KABANATA 3

" Tumawag ka'yo ng Doktor! " utos ng isang kawal na umaalalay ngayon sa Heneral.

Nanlaki ang mata ko ng makita ang nagdurugo niyang Tagiliran.

" Wait! Totoo yan? " lahat sila ay napatingin sa'kin. 

Seryoso ako,  kinakabahan na ako sa nangyayari. 

Lahat sila ay nakatingin sa'kin na para bang sinasabi ng mga tingin nilang what the fuck hindi ba obvious?! 

Hanggang ngayon ay hindi parin ako kumbinsido na nasa panahon ako ng kastila dahil napaka

Imposible!

Unti-unti akong lumapit sa Heneral at hinawakan ang nagdurugo niyang sugat. Bigla siyang Napadaing ng malakas.

"Nasisiraan ka ba ng bait?!" Inis na sigaw ng kawal saakin.

"Walang doktor! " sigaw ng isang kawal.

" Mahigit isang oras pa ang tatahakin natin kung itatakbo natin siya sa ospital...mauubusan siya ng dugo kung sakali." paliwanag ng isang umaalalay sa nanghihinang heneral.

Mukhang nasaksak ang tagiliran niya.

Napalunok ako.

Gusto ko silang tulungan dahil isa akong nursing student.

Pero paano? Baliw nga ang tingin nila sakin e.

"Huwag na tayong magsayang pa ng oras, itakbo na natin ang aking kapatid sa ospital." utos nang Kolonel. 

Kaya pala close sila dahil magkapatid.

Akmang bubuhatin na nila ang heneral ngunit pinigilan ko sila.

"Sandali!" sigaw ko na siyang Nagpatigil sa kanilang lahat. 

" Wala kaming oras sa'yo binibi-"

Napapikit ako sa inis.

"Isa akong manggagamot!" sigaw ko na siyang ikinatigil nila.

Tinignan ako nung kapatid ng heneral—ang Kolonel mula ulo hanggang paa, hindi mawari sa reaksyon niya kung paniniwalaan niya ba ako o hindi? 

"Huwag niyo na siyang pag-aksayahan pa ng oras." utos ng isa.

Whaaaaat? Excuse me?! 

"Woi teka!totoo ang sinasabi ko!Heto!-" naalarma sila ng hablutin ko ang itak na hawak ng isang kawal at itinaas iyon.

"Ibaba mo iyan!" saad ng isang kawal, inirapan ko nalang siya.

"Kapag hindi ko siya nalunasan pwede niyo na rin akong saksakin gamit nito!"

Natigilan ang lahat, maging ako ay natigilan sa sinabi ko.

Seriously? Ba't ko yun ginawa? Baka mamatay ako ng wala sa oras kapag 'di ko siya nalunasan. Huhu! pwede pa ba 'yong bawiin?! 

" Sa tingin ko ay kailangan natin siyang pakinggan, bihira lamang ang nagbibigay ng kondisyon na ang kanyang buhay ang kapalit sa ibibigay nating tiwala." saad ng isa.

Napatingin naman ng deretso sakin ang kapatid ng heneral.

" Paano kung... " Aniya at dahan-dahang humarap sa kawal at may binulong with action. 

Nagsalubong naman ang kilay ko dahil nababasa ko yung action niya!  iniikot niya yung hintituro niya sa tapat ng tainga na para bang sinasabi niyang may Saltik ako sa utak! 

Dahil sa inis ko kinuha ko yung tsinelas ko at binato sakaniya! Iyon!  Sapul  HAHAHA! 

Napapikit pa ako sa tawa!

" Umalis na ta'yo, nasisiraan na nga siya ng bait! " Wika ng Kolonel na nakahawak sa tinamaan kong ulo niya. 

" Ayaw niyong ipagamot sakin?!  Edi wag,  bahala kayo pag namatay 'yang heneral niyo. Ediwow. " Saad ko sabay tayo. 

" Anong karapatan mong—" Ani ng isang kawal ngunit agad napukaw ang aming atensyon sa biglaang pag d***g ng heneral.

