"Alam mo bang ang Mandarin’s House ay sikat na mahigit thirty years nang pinoprotektahan ng may-ari nito? Alam mo bang maraming negosyante na ang nagtangkang bilhin ang recipe nila— may nag-alok ng franchise, may gustong palawakin ang negosyo, may nag-alok ng milyon para mabili ang sikreto ng siopao nila. At nitong mga huling taon, dumami na ang gustong gawing mass production ang siopao nila para ibenta online. Alam mo kung ano ang sagot ng may-ari?"Bumitaw siya ng isang mapait na ngiti. "Hindi siya pumayag. Kahit anong halaga ang i-alok sa kanya, hindi niya ipinagkanulo ang sekreto ng siopao niya. At ikaw?" Nag-angat siya ng tingin, malamig ang boses. "Gusto mong ipaniwala sa akin na natutunan mo ito sa loob lang ng ilang linggo?"Natahimik si Nica. Hindi siya makapagsalita. At doon ko lang napagtanto. Ito ang unang beses na hindi siya pinaniwalaan ni Denver."Kuya, paano mo nalaman ang lahat ng iyan?" Napansin kong bahagyang nanginig ang boses ni Nica.Nag-uumpisa nang bumigay ang
Sa harap ng pagtatanong ni Denver ay nanatili akong nakatayo sa malayo. Nakapulupot ang mga braso sa aking dibdib habang tinititigan si Nica nang malamig. Gusto kong malaman kung paano pa niya ipagpipilitan ang sarili niyang version ng kwento. "Kuya, noong huli akong dumalaw rito, hindi ko sinasadyang mabasag ang larawan ninyong dalawa ni Ate Ria. Sinabi mong ayos lang iyon, pero hindi ko mahanap ang kapalit na larawan ninyo. Kaya nagdesisyon akong ilagay na lang ang picture natin. Hindi ba sabi mo, maganda naman ang picture?" Nataranta si Nica habang nagmamadaling magpaliwanag. Pinanood ko siya habang nagsasalita— halata ang pag-aalinlangan sa kanyang boses ngunit patuloy pa rin siyang nagtangkang magpaliwanag. "May iba ka pa bang nakalimutan? Ilan sa mga bagay dito ay binili natin sa ibang bansa at ang iba naman ay mga souvenir mula sa isla— lahat ito ibinigay mo sa akin noon. Pero tila nakalimutan mo na, kuya." Bumaba ang tono ng kanyang boses, tila ba may halong hinanakit.
Noong mga panahong iyon ay abala ako sa pakikipag-usap kay Denver nang biglang may lumanding sa ilong ko. Isang mahaba at malagkit na uod.Nanlaki ang mata ko. Walang pag-aalinlangan ay napasigaw ako at napatalon mula sa kinatatayuan ko. Sa sobrang gulat ko ay napakapit ako kay Denver, parang unggoy na kumakapit sa puno. Luhaang nakayakap sa kanya habang ang boses ko ay wala sa tono dahil sa takot.Kung hindi pa niya nabanggit, baka hindi ko na naalala ang kahihiyang iyon."Ano naman ang kinalaman niyon?" naguguluhang tanong ni Nica habang nakatingin kay Denver.Huminga nang malalim si Denver at tiningnan siya nang diretso. "Takot siya sa dilim, takot sa kulog, takot sa uod, takot sa ahas. Madali siyang mahilo sa byahe, lalo na sa dagat. Pero noong nalaman niyang nasa isang lindol ako, wala siyang inisip kung hindi kung paano makakarating sa akin. Hindi siya nagdalawang-isip na sumakay ng barkong pangisda kahit delikado. Naipit siya sa gitna ng bagyo, tinangay ng alon, at lumutang sa
