alam kung anong nangyayari sa'kin.Dati, kaya kong sabihin sa sarili ko na lahat ng ginagawa ko ay dahil sa kontrata. Para sa ospital ni Mama. Para makaligtas kami sa problema. Para lang ito sa papel, walang halong damdamin. Pero nitong mga nakaraang araw, ang dami nang nagbabago. Hindi na lang ito basta kasunduan. Hindi na lang ako basta isang estudyante na pinasok ang isang kasinungalingan kapalit ng pera. Kasi, bakit parang totoo na ang lahat?Bakit parang... ako na 'yung nahuhulog?Kaninang umaga, nagising ako ng mas maaga kaysa dati. May naamoy akong sunog na bawang at itlog, kaya dali-dali akong bumangon, akala ko may nasusunog sa kusina. Pagbaba ko, nandoon si Killian, pawis-pawisan, may apron pa, habang pilit sinusubukang baligtarin ang tortang hindi naman tumatalab sa kawali. Napakamot ako sa ulo at hindi ko alam kung matatawa ako o maaawa.“Anong ginagawa mo?” tanong ko, nakapamewang.Tumalikod siya, kita sa mukha ang pagkapahiya. “Surprise
AMARA'S POINT OF VIEW Ang hirap pala umalis kapag natutunan mo nang mahalin ang katahimikan. Ang hirap pala lisanin ang isang lugar na sa maikling panahon lang, naging tahanan mo na. Pero mas mahirap pa pala ang iwan ‘yung taong naging dahilan kung bakit ang probinsya ay biglang nagkaroon ng kulay.Maaga pa lang ay gising na si Mama. Si Killian, gaya ng dati, tahimik lang habang tinutulungan siyang isalansan ang mga ani para iregalo sa mga kapitbahay. Ako naman, parang may mabigat na bagay sa dibdib. Ayoko umalis. Ayoko pa. Pero kailangan.Pabalik na kami sa siyudad.Habang pinapanood ko si Killian na naglalagay ng mga gulay sa likod ng sasakyan, napansin ko ang lungkot sa mga mata ni Mama. Siguro alam niya na kahit wala kaming label, may nararamdaman ako para kay Killian. At kahit hindi ko sinasabi, ramdam niyang masaya ako sa piling ng lalaking iyon.“Amara,” tawag ni Mama. “Ingat kayo sa biyahe, anak ha?”Tumango ako at niyakap siya nang mahigpit. “Babalik kami agad, Ma. Promise.”
AMARA POINT OF VIEW Luma na ang bubong ng bahay namin. Tuwing umuulan, kailangan kong saluhin ang tumutulong tubig gamit ang mga plastik na timba at palanggana. Sa gabi, hindi ako agad makatulog dahil sa ingay ng mga kuliglig at tunog ng mga ipis na tumatakbo sa dingding. Pero hindi iyon ang pinakamahirap sa lahat.Ang pinakamahirap ay ang makitang unti-unting nanghihina si Mama araw-araw."Ysa, anak..." mahinang tawag ni Mama habang nilalagyan ko siya ng basang bimpo sa noo."Ako na po, Ma. Magpahinga na kayo," sabi ko habang pinipilit kong hindi magpakita ng pag-aalala sa boses ko.Tatlong taon na simula nang ma-diagnose si Mama ng chronic kidney disease. Pero nitong mga huling linggo, mas lumalala na ang lagay niya. Hindi na siya makabangon nang walang tulong. Ang mga mata niya laging mapungay, at ang balat niya parang kinapos sa dugo.Kasabay ng sakit ni Mama ay ang dagok ng bayarin—gamot, laboratory tests, dialysis. Kahit anong tipid ko sa baon at kita ko sa part-time job ko sa
MARCO SANTIAGO POINT OF VIEW Wala akong pakialam sa tingin ng ibang tao habang binabaybay namin ang kalsada papuntang isang malaki at magarang bahay. Lumingon ako sa likod, tinitingnan ko si Amara—yung batang babae na unang pagkakataon ko lang nakita. Parang hindi ko pa rin matanggap na siya na ang anak ko. Ang lahat ng taon na wala siya sa buhay ko, ang mga taon na hindi ko siya alagaan, hindi ko siya tinulungan—lahat ng iyon ay parang isang panaginip na hindi ko alam kung paano ko ibabalik.Masyado ng huli para magbago.Naalala ko pa nung bata siya, si Rowena, ang nanay ni Amara, na ako na lang daw ang hindi nagbibigay pansin. Ni hindi ko pinansin ang asawa ko noon at ni hindi ko itinuring na mahalaga ang buhay ni Amara. Pero wala na akong magagawa sa nakaraan. Wala na akong magagawa sa mga pagkukulang ko. Ngayon, may pagkakataon pa akong maitama ang mga bagay-bagay—kahit na ang dahilan ay hindi para sa sarili ko."Amara," sabi ko nang tumigil kami sa harapan ng aking bahay. "Kaila
