CHAPTER 13
“Pasensya ka na kung di ko maiwasang isipin yun, lalo na at may dugo kang Kastila, lalo na at hindi pa kita kilala, maaari mo akong pagtaksilan” nakaupo kami sa upuang gawa sa kawayan na aking pinagpaguran kahapon. Nakaupo rin siya pero may distansya sa aming pagitan. Tumingin siya sakin pero agad ding lumingon sa ibang direksyon, marahil ay naiilang pa rin siya, ganun din naman ako.
“Ayaw ko lang maulit ang nangyari sa aking lahi” muli kong naalala ang nangyari sa amin noong nakaraang taon. Ang daming dugo, ang daming patay, ang gulo. May putok ng mga baril, sigaw, dugo, nagpapatayan, at sa pagkakataong yun, hindi ko alam ang gagawin ko. Muli kong natandaan ang ginawa sa aking Ina, kung paano siya pinatay. Hinding-hindi ko makakalimutan ang mukha ng lalaking iyon.
Naramdaman ko naman ang kamay ni Selestina sa aking balikat. Napalingon ako sa kanya, at nakita ko sa kany
CHAPTER 14Muli ko namang isinuot ang aking pang itaas. Hindi na makakauwi si Selestina dahil madilim na ang daan, at delikado iyon para sa kanya at sa kanyang kabayo. “Mukhang dito na tayo magpapalipas ng gabi Ginoo” saad niya sa akin. Napatango naman ako sa kanyang sinabi. Gusto ko sanang gumawa ng apoy para naman ay lumiwang at uminit dito kahit papano, kaso basa ang mga kahoy.“Saan ka hihiga Selestina? Dito sa upuang kawayan?” nagaalala kong tanong. “Bakit gusto mo bang sa lupa ako matulog?” pabiro niyang tanong. Pero hindi ako natuwa sa kanyang sinabi, pero agad din naman akong napangiti dahil nagagawa na niya akong barahin.Halos wala na akong makita dahil tuluyan ng nagdilim. Natatakpan din ng mga ulap ang liwanag ng buwan kaya hindi ko makita ang mukha ni Selestina. Yung mata niya medyo nakikita ko, pero ang kanyang labi, hindi.“Nga pala Ginoo? A
CHAPTER 15“Ginoo gising na dyan, magbihis ka na at pupunta tayo sa Intramuros” agad kong iminulat ang aking mata. Umaga na pala, mataas na rin ang sikat ng araw. Napatingin naman ako kay Selestina, iba na ang suot niya. “Nakauwi ka na?” nagtataka kong tanong. Tumango naman siya sakin, inabot niya naman ang yakap-yakap niya, isa itong barong at pantalon. “Isusuot ko to Selestina?” nagtataka kong tanong ulit. “Gusto mo bang pumunta sa Intramuros na ganyan ang suot mo, siguradong papatayin ka nila kaagad” pabiro niyang saad, pero totoong pwedeng mangyari yun.Nagbihis ako kaagad sa likod ng mga puno para hindi niya makita ang aking buong katawan. Nang makabalik ako sa upuan ay napansin kong nakatitig lang siya sakin. Tiningnan niya ako mula ulo hanggang paa, nakanganga din siya at mukhang manghangmangha ang kanyang mukha. “May kulang” saad ni Selestina dahilan upang m
CHAPTER 16Pagtapos ng Misa ay kumain kami saglit sa isang kainan dito sa Intramuros. Noong una ay nagaaway pa kami kung sino ang magbabayad pero sa huli siya pa rin ang nagbayad dahil wala pala akong salapi. Pagtapos naming kumain ay naglakad naman kami papunta sa tabi ng dagat. Hindi naman ito kalayuan mula sa Intramuros at isa pa nananabik din akong pumunta dun dahil makikita ko ulit ang ganda ng dagat.Pagdating namin doon ay umupo kami sa mga bato malapit sa daungan. Nakaupo kaming parehas pero may pagitan samin, pero tama lang ang layo para marinig namin ang isa’t-isa. Diretsyo lang kaming nakatingin sa dagat. Tanaw na tanaw ko ang lawak nito, pero hindi ko makita ang dulo.Ano kaya ang itsura sa kabilang dulo ng dagat na ito? May barko naman akong nakikitang parating na medyo malayo pa sa daungan. Sana ay magkaroon ako ng pagkakataon na makita ang iba pang lupain. Papalubog na ang araw kaya