Ngumiti si Nica, ang mga mata ay puno ng panunukso. "Siyempre, naghanap ako ng sagot. Alam ko siguradong mas marami akong alam kaysa sa iyo. Alam mo ba kung ano ang ‘driving a train’? Alam mo ba kung ano ang kapalit kapag tumanggi ang isang babae sa ganitong klaseng gawain? Huwag ka nang magpakatanga, Kuya. Maganda si Ate Ria sigurado akong matagal na siyang pinagpasa-pasahan—"Sumabog ang tunog ng isang malakas na sampal.Hinawakan ni Nica ang pisngi niya ngunit sa halip na umiyak ay mas lumalim ang kanyang ngiti. "Ano, Kuya? Wala kang balak tanggapin ang katotohanan? Kahit maibalik mo pa si Ate Ria ay hindi na siya ang dating siya. Hindi mo na mababawi ang nakaraan. At ngayon ay hindi ka na rin makakabalik sa dati mong buhay. Simula nang hawakan mo ako, simula nang mangyari ito kay Ate Ria... wala nang babalikan."Tumawa si Nica— isang nakakatakot na halakhak na parang demonyo."Kung kumalat ang balitang ang asawa ng isang Victorillo ay naibenta sa black market, ano kaya ang magigin
Sa puntong iyon ay lubos akong napabilib kay Nica.Halata namang gusto na talagang putulin ni Denver ang relasyon nila, pero sa ilang salita lang ni Nica ay napaliko niya kaagad ito sa ibang direksyon.Makikita sa mukha ni Denver ang seryosong pag-iisip tungkol sa mga sinabi ni Nica. Napailing na lamang ako. Wala na talagang pag-asa para kay Denver. "Kaya pala pakiramdam ko ay masyado siyang nag-aalala kay Ria. Posible kayang ako talaga ang target niya mula sa simula?""Kuya, naalala mo ba dati? Hindi naman siya madalas bumisita sa bahay ng mga Victorillo. Ni hindi nga siya umuuwi sa Pilipinas kahit isang beses sa isang taon. Pero ngayon ay bigla na lang niyang inililipat dito ang mga negosyo niya mula sa ibang bansa. Hindi lang iyon, palagi na rin siyang kasama ni Lolo— kasabay mag-tsaa, naglalaro ng chess at halatang alam niyang lumalala ang kondisyon ni Lolo. Kaya nagkukunwaring mabait sa harapan niya. At saka, itong issue sa inyo ni Ate, pwede rin itong gamitin para lalo kang hin
Ang larawang iyon ay kuha noong 17th birthday ko.Sa litrato ay nakapikit akong humihiling, habang ang ilaw ng kandila ay nagbibigay-liwanag sa aking batang mukha. Samantalang siya naman ay nakatingin sa akin nang may lambing, bahagyang nakangiti.Kung wala lang si Nica, magiging masaya kaya kami?Ngunit ngayong nakita ko na ang tunay na ugali ni Denver, alam kong imposibleng umabot kami hanggang dulo. At kung hindi man si Nica, siguradong may iba pang papalit sa kanya.Ang lahat ng masasayang sandali sa buhay ko ay natapos noong nag-17th ako. Inabot ko ang larawan para hawakan ito, pero hindi ko na naman mahawakan. Napangiti na lang ako nang mapait.Isang malamig na hangin ang pumasok sa bintana, dahilan upang lumipad ang kurtina. Pinanood ko ang paggalaw ng puting tela at naisip ko bakit nga ba lumipad pa si Vicento sa ibang bansa?Dahil ba para hanapin ako?Imposible. May kapansanan siya sa paa— bakit pa siya magpapakahirap sa paglalakbay?Mabilis kong itinapon ang ideyang iyon sa
Hindi ko inalis ang tingin ko sa pamilya ko. Tumayo si Mama at nagsimulang maglakad-lakad sa paligid ng dining area, tila hindi makapaniwala. "Kasalanan ng batang iyon! Bakit ba kasi kung saan-saan siya pumupunta? Ano bang meron sa Puerto Moco? Paano siya mabubuhay sa ganoong lugar?"Sa una ay parang sinisisi niya pa ako pero nang lumaon, napaluhod siya sa sahig at napahagulgol. "Diyos ko... anong gagawin namin ngayon?"Niyakap siya ni Papa at inalalayan patayo. "Kalma ka lang. Sigurado ka ba na nasa Puerto Moco nga siya, Denver?""Dahil magulo ang sitwasyon doon ngayon, gumamit ako ng connection para maghanap. Hindi ko siya nakita nang personal, pero may isang lalaki roon na nagsabing may babaeng kamukha ni Ria. Base sa timeline ng pagkawala niya at sa sugat niya sa bewang— parehong lugar kung saan siya nasugatan sa suot niyang wedding dress— malaki ang posibilidad na siya nga iyon.""Ang anak ko..." Napaupo si Mama sa sahig, yakap ang sarili habang umiiyak. "Mahal, pumunta na tayo