AMARA POINT OF VIEW Hindi ko alam kung paano ko natagilid ang aking katawan mula sa kama, pero naramdaman ko ang mabigat na presyon sa dibdib ko. Ang puso ko ay parang may kung anong mabigat na nakakapit, hindi ko matanggal. Hindi ko alam kung anong nararamdaman ko, kung galit ba ako o takot. Puno ang utak ko ng mga tanong, at wala akong sagot.Naalala ko pa kung paano ako pumikit ng matagal kagabi, umaasang baka magising ako at makita na lang na isang masayang panaginip ang lahat. Pero hindi—hindi ko kayang takasan ang lahat ng ito. Inisip ko kung tama ba ang ginawa ko. Pinili ko ba ang tamang daan? O baka naman niloloko ko lang ang sarili ko?Ang mga mata ko ay mabigat, punong-puno ng luha na ayaw tumulo. I had to hold it back. Hindi ako pwedeng magpatalo sa sarili ko. Kung gusto kong matulungan ang Mama ko, kailangan kong gawin ito. Kailangan kong magpatawad at magpasya para sa sarili ko, kahit na hindi ko gusto.Naalala ko si Marco, yung ama ko na hindi ko rin kilala, nag-aalok s
AMARA'S POINT OF VIEW Ang hirap pala umalis kapag natutunan mo nang mahalin ang katahimikan. Ang hirap pala lisanin ang isang lugar na sa maikling panahon lang, naging tahanan mo na. Pero mas mahirap pa pala ang iwan ‘yung taong naging dahilan kung bakit ang probinsya ay biglang nagkaroon ng kulay.Maaga pa lang ay gising na si Mama. Si Killian, gaya ng dati, tahimik lang habang tinutulungan siyang isalansan ang mga ani para iregalo sa mga kapitbahay. Ako naman, parang may mabigat na bagay sa dibdib. Ayoko umalis. Ayoko pa. Pero kailangan.Pabalik na kami sa siyudad.Habang pinapanood ko si Killian na naglalagay ng mga gulay sa likod ng sasakyan, napansin ko ang lungkot sa mga mata ni Mama. Siguro alam niya na kahit wala kaming label, may nararamdaman ako para kay Killian. At kahit hindi ko sinasabi, ramdam niyang masaya ako sa piling ng lalaking iyon.“Amara,” tawag ni Mama. “Ingat kayo sa biyahe, anak ha?”Tumango ako at niyakap siya nang mahigpit. “Babalik kami agad, Ma. Promise.”
AMARA'S POINT OF VIEW Hindi ko na alam kung anong nangyayari sa'kin.Dati, kaya kong sabihin sa sarili ko na lahat ng ginagawa ko ay dahil sa kontrata. Para sa ospital ni Mama. Para makaligtas kami sa problema. Para lang ito sa papel, walang halong damdamin. Pero nitong mga nakaraang araw, ang dami nang nagbabago. Hindi na lang ito basta kasunduan. Hindi na lang ako basta isang estudyante na pinasok ang isang kasinungalingan kapalit ng pera. Kasi, bakit parang totoo na ang lahat?Bakit parang... ako na 'yung nahuhulog?Kaninang umaga, nagising ako ng mas maaga kaysa dati. May naamoy akong sunog na bawang at itlog, kaya dali-dali akong bumangon, akala ko may nasusunog sa kusina. Pagbaba ko, nandoon si Killian, pawis-pawisan, may apron pa, habang pilit sinusubukang baligtarin ang tortang hindi naman tumatalab sa kawali. Napakamot ako sa ulo at hindi ko alam kung matatawa ako o maaawa.“Anong ginagawa mo?” tanong ko, nakapamewang.Tumalikod siya, kita sa mukha ang pagkapahiya. “Surprise