Dali-dali akong lumapit sakaniya at hinawakan ang mukha niyang namumutla. Hianalungkat ko kung saan ang nasaksak sakaniya. 

" Medyo malalim ang sugat niya,  kapag nagtagal maari siyang maubusan ng dugo! " Saad ko dahilan para mataranta sila. 

Inaasikaso rin ng iba ang mga kasamahang nabaril. Ngunit ang tanga tangang heneral nila ang pinaka grabe dahil na espada na nga, nadaplisan pa ang balikat. Medyo mahina siya.

" Huwag na ta'yong mag aksaya pa ng oras. Tanndaan mo binibini, sa oras na may nangyari sa heneral, ikaw ay mapaparusahan. " Utos ng isang Kapitan. 

Sunod-sunod ang paglunok ko. Shet, paaaaano na?! 

"Gawin mo ang dapat mong gawin." Utos  saakin ng kolonel at akmang ilalapag ulit sa hapag ang heneral ngunit pinagbwalan ko sila.

" Teka! Baka pwedeng ilapag niyo siya sa maayos na higaan? " sambit ko.

"Maraming salamat po sa pagpapatuloy." nagbow pa ako sa manang na pinagtuluyan namin upang gamutin ang heneral, wala pa yatang tatlumpung minuto nang marating namin ang bahay na ito, apat lamang kaming pumunta rito, ako ang heneral, ang kapatid niyang kolonel at isa pang kawal. Ang bahay na ito ay tahanan ng kutsero daw ng heneral.

Naalarma ako ng umpisahan ang pag gamot.

Naghugas muna ako ng kamay bago galawin ang sugat ng heneral. 

"May antibiotic ba kayo dito?" Tanong ko.

Napangiwi naman ang isang kawal at hahakdog-hakdog ang mukhang nakatingin saakin. 

"Atibayotic?" takang tanong ng manang na may ari ng bahay. 

Naalala kong napag iwanan nga pala ng panahon ang mga tao rito.

Pilit kong inaalala ang mga pang gamot na organic.

"Magpakulo kayo ng dahon ng bayabas," utos ko sakanila na agad naman nilang sinunod.

"Kapag may aloevera kuha narin kayo tapos honey para sa antibacteria."

Natigilan naman ang lahat.

"A-alove-Ano raw?"

" Anong Honey?! "

"Kaylangan ko ng...nakakainis naman oh! paano kayo naging sundalo kung hindi kayo dumaan sa english Subject?!" inis kong sigaw dahil hindi ko maisip ang tagalog ng aloe vera at honey.

Naalarma naman ako ng mapadaing ang heneral.

Halata sa mukha ng kapatid niya na hindi parin siya kumbinsidong saakin niya pinagamot ang kapatid niya.

Napapikit ako at inisip ng mabuti ang tagalog ng aloe vera at honey.

"Kaylangan ko ng Pulot!(honey.)" utos ko.

Buti nalang at naalala ko.

Ngayon ay aloevera nalang.

"Ano pa binibini?" tanong ng kapatid ng heneral

Nagliwanag ang mukha ko ng maalala ang tagalog ng aloe vera.

"Kaylangan ko ng Sablia-sabiling---"

"Sabila ba ang kaylangan mo hija?" tanong saakin ng manang. 

"Opo yun nga!" agad namang naghanap ng aloevera yung kawal.

Ilang sandali pa ay kumulo na ang pinakuluang dahon ng bayabas.

Ginamit ko iyon upang panghugas sa sugat.

Ginawa ko narin ang ilan pang proseso at binalkot ng malinis na tela ang kanyang baywang.

Pagkatapos maihanda lahat ng kailangan ko sa pag-gamot kanina ay iniwan na nila ako sa loob ng silid na ito para gamutin siya.

"Heto inumin mo." inilapag ko sa mesa ang isang basong tea na may honey, makakatulong upang malinisan yung sugat niya sa loob.

Hindi naman masyadong malalim, madami lang dugo ang parteng nasaksak, iyong daplis niya naman sa balikat ay parang wala lang. 