Naalala ko pa ang gabing iyon— ilang araw bago ang kasal ko. Kinuha ni Mama ang dapat sana ay regalo para sa akin at ibinigay kay Nica. Wala akong matinong alahas na maisusuot ng mga oras na iyon.Galit na galit si Lola noon. Kaya’t ibinigay niya sa akin ang kwintas na ito— ang alahas na minsang pagmamay-ari din ng mga ninuno niya pa.Sabi niya, kahit papaano ay dapat ikasal ako nang disente.Sa alaala ko ay ramdam ko pa rin ang marahang pagsuklay ni Lola sa aking buhok at ang ningning sa kanyang mga mata habang inaayos niya ang kwintas sa leeg ko. Pero wala pang dalawampu't apat na oras mula nang isuot ko iyon ay namatay na ako.Nang humarap ako kay Nica, punong-puno ng sakit ang dibdib ko.Bakit?Nakuha na niya ang lahat. Si Denver, ang pagmamahal niya, at ang lahat ng atensyon. Noong gabing mismo ng kasal namin, si Denver ay para na sa kanya.Nanalo na siya. Pero bakit kailangan niya pa akong patayin? Ako ang tunay niyang kapatid!Biglang naningkit ang malalabo nang mga mata ni Lo
Bumaba si Denver ng kotse at padabog na isinara ang pinto. Nakapormal na siya, suot ang itim niyang amerikana, pero hindi iyon nakatulong para itago ang lamig sa kanyang mga mata."Papa, paano kung hindi na bumalik si Ria?"Pinandilatan siya ng mga mata ni Papa. "Denver, nabalitaan ko na ang sinabi ni Julia. May problema sa utak ang babaeng iyon kaya hindi mo dapat pinapaniwalaan! At ikaw naman, kakagising mo lang mula sa anesthesia, tapos ngayon ay kung anu-ano na ang sinasabi mo?"Hindi naniniwala sa mga bagay na hindi niya nakikita si Papa. 'To see is to believe' siya na tao. Sa narinig niya tungkol sa mga sinabi ni Julia ay napapailing na lang siya. "Napaka-imposible. Ang mga patay ay dapat lumisan na. Hindi ito mundo ng mga multo o kaluluwa. Kung may mga patay na bumabangon pa para gumanti, sana puno na ang mundo ng mga kaluluwang naghahanap ng hustisya. Denver, mataas ang pinag-aralan mo kaya hindi ka dapat nagpapaniwala sa mga pamahiin!"Akala ko maaapektuhan si Denver ng sinab
Namumula ang mga mata ni Denver habang patuloy siyang tumatakbo nang walang sapatos. Halata sa kanyang mukha ang pinaghalong emosyon— pagkalito, kaba, at determinasyon.Pagdating niya sa exit ay hinarang siya ng mga bodyguard ng pamilya De Leon."Sir, hindi po kayo maaaring lumabas," mariin nilang sabi."Lumayas kayo!" galit na sigaw ni Denver."Pasensya na, sir, ngunit utos ni Miss Nica na hindi kayo palabasin. Wala pa kayong sapat na lakas at kung may mangyari sa inyo ay hindi namin kayang akuin ang responsibilidad."Napatingin ako kay Denver— nakasuot pa rin siya ng maluwag na hospital gown, walang sapatos, at magulo ang buhok. Sa sobrang pula ng kanyang mga mata ay parang hindi siya galing sa isang marangyang pamilya, kung hindi isang pasyenteng nakatakas mula sa isang mental hospital.Hindi iyon alintana ni Denver. Hinawakan niya nang mahigpit ang kwelyo ng bodyguard at galit na nagtanong. "Nakikita mo ba siya?"Nagkatinginan ang mga bodyguard. "Sir, sino po ang tinutukoy ninyo?"