AMARA'S POINT OF VIEW Maaga pa lang, gising na ako. Pero hindi dahil may kailangan akong gawin, kundi dahil naramdaman ko ang presensya ni Killian sa labas. Sa gilid ng bintana, kita ko siya—nakaupo sa harap ng bahay, may hawak na tabo, tila nagsasalin ng tubig sa maliit na drum. Nakasuot siya ng puting sando at lumang shorts na pinahiram ni Tito Rudy, at kung hindi ko pa siya kilala, iisipin mong tagarito na siya sa amin.“Ang aga mo naman,” bati ko habang lumabas ako, naka-jacket pa’t may muta pa sa mata.Tumingin siya sa’kin at ngumiti ng tipid. “Akala ko kasi kailangan mo ng tubig sa banyo. Naubos kahapon, ‘di ba?”Nagkibit-balikat ako, pilit pinipigilang ngumiti. “Hindi mo kailangang gawin ‘yan, Killian.”“Alam ko,” sagot niya habang itinuloy ang ginagawa. “Pero gusto ko.”Napakamot ako sa batok. Ang weird. Hindi namin napag-uusapan, pero parang may unspoken agreement na kami. Na kahit hindi malinaw ang lahat, gumagalaw kami na parang… kami.Kagabi, kasama namin ang mga kapitbah
AMARA'S POINT OF VIEW “‘Taya na si Kuya Killian!’” sigaw ni Lenlen habang naghahagikhikan sa harap ng bahay.“Ay hindi! Hindi ako marunong n’yan,” protesta ni Killian, pero natatawa rin habang hawak ang basang panyo na ginamit naming panali sa mata ng ‘taya.’“Bawal tumanggi!” singit ni Totoy, pinsan kong limang taon lang pero parang abugado kung magreklamo. “Sabi mo sa ilog, sasali ka sa susunod naming laro!”“Kasama sa package deal ng pamamalagi sa bukid,” dagdag ko, sabay ngiti ng nakakaloko.Tiningnan niya ako ng matalim—kunwari lang, pero halatang pigil ang tawa.“Ano ba ‘tong napasukan ko…” bulong niya, habang nilalagyan ng panyo ang mata niya.Tumawa kami sabay-sabay, tapos nagsitakbuhan na ang mga bata. Ako, dumiretso agad sa likod ng bahay. Kilala ko si Lenlen—madalas sa may imbakan ng kahoy ‘yun. Pero hindi ko siya ang balak kong iwasan.Ako? May sariling misyon ako: ‘wag mahuli ni Killian.Nagtago ako sa may malapit na kubo—yung maliit na pahingahan sa ilalim ng puno ng ma
AMARA'S POINT OF VIEW “Amara, tara na!” sigaw ni Lenlen mula sa may tricycle habang bitbit ang isang malaking bayong ng chichirya.“Sandali lang, nagpapalit pa ako ng damit!” sigaw ko pabalik habang sinusubukang isiksik ang sarili sa lumang shorts na ilang taon nang hindi sinususuot.“Ang tagal mo, parang may photoshoot sa river!” sigaw ulit ni Lenlen.Napasimangot ako. Grabe naman. Hindi ba pwedeng gusto ko lang magmukhang disente? Kahit konti lang?Nagkakagulo ang buong barangay ngayong araw—group outing daw sa ilog. Matagal na ‘tong tradition tuwing summer, pero dahil busy ako sa Maynila nitong mga nakaraang taon, ngayon lang ako ulit makakasama. Ang twist? Sumama si Killian.Oo. Killian Alaric Dela Vega. Yung lalaking mas madalas makita sa board room kaysa bukid, ngayon, kasama namin sa group outing na may kasamang banana cue, floaters, at pakulo ni Mang Totoy na “Best Belly Flop” contest.Hindi ko alam kung sino ang nag-imbita sa kanya—most likely si Mama Rowena na laging todo p
AMARA POINT OF VIEW Minsan mapapatanong ka talaga sa sarili mo kung anong klaseng multo ang sumapi sa asawa mong bigla na lang gigising ng alas-singko ng umaga. As in, wala pang tilaok ng manok, wala pang ingay mula sa mga kapitbahay, pero ayun siya—Killian Alaric Dela Vega—nakatayo sa harap ng kalan. Nakasando, nakashorts, at may hawak na... kawali?“Killian?” inaantok kong tanong habang nakasilip mula sa may pintuan ng kusina. Hindi ako sure kung nananaginip pa ako.Napalingon siya sandali, pero hindi ngumiti. Umirap lang. “‘Wag kang maingay. May ginagawa ako.”“Hala. Sino ka at anong ginawa mo sa supladong CEO na kilala ko?”“Amara, please,” inis niyang sagot habang may hinahalo sa kawali na amoy pa lang, medyo kaduda-duda na.Dahan-dahan akong lumapit, pilit pinipigilan ang tawa. Umuusok na ang kawali, pero parang hindi sa magandang paraan. Amoy sunog na itlog? Sunog na tinapa? O sunog na buong umaga?“Anong niluluto mo?” tanong ko, halos hindi na makapigil sa tawa.“Sinangag,” s