"I-isa kang manggagamot?-" hanep!hirap na ngang magsalita nagtatanong pa, naubo-ubo tuloy.

"P'wede ba? Wag ka munang magsalita!" pagtataray ko na siyang nagpalaki ng kanyang mata, hindi niya siguro inaasahan ang pagsigaw ko. Oo nga naman kasi hindi dapat sinusungitan ang mga pasyente.

"Oh? inumin mo na iyan!" dagdag ko pa at tinuro ang tea na ginawa ko.

Hirap na hirap naman siya habang binabangon ang katawan.

"Hays anak ng tokwang ponyeta oh." mahinang reklamo ko at naglakad papalapit sakanya at tinulungan siyang umupo.

"Alam mo mababaw lang naman yang sugat mo e! arte mo! pero bilib din ako sa'yo noh? Hindi ka hinimatay kahit walang anesthesia!" saad ko habang tinutulungan siyang makaupo.

Ramdam ko naman ang mga mata niyang nakatingin saakin. 

Matapos ko siyang tulungang makaupo ay tumayo na ako at tinignan siya.

Nginitian ko siya ng mahuli ko ang tingin niya.

"Tss bilib ka saken noh? hahahahha!ngayon ka lang ata nakakita ng magandang nurse hahaha!"pangaasar ko pero ako lang ang tumawa.

Salubong lang ang kilay niyang naka tingin saakin. 

"Hoy tumawa ka kaya, hindi mo ba alam? Gamot 'yon sa mga naooperahan o may sugat sa loob." saad ko.

Wala parin siyang reaksyon.

"Okay fine, inumin mo na yan." saad ko at akmang aalis na pero humabol siya ng salita.

"Sandali."

Agad ko siyang nilingon

"S-salamat." saad niya.

Napangiti ako ng dahil ron.

Nakakagaan sa pakiramdam ang bagay na pasasalamatan ka ng taong tinulungan mo kahit hindi mo kilala, kahit napakaseryoso ng awra niya at hindi man lang ngumiti ay ramdam kong sinsero siya sa kanyang pagpapasalamat.

Hindi pa man ako tuluyang nakakalabas ay bumungad na saakin ang kapatid ng heneral.

Ang kolonel. 

Sandali pa kaming nagkatinginan at narealize kong kailangan ko palang tumabi sa tapat ng pinto.

"Ay, hehe. Sige pasok ka na ayos na siya." saad ko at gumilid.

"Salamat." aniya sabay ngiti, buti pa siya marunong ngumiti.

" At... paumanhin sa'king mga binitawang salita kanina. " Dagdag niya pa. 

" Ayos lang, sapul nama tsinelas ko sa ulo mo kaya quits lang ta'yo! " Sagot ko at nginitian siya. 

Nangunot naman ang kilay niya ngunit tumawa lang rin tsaka nagpaalam upang pumasok sa loob. 

"Hija kumain ka na muna." pagaaya sakin nung manang.

"Ay. Sige po sakto! gutom na rin ako haha!" saad ko sabay upo sa at hinarap ang mesa.

Sa ganitong sitwasyon ay hindi talaga tumatanggi lalo na at gutom talaga ako.

"Ano nga ba ang pangalan mo hija?" tanong ng manang.

"Azalea po." Saad ko sabay lagok ng tubig. 

"A-azalea...nako! napakagandang pangalan, o' siya! ako si Aling Panyang, at heto naman ang asawa ko, tawagin mo na siyang Mang Tuding ang kutsero ng heneral." Pagpapakilala niya.

"Nice to meet you po." nakangiti kong saad.

"H-ha? Anong kamo hija? " tanong ni Aling Panty—Panyang kaya agad akong napatingin sakaniya ulit. 

Napatikhim ako upang magpigil ng tawa, turuan ko kaya sila ng ingles ng puro kabastusan pero ang sadabihin ko sa kanilang meaning non e mabubuti? hahaha! Napaka talino ko talaga. 

"Ah-ikinalulugod ko po kayong makilala." Saad ko na siyang nagpabalik sa ngiti nila.

"Nakakamanghang isa kang doktor hija." wika ni Mang Tuding. 

