""Nakakatuwa ka talaga," sagot ni Ram, "alam mo, kahit na anong gawin mo, hindi ka pwedeng magalit sa mga bata. Hindi mo yata napapansin na kahit anong gawin nila, gusto nilang pasayahin ka." "Eh, parang ang dami nilang gustong gawin pero ayaw sumunod sa mga patakaran," sabi ni Estella, kahit na napansin niyang hindi niya mapigilan ang pagngiti sa kabutihan ni Ram sa kanyang mga anak. "Hindi ba't minsan ang hirap silang kontrolin?" Ram ay tumawa. "Ang mga bata, may mga pangarap din sila. Kaya naman, hindi mo rin puwedeng pigilan ang kanilang kasiyahan, di ba? Isa lang ang ibig sabihin niyan—nagmamalasakit sila sa iyo." Nakangiti si Estella, sumang-ayon sa sinabi ni Ram. Hindi niya maikakaila ang ligaya na dulot ng pagkakaroon ng Ram sa kanilang buhay. Ang kanyang suporta at malasakit ay nagbigay sa kanya ng lakas at inspirasyon na patuloy na magsikap para sa kanilang pamilya. "Salamat, Ram," sabi ni Estella ng may pagpapahalaga. "Minsan kasi, nawawala ako sa tamang direksyon, pero
"Kids, may ibabalita si mommy sa inyo," masaya niyang tinawag ang kanyang mga anak. Hatid ni Estella ang isang balitang nais marinig ng mga bata. "Ano po yun mommy?" makasabay na tanong ng mga ito kay Estella. "Papasok na kayo sa regular school.." nakangiti niyang sabi sa mga ito. Agad nagtalunan ang kambal at niyakap siya, "yehey!!!!! mommy thank you po!!" Masayang-masaya ang kambal nang marinig ang balita. Halos hindi mapatid ang kanilang saya habang paulit-ulit silang yumakap kay Estella. "Ang tagal po naming hinintay 'to, mommy!" sabi ng isa, halos hindi makapaniwala. "Oo nga po, mommy! Sa wakas, magkakaroon na kami ng mga bagong kaklase at kaibigan!" dagdag ng isa pa, puno ng tuwa sa kanyang tinig. Nakangiti si Estella habang pinagmamasdan ang mga anak. Kitang-kita niya ang kagalakan sa kanilang mga mata, at alam niyang ito na ang simula ng panibagong yugto ng kanilang buhay. Habang yakap-yakap pa rin ng kambal si Estella, biglang bumukas ang pinto at pumasok si Ram. N
PAGKALIPAS ng isang linggo, maaga pa lang ay abala na si Estella sa paghahanda ng mga gamit ng kambal para sa kanilang unang araw ng klase. Habang nagsasaayos siya ng mga bag at damit, biglang tumunog ang kanyang telepono. Si Ram ang tumatawag.“Good morning,” masayang bati ni Estella.“Good morning din,” sagot ni Ram mula sa kabilang linya. “Handa na ba ang kambal? Gusto ko sanang sumama para ihatid sila sa unang araw nila sa school, kung okay lang.”Napangiti si Estella. "Siyempre, Ram. Mas magiging espesyal ang araw na ito para sa kanila kung nandito ka.”"Perfect! Dadating ako sa inyo in a few minutes,” sagot ni Ram.Pagkatapos ng ilang minuto, dumating si Ram sa bahay nila Estella. Nakangiti siyang sinalubong ng kambal na may bitbit na mga bag, excited na sa kanilang unang araw ng paaralan. Nakaayos na ang lahat, at ramdam na ramdam ang excitement sa hangin."Wow, ang gwapo niyo sa uniform niyo!" bati ni Ram sa kambal habang iniabot niya sa mga ito ang tig-isang maliit na lunchb
Pagkatapos ng ilang oras sa paaralan, excited na tumakbo sina Caleb at Calvin palabas ng gate nang makita nila sina Estella at Ram na naghihintay."Mommy! Papa Ram!" sigaw ni Caleb habang masayang tumatakbo patungo sa kanila. Si Calvin naman ay hindi rin nagpahuli at mabilis na yumakap sa kanilang dalawa."Kumusta ang unang araw niyo?" tanong ni Estella, puno ng kasabikan. Gusto niyang malaman kung paano ang naging karanasan ng kambal sa kanilang unang araw sa regular school."Ang saya po, Mommy!" sabi ni Caleb, nangingiti nang malaki. "Ang daming bagong kaibigan, tapos ang teacher namin mabait!""Oo nga, Mommy!" dagdag ni Calvin. "May bago po kaming mga laro sa playground, at may bagong libro sa library na pwede naming hiramin."Masaya ang pakiramdam ni Estella habang nakikinig sa mga kwento ng kambal. Natutuwa siya na tila hindi nahirapan sina Caleb at Calvin sa kanilang unang araw. Hindi rin maiwasang mapansin ni Ram kung gaano kasaya ang kambal sa kanilang mga karanasan.“Masaya k