CHAPTER 17Pagkasakay sa karwahe ay kinausap muna ng kanyang Papa ang kutsero. May sinabi ang kanyang Ama tungkol sa susunduin sa daungan na galing daw Espanya. Kaya pala nagmamadali din ang karwaheng ito kanina. Nang matapos silang magusap ay agad itong pinatakbo ng kutsero. May apat na upuan ang karwaheng ito at magkaharapan ito. Nasa likod ko ang kutsero at kaharap ko naman ang Papa ni Selestina, at si Selestina na kanina pa nakayuko at tahimik lang.Tiningnan ko na lang ang bawat naming madadaanan. May iilang pang naglalakad-lakad sa kalye. Yung iba ay mga pari at madre yung iba naman ay mga lalaking nakabarong na may dalang mga libro. Karamihan naman ay mga guardia civil na nagbabantay sa buong lugar. May ilaw na rin sa mga poste dahil ito sa mga lamparang sinindihan na.Pagkalipas pa ng ilang saglit ay huminto na ang karwahe, “Andito na tayo sa aming tahanan, Ginoo” sam
CHAPTER 18Nang mapalingon siya sakin ay parang kinabahan ako bigla, kinutuban ako ng masama. Parang nakita ko na ang lalaking ito dati, “May bisita rin pala ang pamilya Amor” sambit niya kahit na hindi pa siya tumitingin sa akin. Kinausap niya naman ang kasambahay, “Dile a Don Adolfo que su Heneral está aquí” (Sabihin mo kay Don Adolfo andito na ang kanyang Heneral) sambit niya doon sa kasambahay dahilan upang kabahan ako sa kanyang sinabi. Mabilis namang tumungo ang kanilang alipin, este kasambahay sa itaas kung nasaan si Don Adolfo.Naupo naman ang lalaking kakarating lang, nanatili pa rin akong nakatingin sa kanya dahil inaalala ko kung saan ko siya unang nakita. Nang mapatingin siya sa akin ay parang namukhaan niya rin ako. Agad akong napaiwas ng tingin. Napapansin ko naman na siya naman ang tumitingin sa akin. Siguro ay inaalala niya rin kung saan niya ako
CHAPTER 19Tanghali na ng makabalik ako sa aming lupain, at agad nila akong sinalubong. Noong una ay puno ng pagaalala ang kanilang mga mukha pero ng makita nila ang aking kasuotan ay para nila akong sinusuka. Ang mga bata naman ay natakot ng makita nila ako. Ibang-iba ang kasuotan ng Kastila sa amin. Hindi ko na nagawang makapagpalit ng kasuotan dahil hindi ko na maalala kung saan ko nilagay ang aking kamisa.“Palan-taw nagaalala na kami ng sobra…” agad na napatigil si Li Wei ng makita niya kung anong suot ko. Tiningnan niya ang mga taong nakapalibot sa buong lugar na parang diring-diri na sa akin. “Magsibalik na kayo sa mga kubo niyo” sigaw ni Li Wei. Tiningnan ko ang kanyang mukha, nakita ko ang takot sa kanyang mga mata. Naglakad na ulit ako patungo sa aming kubo. Pagdating sa aming kubo ay agad akong sinalubong ni Ama at niyakap, pero agad din siyang kumalas ng mapag
CHAPTER 20Enero 1743“Ina bakit po ang tagal bumalik nila Ama?” nag-aalala kong tanong kay Ina. Agad akong nilapitan ni Ina para pagaanin ang aking pakiramdam. Gabi na pero wala pa rin si Ama, kinakabahan na ako dahil kanina pa sila pumasok sa Intramuros. Parang noon lang labas-pasok pa kami doon, malayang nakakapagkalakal, at malayang nabubuhay. Pero ng may dumating na balita na may mga dugong bughaw daw ang nagbabalak ng pagaaklas sa Kaharian ng Espanya ay tuluyan kaming naalarma. May dugo akong bughaw, dugong Datu. “Alam mo ba Anak, ang natatandaan ko sa kwento ng matatanda… masaya noon ang pamumuhay ng mga Pilipino, masagana sa yaman ng kalikasan at karunungan. Malayang nakakagalaw sa sariling lupang sinilangan…” wika ni Ina. Malaki na ako pero hindi ako nagsasawang pakinggan ang mga kwento ni Ina.