Nadatnan nila si Denver na kanina pa lumilingon-lingon."Anong nangyayari sa iyo, Kuya DJ?" nagtatakang tanong ni Nica."Nakikita ba ninyo siya?" biglang tanong ni Denver.Kinilabutan naman si Mama. Lalo pa at mahilig siyang maniwala sa mga pamahiin.Nagsimulang magpaliwanag ni Denver tungkol sa mga sinabi ni Julia.Halata ko sa mukha ni Nica ang pagbigla. Sa lahat ng tao ay siya lang naman itong may kinalaman sa pagkamatay ko. At ang kabang nararamdaman niya ngayon ay kaba na baka mahuli siya. Para siyang nalunod sa sarili niyang emosyon. Hindi niya napigilan ang ekspresyon niya— kitang-kita sa mukha niya ang kaba at takot. "Huwag kang magsalita nang ganyan, kuya!"Kahit ang nanay ko ay halatang natakot din, pero agad niyang tinapik ang balikat ni Nica para pakalmahin ito. "Nica, huwag kang matakot. Ayos lang iyan."Pero alam kong hindi ganoon kadali ang sitwasyon. Kahit paano, mas matibay ang psychological status ni Nica kaysa sa karaniwang tao. Ilang sandali lang at naibalik niya a
Kahit hindi na nanganganib ang buhay ni Julia ay kailangan pa rin niyang manatili sa ICU dahil sa matindi niyang tinamong mga sugat. Ang pamilya Casas ay naiyak na lang— masyadong malupit ang buhay para sa kanilang anak. Samantala ay hindi umalis si Denver sa ospital buong araw. Gabi na nang payagan siya ng doktor na makita si Julia, pero tatlong minuto lang. Kahit hindi alam ni Aling Merna kung bakit ganoon na lang ang malasakit ni Denver sa anak niya ay hindi rin niya ito matanggihan— lalo pa at ito ang nagligtas sa buhay ni Julia. Tahimik na nagbihis si Denver ng sterile suit, dumaan sa proseso ng disinfection, at pumasok sa ICU. Agad akong sumunod sa kanya. Pero bago pa ako makapasok, iniisip ko na si Julia. Kumusta na kaya siya? Makikita niya kaya ako ulit? Nasa malalim na pag-iisip si Denver buong araw at halatang mabigat ang kanyang pakiramdam. Pareho lang ng bigat ng kanyang mga hakbang. Hanggang sa tuluyan naming makita si Julia. Nakahiga siya sa kama ng ospital, n
Tagos sa buto.Parang kidlat na tumama sa sala ng pamilya De Leon ang mga salitang binitiwan ni Julia. Biglang nanlamig ang paligid at ang kanina ay maiingay na usapan ay naputol na parang pinutol ng matalim na kutsilyo.Nakatutok ang tingin ng lahat kay Julia. Narinig ko ang nanginginig na boses ni Mama."Ano’ng sinabi mo?" Halata ang takot sa kanyang tinig. "Sino ang patay na!"Hindi natinag si Julia. Blangko ang tingin niya at para bang nasa ibang mundo. Bigla siyang tumakbo palapit sa lumang family photo namin at itinuro ang ulo ko roon saka muling sumigaw."Patay na siya! Umuulan... ang daming dugo!"Halos mapatid ang hininga ko.Si Mama, agad na hinablot ang jacket ni Julia at desperadong may gustong malaman. "Saan mo nakita iyan? Paano siya namatay!"Napaatras si Julia at namutla saka napayakap sa sarili. Parang may kung anong sumapi sa kanya dahil bigla siyang nagsimulang umiyak at magtakip ng ulo."Huwag! Huwag niyo akong saktan! Hindi na ako tatakas, hindi na talaga!"Napako
Napatingin si Kuya Marco kay Julia at ngumiti. "Ah, ito ang family photo namin. Kilala mo naman siguro lahat ng nandito. Pero teka, hindi ba nagkaroon kayo ng koneksyon ni Ria dati?"Bago pa matapos ni Kuya ang sinasabi niya, biglang napasigaw si Julia."Patay! Patay!"Nanlaki ang mata ko. Bigla akong kinabahan.Si Julia… imposible. Pero kung tama ang hinala ko ay maaaring may nakita siya noong gabing namatay ako.Hindi ko napigilang lumapit sa kanya at bulungan, kahit alam kong hindi niya ako maririnig. "Julia, ano'ng nakita mo? Sabihin mo!"Lahat ng nasa pamilya De Leon ay napatingin sa kanya, habang nagsalita ang ina ni Julia."Pasensya na po, bagong taon pa naman, tapos ganitong mga sinasabi niya. Pasensya na po."Napakunot ang noo ni Mama. Hindi siya naniniwala sa mga pamahiin, pero ayaw din niyang makarinig ng mga ganitong salita lalo na sa umpisa ng taon."Oo nga naman, kung anu-anong sinasabi. Huwag kang magsalita ng ganyan!"Nagpaumanhin ang ina ni Julia. "Pasensya na po, ila