Napatigil naman ako sa pag-ngata ng manok.

"Nursing student palang po." saad ko sabay ngiti ulit, emegesh, pa humble ako.

"A-anong kamo ulit?" takang tanong ni Mang Tuding.

" Uh, Nagaaral palang po ako."paliwanag ko.

"Talaga? paniguradong sa Europa ka pa nag aral? Napakatalino mo siguro kaya't naging posible ang pagaaral mo ng medisina, ikaw palang ata ang nakasalamuha kong binibining nagaral sa ganyang larangan. " muntik na akong masamid sa sinabi ni Mang Tuding.

" Ngunit paano iyon nangyari? Mahigpit na ipanagbabawal na maging doktor ang isang babae. " saad naman ni Aling Panyang. 

"Grabe naman po kayo sa Europa Hahaha! Sa UST lang po ako tapos naku hindi po ako matalino kung alam niyo lang kung paano ako mapahiya sa recitation, magaling naman po akong magmemorize pero pag magsasalita na ako sa harap ng prof. nababalanko ako, tsaka grabe naman kayo hindi po ako doctor, nurse lang hehe tsaka andami kayang nurse na babae." paliwanag ko. 

Natameme nanaman sila, masyado siguro silang nadadaldalan saakin.

Ilang sandali pa ay ngumiti ulit sila at nagsalita si aling Panyang

"Napakarami mong alam na linggwahe, hindi pangkaraniwan ang mga salitang gamit mo, napakatalino mo!" sabi ng ale.

Sige na nga, sabagay ngayon ko lang naranasang batiin ng napakatalino hahahaha! tama! sabayan ko nalang sila, napatango-tango ako sa isiping iyon.

"Kailan ka nag simulang mag aral ng medisina? marahil ay nagbakasyon ka lamang rito sa Pilipinas?"tanong ni Mang Tuding.

" Naku! Siguradong Insulares ang binibining ito! " banat naman ni Aling Panyang. 

"Hindi pa po bakasyon, uhmm..teka kelan nga ba ako nag college? taong 2018 po ako nag college.Bwisit na K-12 kasi 'yon!" inis kong saad at napalakas pa ang pag bagsak ng kutsara ko sa plato. 

Kung kanina ay natatameme sila sa mga pinagsasasabi ko at napapanganga, ngayon naman ay halos hindi na mawari ang reaksyon nila sa sinabi ko, para bang wirdong-wirdo na sila sakin at sasabog na ang brain cells nila kakaisip sa mga sinabi ko.

Teka nga, may mali ba sinabi ko?

"Marahil napagod ka lang sa pag gagamot mo hija, sige kumain ka na diyan at magpahinga" saad ni Aling Panyang at nag kibit balikat bago tumalikod paalis.

" Tsaka Hija Taong 1880 palamang ngayon." Napatigil ako sa pagkain ng sambitin iyon ni Mang Tuding.

Nangunot ang noo ko. 

"p-po?" hindi ko makaoaniwalang tanong. 

"Taong 1880 ngayon anak, ayos ka lamang ba?" kumabog ng malakas ang d****b ko, tuluyan na akong hindi makaimik sa sandaling iyon, nangunot ang noo ko at bumalik saaking isipan ang mga nangyari sa araw na ito, Napatinggin ako sa labas kung saan ang mga dahon ay marahang sumasayaw sa ihip ng hangin, napatingin ako sa kawal na ibang-iba ang uniporme kumpara sa uniporme ng mga sundalo sa moderno, sa mag-asawang may ari ng bahay, ang mga bahay na nadaraanan ko kanina na ni isa ay walang bahid ng pag ka moderno at sa huli ay dumapo ang paningin ko sa kalendaryong hindi ko man lang napansin kanina.

Abril 18, 1880

Natigil ako sa pagkain at napahawak saakin d****b hindi ko maipaliwanag ang samut-saring emosyon na aking nararamdaman sa oras na ito.

Sa oras na ngayon ay alam ko na ang nangyayari.

Ibig sabihin...Nasa panahon nga ako ng pananakop ng mga kastila.