Ang boses ng babaeng nakasuot ng velvet dress ay sobrang malumanay, na kaya nitong pakalmahin agad ang mga taong makaririnig sa kanya. Naramdaman ni Camila ang kabutihan ng kaniyang puso kaya't bahagya siyang napangiti."Don't mention it, you look really very beautiful tonight," puri ni Camila sa kanya.Namula naman ang mukha ng babae at nahihiyang nagpasalamat kay Camila. Pagkatapos noon ay nauna na muli siyang naglakad at iginiya ang iba pang mga kasamang babae sa kung nasaan ang kaniyang dressing room. Kahit na mabilis ang kaniyang lakad suot ang mahabang skirt, ang kilos nito ay marangal pa ring tingnan.Nang makarating na sa dressing room ang mga babae ay tahimik silang pumasok, samantalang ang babaeng nakatapon naman ng wine ay mabilis na inilabas at inilapag sa kaniyang sofa ang bago at malinis na dress na sinasabi niya kanina. Pinasadahan ng tingin ni Camila ang dress na nasa ibabaw ng malaking sofa, at nadiskubre niyang ito ay isa sa mga dress na siya mismo ang nag-design."It
Nang pumasok ang dalawang babae sa hall ay saktong magsisimula na rin ang sayawan.Hindi na binigyan pa ng pagkakataon ni Leila ang kaibigan na magtamad tamaran at agad na itong hinila patungo sa dancefloor kung saan nandoon na rin ang maraming tao na masayang sinasabayan ang tunog ng musika.Habang binabago ang disenyo ng dress ni Dominique kanina, ang mga balahibong disenyo sa skirt ni Camila ay halos natanggal lahat ni Leila, na siyang dahilan para makita ang masalimuot na itim na patterns sa ilalim nito, na mas lalong nagpa misteriyoso sa hitsura ng babae.She was originally beautiful and had a curvy figure, especially her thin and boneless waist, which no one could match.Nang makatapak na sa dancefloor, nakuha agad nito ang atensyon ng halos lahat ng taong nandoon."Hi, Miss, may I have this dance?" Isang lalaki na may western accent ang masuyong lumapit kay Camila, at magalang itong inayang sumayaw."Uh... I'm sorry, but no," tanggi naman nito agad, ngunit nang masulyapan ang ma
Sobrang nakakaakit ang alok ni Kenneth. Subalit hindi mapigilan ni Camila ang sariling natural na mag-alangan sa lalaki.Siguro dahil iniisip niya na matalik na kaibigan ng lalaki si Juancho, na pakiramdam niya palagi ay nasa iisang bangka lamang ang dalawa.Bahagyang inihilig ni Camila ang kaniyang ulo sa gilid at malalim na tiningnan si Kenneth, "Juancho and I are getting divorced, alam mo ba 'yon?"Halatang natigilan si Kenneth nang ilang sandali, pagkatapos ay kalmadong ibinuka ang mga kamay sa magkabilang gilid, "Well, napag-alaman ko ang tungkol diyan nito lang mga nakaraang araw. Pero 'wag kang mag-alala, lagi naman akong propesyonal pagdating sa pambubliko at pribadong mga usapin, at hindi ko dadalhin ang tungkol sa mga bagay na 'to sa trabaho. Hindi lang din naman ako ang mag-isang nagdesisyon sa pag-imbita kay Miss Sunshine, desisyon ito ng buong design team. Iyon nga lang sa nabalitaan ko na... kamamatay lang ng asawa niya. Ayoko naman na bigla na lang siyang abalahin ng te