CHAPTER 21Hindi ko lubos maisip na yun na pala ang huling gabing gagawin sa akin yon ni Ina. Hindi ko na matutupad ang aking kagustuhan na bumawi sa kanyang sakripisyo sa akin. Unti-unti kong naramdaman ang pag-init ng aking mata. Dahan-dahang pumatak ang aking mga luha dahil muling nagbalik ang mapait na alaalang iyon sa akin.Noon, wala akong nagawa pero ngayon, binigyan ako ng pagkakataon na makabawi. Ano pa ang saysay ng buhay ko kung wala akong pinaglalaban? Ano pa ang saysay ng aming pagtatago kung darating naman ang panahon na muli kaming lalaban? Ano ang saysay ko bilang anak ng Datu, na dapat tagapagmuno ng isang sandatahan? May pagkakataon akong maging handa, at sisiguraduhin kong makukuha ko ang nararapat na hustisya para sa pagkamatay ni Ina.Nakapa ko naman ang kwaderno ni Selestina na nasa aking bulsa. Buti na lang hindi ito nalaglag sa ilog. Inilabas ko iyon para tingnan at buksan pero ma
Chapter 42“Kailan ang kasal nila?” “Kailan ang kasal nila?” “Kailan ang kasal nila?” Paulit-ulit kong naririnig ang tanong na iyan ni Don Arsenio sa aking isipan.Umaga na pero hindi pa rin ako makatulog. Hindi mawala ang pangamba sa puso ko. Hindi ko malaman kung anong dapat kong gawin para pigilan ang pangyayaring iyon. Wala akong kayamanan o kahit na ano. At saka, sa pagkakataong ito, alam ko, hindi ako kilala ni Savanna. Ito ang pangalawang buhay niya kaya siguradong wala siyang naalala kahit na ano sa akin. Siguradong walang kahit na anong pangyayari noon ang naroon sa isipan niya.Hindi ko rin naman siya pwedeng itakas o ilayo.“Hindi ko alam!” napahawak na lamang
Chapter 41Ang gabi ay tuluyan ng natabunan ang haring-araw. At ang buwan ay muling naaninag sa kalangitan.Heto ako, nakasilip lamang sa Mansion nila Savanna dito sa tulugan malapit sa kulungan ng mga kabayo. “Selestina— Savanna… hindi ako makapaniwalang nagkita tayo muli. Hindi ako makapaniwalang nagkadaupang palad muli tayo. Pero ako, ilang daang taon nang nabubuhay, ikaw? Kaparehas ng edad mo noong una kitang makita…” sambit ko na para bang kausap ko siya habang nakadungaw sa Mansion ng mga Amor.“Totoo nga ang sinabi ng matandang iyon na nagbigay sa akin ng isang mahiwagang likido…”Isang alaala ang bumalik na pilit ko ng kinalimutan.~~~~~Walang humpay na pag-iyak na lang ang tangi kong nagagawa. Sobrang sakit. Sobrang bigat. Lumipas ang ilan
Chapter 40“Hindi po ako si Selestina. Savanna po ang pangalan ko. Anak ni Don Arsenio.”“Muli ka ng nabuhay, Selestina. Teka, nakatulala pa rin ako sa iyo. Baka matakot ka na sakin. Teka. Ayusin mo sarili mo, Pedro!” bulong ko sa aking isipan. “A-ako, ang inatasan ni Don Arsenio na, na sunduin ka dito sa barko, B-binibining Sel— Savanna,” ramdam ko ang malakas na pagtibok ng aking puso. Ramdam ko ang bawat pagpintig nito habang nakatitig sa mga mata ni Selestina. Hindi, ni Savanna. Savanna na ang pangalan niya ngayon. Savanna ang pangalan niya ngayong pangalawang buhay niya.“Ako na pong bahala sa bagahe ninyo, Binibini,” magalang kong sambit kay Savanna.Kabado pa rin ako. Akala ko hindi na ako kakabahan pag nagkita muli kami dahil ilang dekada ko na itong pinaghandaan. Pe
Chapter 39Hindi pa man sumisikat ang araw ay nakaparada na ang kalesang dala ko mula sa Hacienda nila Don Arsenio. Sa di kalayuan ay makikita na ang barkong mula sa Espanya. Dito sa daungan ay napakarami ring nakaabang na mga kartero. Ang mga kalesang nakaparada ay sadyang kay gagara ng mga itsura. Madisenyo at ang iba pa ay may mga inukit sa kahoy. Sadyang kay dami nang mayayaman dito sa lupaing ito.Ilang dekada na ang lumipas ngayon ko pa lang nakikita ang mga pagbabago. Marami na ring gusaling nakatayo dito sa Lungsod ng Manila. Marami na ring negosyo ang umusbong. Nagkalat na rin sa buong lupain ang mga Espanyol at mga Mestizo. At ang mga Indio, pawang mga trabahador o utusan lamang. Wala akong nakikitang Indio na may magarang kasuotan. Katulad ko lamang sila. Walang kayamanang taglay.Isang oras ang lumipas ng paghihintay ay tuluyan ng dumaong ang barko. 