AMARA'S POINT OF VIEW Araw ng anihan. Mainit, pero masaya. Ang buong barangay, buhay na buhay. May mga tawa, sigawan, at kantiyawan habang ang mga tao'y nagtutulungan sa pag-aani ng palay. Pumunta kami rito ni Killian nang mas maaga pa kanina, dala ang kapreskong tubig, mga baon naming sandwich, at siyempre, ang makulit niyang presensya.Hindi ko alam kung anong sumapi kay Killian pero buong umaga siyang nakangiti habang pinapanood kami ni Mama at ng mga kapitbahay magtulungan. Tapos, bigla siyang lumapit sa akin."Pwede ba akong sumubok?" tanong niya habang hawak ang itak. Nakasuot siya ng simpleng t-shirt at maong na medyo marumi na sa dami ng nadikit na putik."Sigurado ka? Hindi 'to parang board meeting ha," natatawa kong sagot, habang pinupunasan ang pawis ko sa noo."Challenge accepted," mayabang niyang tugon, tapos tiniklop ang manggas ng damit niya, feeling macho.Tumawa lang ako, pero in fairness, sinubukan talaga niyang tumulong. Hindi man siya kasinbilis ng mga taga-rito,
AMARA'S POINT OF VIEW Hindi ko alam kung anong nangyari sa akin pero nitong mga nakaraang araw, parang masyado akong… observant.As in, masyado.Lalo na ‘pag si Killian ang nasa paligid. Tulad ngayon, ‘tong lalaking ‘to na akala mo wala sa lugar sa bukid—pero aba’t parang kabisado na ang galawan, nakaupo sa lilim ng manggang pinutol ni Mang Tibo, suot ang simpleng t-shirt at shorts, habang kinukumpuni ang isang sirang poso gamit ang mga tools ni Tatay Gorio.“Ayusin daw ‘to ni Mayor,” reklamo ng isa sa mga kapitbahay. “Pero hanggang ngayon, drawing pa rin.”Tiningnan ko si Killian. Basa ng pawis ang noo, medyo marumi ang kamay, pero seryoso ang mukha habang kinakalikot ang lumang bakal. Hindi ko maiwasang huminto at tumitig.Ang kulit ng puso ko, bakit ba ganyan ka tumibok?“Hoy, Amara,” singit ni Aling Cora habang hawak ang tabo. “Tinititigan mo na naman ‘yang asawa mo. Mapapaso ‘yan, iha.”Nag-init ang mukha ko. “H-ha? Hindi a! Tinitingnan ko lang kung paano niya sirain ‘yang poso.
AMARA POINT OF VIEW Isa sa mga paborito kong parte ng buhay sa bukid ay ‘yung gabi—simple, tahimik, at punong-puno ng bituin ang langit. Walang ingay ng mga sasakyan, walang mga headlights na sumisilaw sa mata, at higit sa lahat, walang wifi na distraction. Kaya tuwing may bonfire gathering ang mga kapitbahay, automatic na nandun kami ni Mama. Pero ngayong gabi, may bago kaming bisita—si Mr. Big City CEO himself, Killian Dela Vega, na sa unang tingin pa lang ay hindi mo aakalain na uupo sa bangkong gawa sa kahoy habang kumakain ng inihaw na saging at nakikinig sa mga tsismis ng barangay.“Tara na, Killian,” yaya ko habang bitbit ang kumot na ilalatag sa damuhan. “Hindi ito kagaya ng mga dinner party mo sa Maynila ha. Walang violin dito, pero marami kang matututunan.”Tiningnan lang niya ako, tapos ngumiti. “G na ako. Mas okay nga ‘to kaysa mag-meeting ulit kasama ‘yung mga directors na puro reklamo lang.”Aba, natuto na siya. Iba na rin talaga pag napasama sa bukid, no?Pagdating na