Silang dalawa ay tatlong taon ng kasal at sa loob ng mga taon na 'yon, ginawa lahat ni Camila ang makakaya niya.Nagpatingin na siya sa ospital noon, at ang tanging sinabi lamang ng doktor sa kanya ay may problema lamang ito sa follicle development. Ilang ulit na rin siyang nag-take ng ovulation-stimulating injections, kaya wala ng dahilan pa upang hindi siya mabuntis. Natigilan ito, tila bigla na lang may napagtanto."Hindi ba't dapat ay alam mo na kung kaya ko o hindi?" Dumilim ang mukha ni Juancho.Umangat ang kilay ni Camila. "Kung alam ko, edi sana sa loob ng tatlong taon nalaman ko na ang rason kung bakit hindi pa rin ako nabubuntis.""Iyan na lang ba talaga ang palaging laman ng utak mo?" Agresibong gumalaw ang panga ni Juancho dahil sa nagngingingit na ngipin, na nagsasabing galit na ito.Sa isip niya, mukhang gustong-gusto talaga ni Camila ang magkaroon ng anak. Pero ngayon, dahil hindi siya mabuntis, gusto na niya ng divorce. Pakiramdam ni Juancho, para kay Camila, isa laman
Tinawagan ni Camila si Leila para ipaalam na mauuna na siyang umuwi, gayunpaman, tinanong din niya ang kaibigan kung gusto ba nitong sumabay na sa kanya sa pag-uwi.Mukhang distracted naman si Leila na nasa kabilang linya."Sige, mauna ka nang umuwi. Magiging abala pa ako nang ilang sandali— Oh! You're so annoying!" Sumagot naman si Leila ngunit hindi masyadong maintindihan ang mga sinasabi nito.Natahimik si Camila nang napagtanto niyang baka nakatagpo ang kaibigan ng isang guwapong lalaki at hindi na siya makaalis dahil doon.Si Leila ay kahanga-hanga sa kahit ano mang paraan, ngunit kahinaan niya ang mga taong may magandang hitsura, lalo na ang mga guwapong lalaki, at mukhang wala na siyang pag-asa pang makaahon sa kahinaang iyon.Bumuntonghininga si Camila, "Sige, mauuna na akong umuwi at iiwan ko na lang ang driver para sa'yo.""Noted." Mabilis na ibinaba ni Leila ang tawag.Umalis na si Camila nang makaramdam ng pagiging kampante sa usapan nila ng kaibigan.Sa sumunod na umaga,
Ang matandang babaeng Villarazon, noon pa man ay sa nayon na nananatili, inaalagaan ang asawang si Bernardo. At kahit kailanman ay hindi pa bumibisita rito sa lungsod.Kaya paano niya posibleng nahanap ang daan patungo rito?Nanikip ang dibdib ni Camila dahil sa labis na pag-aalala para sa kaniyang Lola. Ikinatatakot niya na baka kung anong mangyaring masama sa matandang babae kapag naiwan itong mag-isa sa estasyon ng bus."Lola, puwede mo po bang ibigay ang cellphone sa driver? May sasabihin lang po ako," mabilis niyang pakiusap."Oh, sige!" Mabilis namang ibinigay ng matandang Villarazon ang cellphone sa driver."Ano ka ba naman? Paano mo nagagawang hayaan ang matandang gumala nang mag-isa? Hindi man lang niya alam kung saan siya pupunta. Hindi ba't parang nang-aabala na rin kayo ng hanapbubay ng ibang tao?" Ang driver ay naiinip na pinagsabihan si Camila."Sir, pasensiya na po sa abala. Makikiusap sana ako sa inyo na ihatid niyo na lang ang lola ko sa Pasig..." Humingi ng paumanhin
Saktong pagkababa ni Camila sa taxi, dumating, din ang isa pang sasakyan sakay ang kaniyang Lola Celestina.Tuluyan niyang pinakawalan ang matinding pag-aalalang naramdaman sa buong biyahe kanina nang makita ang lola na ligtas habang bumababa sa sasakyan."Lola naman, kung gusto niyo pong bumisita sa akin, dapat tinawagan niyo ho muna ako para ako ang sumundo sa inyo. Kung hindi, mag-aalala talaga ako ng sobra kapag bumiyahe kayo nang mag-isa tapos sa malayong lugar pa, kagaya ngayon."Tinanong ni Camila kung magkano ang orihinal na pamasahe dapat ng matanda. Nang sinagot ito ng driver ay agad naman niyang ibinigay ang bayad, triple ng orihinal na pamasahe katulad sa ipinangako niya kanina. Pagkatapos ay nilapitan niya ang kaniyang lola para tulungan itong buhatin ang bag na dala."Tara na po, lola. Pumasok na muna tayo sa loob ng bahay. Dahan-dahan lang po kayo sa paglalakad," magalang na turan ni Camila.Ngunit ang matandang Villarazon ay nanatiling matatag na nakatayo. "Sandali lan