CHAPTER 38Ilang dekada na rin ang nakalipas. At parang pagdampi lang ng hangin ang dumaan. Ngunit mabilis na nagbabago ang lahat. Ang oras ay parang agos ng tubig sa ilog na hindi na pwedeng ibalik. Iisa lang ang direksyon, iisa lang ang pupuntahan… yun ay ang kinabukasan.Dapat ay mahiya ako sa pagpasok sa bahay ng Gobernadorcillo, ngunit mas nakakahiya kung hindi ko papaunlakan ang kanyang kagustuhan. Marahil ay may masasarap din na pagkain na nakalagay na sa hapag-kainan. Halos ilang dekada na rin na hindi ako nakakakain ng masarap. Puro tinapay at isda lang ang madalas na pangtawid gutom ko. Isa pa, ginawa na niya agad akong kartero ng kanilang karwahe.Bago ako tumungtong sa kanilang bahay ay hinubad ko ang aking bakya at nagpaa na lamang. Tabla din naman ang lapag ng kanilang Mansion. Pagpasok na pagpasok ko sa pinto ay agad na bumungad sakin ang napakagandang disenyo sa loob ng kanil
CHAPTER 37~~~~~Tanging pag-agos lang ng ilog ang aking naririnig. Pinapakalma nito ang buo kong pagkatao. Sa tabing ilog na lang ako nakakaranas ng kapayapaan. Ang sariwang hangin na dumadampi sa aking balat ang nagpaparamdam sa akin na ako ay nabubuhay pa. Kahit naman gustuhin kong mamatay, ay hindi ko magawa.Dumampot ako ng bato at muling naghagis sa ilog. Nasa malalim na bahagi ako ng ilog at mas malawak ito kumpara sa pinagtatambayan namin ni Selestina. Ilang dekada na ang nakalipas ngunit napakabigat pa rin sa dibdib. Humihinga nga ako, pero araw-araw naman akong pinapatay ng sakit at pagdadalamhati. Ilang beses kong sinubukang patayin ang aking sarili. Ngunit walang nangyari.Mahirap paniwalaan, ngunit totoo. Kung ano man ang kababalaghan na dulot nito, isa pa rin itong misteryo. At ang matandang nagbigay sakin ng biyayang ito ay hindi ko na muli pang
CHAPTER 36 Sophie's point of view Pagkatapos ng pagkikita namin kanina ni Pedro ay umuwi ako kaagad. Habang nasa daan ay nagugulumihanan pa rin ako sa mga sinabi niya. Maaring hindi yun totoo. Napakalayo sa realidad nun. Ako? Nabuhay na ng tatlong beses? Bakit? Alam ko pag may past life ka isang beses ka lang talagang nabuhay sa past. Pero di rin naman ako sure kung totoo ba yung past life na yun. O nangyayari ba talaga yun? Masyado na niyang ginulo ang isip ko. Pero may parte sakin na nabuo. Di ko mapaliwanag pero ang saya ng pakiramdam ko. Ngayon ko naramdaman ang pagkawala ng bigat na nararamdaman ko. Sa buong buhay ko, naramdaman ko ng buo ako. Kailangan kung siguraduhin ang lahat. Hindi rin dapat ako magtiwala sa taong minsan ko pa lang nakikilala. Pero kasi, alam kong nagsasabi siya ng totoo dahil kita ko yun sa mata niya. Kita ko yung buong pagkatao ni
CHAPTER 35 Ace's point of view Ang saya-saya ng araw na to pero hindi yun ang nakikita ko sa mata niya. Parang kanina lang ay punong-puno pa ng pagkamangha ang bawat reaksyon niya. Pero ngayon halos tumulo na yung luha niya. Naging tahimik ako, at ganun din siya. Walang salita ang nagtangkang lumabas mula sa bibig naming dalawa. Buong byahe ay tahimik at sulyapan lang ang naibabato namin sa isa't-isa. Lagi akong nakatingin sakanya, siya naman ay pasulyap-sulyap lang. Hindi niya ako magawang tingnan. At sa bawat titingin siya ay kitang-kita ko ang namumuong luha sa mata niya kahit na binibigyan niya ako ng ngiti. Pabalik na kami ngayon sa Lazaro's Village, iuuwi ko na siya. Gusto kong magtanong pero mas pinili kong manahimik. Gusto kong malaman kung ano ba ang problema niya. Gusto kong ilabas niya sa akin ang hinahakit na nararamdaman ni
CHAPTER 34 Ace's Point of View Gabing-gabi na pero di pa Rin ako makatulog at patay na rin ang ilaw dito sa dormitory. Parang may kung anong nangyayari. Kaya agad akong bumangon sa higaan ko at binuksan ang cellphone ko para tingnan kung nagtext ba si Love. Pero Wala akong nakitang text or missed call man lang. Bakit parang may nangyari talagang di maganda? Hayaan ko na nga, baka nagooverthink Lang ako. Ang hirap talaga pag overthinker, mahirap makatulog. Humiga ulit ako sa higaan ko para matulog ulit. Pero lumipas ang Ilan pang minuto, at halos magiisang oras na ring dilat ang Mata ko. Siguro namimiss ko lang yung bakasyon namin sa Japan. Agad kong kinuha yung cellphone ko at isa-isa Kong tiningnan yung mga selfies at photoshoot namin ni Sophie sa Japan. Ang ganda talaga ng girlfriend ko. Parang may p