Tuluyang nasira ang tensyon sa pagitan naming tatlo. Kaagad na nagbago ang expression sa mukha ni Denver— mula sa pagnanasa patungo sa malamig na pagkahinahon.Mabilis siyang tumayo at lumayo kay Nica. Nakita ko na ang eksenang ito nang maraming beses, kaya naman ay hindi na ako nagulat.Sa totoo lang, masasabi kong maginoo si Denver. Ilang taon ko na siyang kasama at kahit noong nagkabalikan kami anim na buwan na ang nakalipas, isang beses lang talaga may nangyari sa amin— noong gabi ng aming pagkalasing.Gabi rin iyon nang mabuo sa sinapupunan ko ang anak namin.Pagkatapos noon, bihira na siyang makipagtalik kay Nica. Siguro, minsan lang niyang natikman ang tukso ng laman, pero sa ngayon para bang wala na siyang pakialam. Ni hindi niya ito ginagalang.Si Nica, halos hubo’t hubad habang nakaluhod sa sahig, habol ang hininga. Samantalang si Denver, maayos pa rin ang itsura— kailangan lang niyang ayusin ang sinturon at puwede na siyang umalis kahit ano mang oras.Lumapit siya sa mesa a
Sa likod ng bakal na pinto ay may isang maliit na silid ang lumantad. Walang tao sa loob, ngunit sa bawat sulok ng dingding ay puno ng mga larawan.Dahan-dahang lumapit si Denver, pinagmasdan ang mga ito nang mabuti at doon niya napagtantong siya ang bida sa lahat ng mga litrato.Kahit noon pa man ay may hinala na akong hindi malinis ang nararamdaman ni Nica kay Denver. Hindi ko inasahan na aabot ito sa ganitong nakakatakot na level.Sinuri ko ang bawat larawan. Maingat itong inayos mula noong unang beses siyang pumasok sa pamilya Victorillo kasama ang umampon sa kanya na si Aurora na madrasta naman ni Denver.Karamihan sa mga larawan ay patagong kinunan. Makikita na may halong lamig sa kanyang mga mata, lalong-lalo na kapag si Nica ang kaharap niya. Puno ng pagkamuhi ang kanyang tingin, waring isang matinding insulto para sa kanya ang presensya nito.Mahal na mahal niya ang kanyang ina, kaya hindi niya kailanman matanggap ang pangalawang pagpapakasal ng kanyang ama lalo na at ang nap
Nagkasundo sina Denver at ang kanyang tiyuhin na simulan ang plano laban kay Nica.Kahit alam kong hindi ako nakikita ni Vicento ay marahan akong bumulong sa kanyang tainga bago umalis. "Salamat…."Hindi ko maintindihan kung bakit ako kinakabahan pero napagtanto kong hindi siya kasinglamig at kasingwalang-puso gaya ng sinasabi ng iba. Bago sumara ang pinto ay parang may narinig akong mahina at malungkot na buntonghininga."Ria..."Napahinto ako. Tama ba ang dinig ko?Nang subukan kong makinig pang mabuti, wala na akong narinig kung hindi katahimikan.Nalaman ni Denver na nasa bahay ng mga De Leon si Nica, kaya palihim siyang pumasok sa kwarto nito para maghanap ng anumang bakas na may kaugnayan sa akin.Mula nang aminin ni Nica ang kanyang tunay na pagkatao sa pamilya De Leon, bihira na siyang maglagi sa bahay ng pamilya Victorillo.Kapag wala si Denver dahil sa mga business trip ay umuuwi siya sa mga De Leon. Kapag bumalik naman si Denver ay babalik din siya sa pamilya Victorillo upa