Nang sumapit na ang gabi, ang matandang babaeng Villarazon ay naghanda na ng kanilang kakaining hapunan sa hapag at nagpakulo na rin siya ng Acasia flower herbal tea, ngunit hindi pa sila nagsimulang kumain. Patuloy lamang ang matanda sa pagsulyap sulyap sa may bandang pintuan at bumubulong bulong sa sarili na naririnig naman ni Camila. "Bakit hanggang ngayon ay hindi pa rin umuuwi si Juancho? Ang tagal naman niyang umuwi."Sumulyap si Camila sa kaniyang lola at muling inalala kung ano ang ipinaalam ng kaniyang Kuya Clyde kanina. Pakiramdam niya ay parang mayroong bukol na namuo sa kaniyang lalamunan.Hindi niya lubos na maunawaan kung paanong ang matandang babae, na halos hindi na makaaninag at mayroon lamang kakarampot na karanasan sa labas ng kaniyang bayang kinalakhan, ay matagumpay na nakabiyahe patungo sa ganitong hindi pamilyar na lungsod para sa kanya. May bitbit na maraming kung anu-anong mga bagay.Iniisip ba niya na malapit na ang katapusan ng kaniyang buhay at gusto niyang
"Ano pa ba dapat ang hingiin ko?"Biglang nagising si Camila, nakaramdam siya ng pinaghalong kahihiyan at alibadbad. Sinubukan niyang kumawala mula sa pagkakahawak ng lalaki."Bakit mo ako hinahawakan habang natutulog ka, huh?"Ang mas lalong nagpabahala sa kanya ay ang hindi mapakaling isipan—nakasanayan na ba talaga niyang manghawak ng ibang tao sa kaniyang pagtulog? At ang ibang taong 'yon ay malamang hindi siya.Napahinto si Juancho, ang titig niya ay nakapirmi lamang habang tinitingnan ang babaeng nasa ilalim niya."Hindi ba't ito ang gusto mo?"Napakurap-kurap si Camila sa kalituhan, nananatiling hilo mula sa pagkatulog."Ano ang gusto ko?""Napakaraming pambatang bagay na narito sa bahay, at mga paintings na nakalagay sa pader nitong kuwarto, pati iyang picture frame sa mesa. May mga damit panlalaki sa kabinet at mayroon ding panlalaking tsinelas sa may pintuan. Huwag mong sabihin sa akin na para kay Kenneth ang lahat ng 'yon?"Ang boses ni Juancho ay mabagal at banayad habang
Sumulyap si Juancho sa direksiyon ng babae, bahagyang itinitikom nito ang maninipis na labi. Pagkatapos ng ilang segundong katahimikan, nagsalita siya."Nakita ko ang dalawa pang mga kumot sa kuwarto ni lola. Siguro sobrang nilalamig siya. Bakit hindi ka pumunta roon at kunin mo?" aniya.Saglit na napaisip si Camila bago sumagot, "Hindi na."Kung totoong nilalamig nga ang kaniyang lola ay hindi na niya ito kukunin pa. At saka, baka kung pumunta siya sa silid ng matanda para kuhanin ang kumot ay mag-isip pa ito ng kung ano at magduda. At isa pa, mas nag-aalala siya kung paano makakatulog ng matiwasay ngayong gabi.Bahagyang gumalaw si Juancho at humiga sa kabilang gilid ng kama, gumagawa ng espasyo sa kabilang bahagi."Sige na, matulog ka na," aniya. Tinapunan ang babae ng makahulugang tingin.Nagdalawang-isip si Camila nang ilang sandali, tapos ay naglakad na ito patungo sa kabilang gilid ng kama suot ang blankong ekspresyon. Hinila ang natirang parte ng kumot at itinabon sa kaniyang
Nang makauwi na sa apartment, nadatnan nilang abala si lola Celestina sa kusina.Naghugas ng mga kamay si Camila bago naglakad patungo sa matanda."Lola, ako na po r'yan," alok niya.Sinubukang magprotesta ng matanda, ngunit nang makita niya si Juancho na hinuhubad ang kaniyang coat at naglalakad papit, ngumiti siya agad."Okay, okay! Kayong mga bata pa ay mayroong mas malakas na panlasa, kaya't kayo na ang gumawa."Nang umupo si Camila sa tabi ng kaniyang lola, isang piraso ng isda ang biglang dumagdag sa kaniyang pinggan. Nag-angat siya ng tingin para tingnan kung sino ang naglagay at nakita niyang mula ito kay Juancho.Mabilis siyang matamis na ngumiti pabalik, ngunit sa kaloob looban niya, nagmamaktol na siya.Hmm, hindi naman ako kumakain ng isda, e!Ito na ba ang paraan ng lalaki para makaganti sa kanya dahil sa pagsira niya nang sana'y dinner date nila ni Dominique?Sa inis, sumandok si Camila ng maraming karne-at pa-inosenteng inilagay sa pinggan ni Juancho, na may kasama pang
"Nandito si lola Celestina?"Mabilis na napagtagpi tagpi ni Leila ang buong sitwasyon. Noong una ay nagulat pa siya ngunit kalaunan ay napanguso na lang."Hindi ka naman siguro palagi at patuloy na magpapanggap ng ganito, tama ba? Alam nating lahat na hindi tanga si lola," dagdag pa nitong tanong sa kaibigan.Tumango si Camila, walang tutol. "Sa ngayon nga ay iyan muna ang plano. Hindi maganda ang lagay ng kalusugulan ni lola kamakailan lamang. Marami na ring nabawas sa timbang niya at ang dahilan kung bakit siya nagpunta rito ay para makita niya kung maayos ba ang pagsasama naming dalawa ni Juancho. Kung sasabihin ko sa kanya na magdi-divorce na kami, paniguradong hindi niya ito kakayaning tanggapin. Ayokong mas lalo pang sumama ang pakiramdam niya dahil dito. Gusko ko pa siyang mabuhay at makasama nang mas marami pang mga taon."Tinapik tapik ni Leila ang kaniyang baba habang nag-iisip. Well, kung ganyan nga'y kailangan mong paalalahan si Juancho na layuan muna si Dominique. Kung na
"Alam ko naman na abala kayo sa mga trabaho ninyo, kaya't ayoko na rin istorbohin pa kayo. At saka isa pa, alam ko naman ang pumunta rito kahit na mag-isa lang," sambit ng matandang Villarazon, habang marahang tinatapik tapik ang kamay ni Juancho. Isang masayang ngiti ang nakaukit sa kaniyang mukha."Hindi 'yon istorbo, lola. Sa sinasabi niyong 'yan, ano po ba ang tingin niyo sa akin? Manugang niyo sa apo o ibang tao na labas sa pamilya?" Bahagyang bumigat ang tono ng pananalita ni Juancho, halata ang pagiging seryoso.Mabilis na iwinagayway ni Mrs. Villarazon ang kaniyang mga kamay, senyales sa hindi pagsang-ayon. "Hindi, hindi, hindi! Paano magiging ganoon? Syempre apo rin kita, nag-aalala lang ako na busy ka at ako—"Pinutol ni Juancho sa sinasabi ang matanda. "Kahit na gaano pa po ako ka-busy, kahit kailanman hindi iyon magiging importante kaysa sa inyo. Ni minsan hindi po kayo naging abala, lola," aniya sa matatag na boses.Tumango ang matandang Villarazon at ngumiti ng malawak, a
Nang tiningnan ni Camila ang screen ng kaniyang cellphone, nakita niyang ang Lola Celestina niya ang tumatawag.Maingat niyang sinulyapan si Juancho.Nang magtagpo ang kanilang mga mata, ang nahihiya at umaasam niyang ekspresyon ay kitang-kita ng buo ng lalaki.Gusto sana ni Camila na himukin ang lalaki na magsalita, ngunit matapos ibuka ang mga labi, walang ni isang salita ang lumabas mula rito. Itinikom na lang muli niya ang bibig at pasimpleng tumalikod para makalabas na."Lola..." aniya pagkatapos sagutin ang tawag at kasabay nito ay sinarado niya ang pinto ng opisina na nasa kaniyang likuran."Lala, kumusta? Nahanap mo ba si Juancho? Kasama mo na ba siya ngayon?" tanong ng matandang babae sa kabilang linya.Nang mapagtanto na mas lalo nang lumalamim ang gabi, alam ni Camila na oras na sumindi na ang mga ilaw sa bahay, mas lalong masisilaw at masasaktan ang mga mata ng kaniyang lola. Ayaw ng matanda na malaman ni Camila ang tungkol sa kondisyon ng kaniyang mga mata, sapagkat natat
Nang sumapit na ang gabi, ang matandang babaeng Villarazon ay naghanda na ng kanilang kakaining hapunan sa hapag at nagpakulo na rin siya ng Acasia flower herbal tea, ngunit hindi pa sila nagsimulang kumain. Patuloy lamang ang matanda sa pagsulyap sulyap sa may bandang pintuan at bumubulong bulong sa sarili na naririnig naman ni Camila. "Bakit hanggang ngayon ay hindi pa rin umuuwi si Juancho? Ang tagal naman niyang umuwi."Sumulyap si Camila sa kaniyang lola at muling inalala kung ano ang ipinaalam ng kaniyang Kuya Clyde kanina. Pakiramdam niya ay parang mayroong bukol na namuo sa kaniyang lalamunan.Hindi niya lubos na maunawaan kung paanong ang matandang babae, na halos hindi na makaaninag at mayroon lamang kakarampot na karanasan sa labas ng kaniyang bayang kinalakhan, ay matagumpay na nakabiyahe patungo sa ganitong hindi pamilyar na lungsod para sa kanya. May bitbit na maraming kung anu-anong mga bagay.Iniisip ba niya na malapit na ang katapusan ng kaniyang buhay at gusto niyang
Saktong pagkababa ni Camila sa taxi, dumating, din ang isa pang sasakyan sakay ang kaniyang Lola Celestina.Tuluyan niyang pinakawalan ang matinding pag-aalalang naramdaman sa buong biyahe kanina nang makita ang lola na ligtas habang bumababa sa sasakyan."Lola naman, kung gusto niyo pong bumisita sa akin, dapat tinawagan niyo ho muna ako para ako ang sumundo sa inyo. Kung hindi, mag-aalala talaga ako ng sobra kapag bumiyahe kayo nang mag-isa tapos sa malayong lugar pa, kagaya ngayon."Tinanong ni Camila kung magkano ang orihinal na pamasahe dapat ng matanda. Nang sinagot ito ng driver ay agad naman niyang ibinigay ang bayad, triple ng orihinal na pamasahe katulad sa ipinangako niya kanina. Pagkatapos ay nilapitan niya ang kaniyang lola para tulungan itong buhatin ang bag na dala."Tara na po, lola. Pumasok na muna tayo sa loob ng bahay. Dahan-dahan lang po kayo sa paglalakad," magalang na turan ni Camila.Ngunit ang matandang Villarazon ay nanatiling matatag na nakatayo. "Sandali lan
Ang matandang babaeng Villarazon, noon pa man ay sa nayon na nananatili, inaalagaan ang asawang si Bernardo. At kahit kailanman ay hindi pa bumibisita rito sa lungsod.Kaya paano niya posibleng nahanap ang daan patungo rito?Nanikip ang dibdib ni Camila dahil sa labis na pag-aalala para sa kaniyang Lola. Ikinatatakot niya na baka kung anong mangyaring masama sa matandang babae kapag naiwan itong mag-isa sa estasyon ng bus."Lola, puwede mo po bang ibigay ang cellphone sa driver? May sasabihin lang po ako," mabilis niyang pakiusap."Oh, sige!" Mabilis namang ibinigay ng matandang Villarazon ang cellphone sa driver."Ano ka ba naman? Paano mo nagagawang hayaan ang matandang gumala nang mag-isa? Hindi man lang niya alam kung saan siya pupunta. Hindi ba't parang nang-aabala na rin kayo ng hanapbubay ng ibang tao?" Ang driver ay naiinip na pinagsabihan si Camila."Sir, pasensiya na po sa abala. Makikiusap sana ako sa inyo na ihatid niyo na lang ang lola ko sa Pasig..." Humingi ng paumanhin