Isang araw, hindi inaasahan ni Estella ang mangyayari. Maaga pa lamang, nag-text si Ram at sinabi niyang may pupuntahan siya, kaya hindi muna siya makakapagkita sa kanila. Hindi na nagtanong si Estella, iniisip niyang baka abala si Ram sa ibang bagay. Habang nag-aayos siya ng bahay at naghahanda ng tanghalian para kina Caleb at Calvin, patuloy ang kanyang isip sa mga gawain. Biglang may kumatok sa pinto. Inisip ni Estella na isa lang ito sa mga kaibigan ng kambal kaya hindi na niya ito pinansin agad. "Mommy, may tao po!" sigaw ni Calvin mula sa sala, kaya’t nagmadali siyang magpunta sa pinto. Pagbukas niya, bumungad sa kanya si Ram, may hawak na isang malaking bouquet ng mga bulaklak at isang kahon na mukhang mamahalin. Napanganga si Estella, hindi makapaniwala sa nakikita. “Ram! Ano 'to?” tanong niya, habang unti-unting pumupuno ng tuwa ang kanyang puso. Ngumiti si Ram, iniabot ang mga bulaklak sa kanya. “Surpresa! Gusto kong pasayahin ka ngayong araw na 'to.” Tila hindi m
Kinabukasan, matapos ang kanilang usapan ni Estella, dumating sina Caleb at Calvin mula sa eskwelahan. Masaya silang tumakbo papunta kay Ram, na madalas nilang tinatawag na "Papa Ram" kahit hindi pa opisyal na ama ng mga ito. Ramdam ni Ram ang saya ng kambal, at tuwing kasama niya sila, tila nawawala ang mga alalahanin sa buhay. "Papa Ram! May request po kami!" sabay na sabi ng kambal habang nakangiti. Ngumiti si Ram, sabik na malaman kung ano ang hinihiling ng mga bata. "Ano na naman 'yan, mga kulit? Ano ba ang gusto niyo?" "Pwede po ba tayong mag-camping?" tanong ni Caleb, na hindi mapakali sa excitement. "Oo nga, Papa Ram! Yung camping na overnight! Gusto po namin maranasan 'yon, please?" dagdag ni Calvin, na parang mas nangungulit pa kaysa sa kapatid. Nagulat si Ram, pero agad din itong ngumiti. "Camping? Aba, mukhang maganda 'yan! Pero kailangan nating itanong muna kay mommy niyo kung papayag siya." Agad na tumakbo ang kambal papunta kay Estella na nasa kusina. "Mommy! Pwed
Habang nag go grocery sina Ludwig at ang kanyang ina, nakakita siya ng cute na kambal na magkasamang namimili ng mga pagkain. Marahil, kung hindi nawala ang kanyang mga anak, kasing edad na iyon ng mga ito. "Ma, bakit ba dito niyo pa naisipang mag grocery? pwede namang pag uwi na lang natin ng bataan," reklamo niya sa ina. "Mura ang mga gulay at meat dito, kasi nga yung supplier nila, mura magbagsak. Kita mo naman, ang daming tao. Wag ka ng magreklamo diyan," sagot ni Marsha kay Ludwig. "Bilisan mo, doon tayo," itinulak niya ang cart at sumunod sa kanyang ina. Napansin niya ang isang familiar na bulto sa bandang snack section. Nangunot ang kanyang noo. Sinundan niya ito. Iniwan niya ang kanyang ina na namimili ng gulay. Pumunta ito malapit sa mga batang namimili kanina. "Papa, gusto ko po nito," narinig niyang sabi ng bata dito. "Ram?" tawag niya sa lalaki, upang masigurong ito nga ang kanyang nakita. Lumingon ang kanyang tinawag. Halata sa mukha nito ang pagkabigla, at pagpa
Habang abala si Ram sa pag-iisip ng mga susunod na hakbang, narinig niyang bumukas ang pintuan. Pumasok si Estella, pagod ngunit may ngiti sa kanyang mukha. Agad itong lumapit sa kambal, binigyan sila ng halik sa noo, at pagkatapos ay lumapit kay Ram. "Anong plano natin?" seryosong tanong ni Estella habang nakatingin sa kanya. Kitang-kita sa kanyang mga mata ang pag-aalala. "Iniisip ko kung paano natin maiiwasan na matagpuan tayo ni Ludwig at ni Marsha," sagot ni Ram. "Pero sa totoo lang, kailangan ko silang kausapin. Kailangang tapusin na ito, para hindi na nila kayo habulin." Nag-aalangan si Estella. "Pero Ram, paano kung—" Hinawakan ni Ram ang kamay ni Estella, pinipilit siyang pakalmahin. "Hindi ako papayag na masaktan ka ulit. Haharapin ko sila, at titiyakin kong hindi na sila magiging problema natin." "Sigurado ka ba?" tanong ni Estella nang may pagdududa. "Baka lalo lang silang magalit." Alam ni Ram na may punto si Estella, ngunit handa siyang ilagay ang sarili sa a
Sobrang lungkot si Ram. Kung ano ano ang sumasagi sa kanyang isipan. Simula bayan, lalakarin lang niya hanggang bahay, para makapag isip siya ng tama. Iba pala talaga kapag nagmahal ang puso. Ang tama sa kanya ay sobra sobra. Sari sari ang pumapasok sa kanyang isipan, marahil, isinama na ni Ludwig sina Estella. Wala na siyang habol doon. Legal na asawa yun. Habang naglalakad si Ram, ang bigat sa kanyang dibdib ay lalong bumibigat sa bawat hakbang. Hindi na niya mabilang kung ilang oras na siyang naglalakad, parang wala na siyang pakialam kung gaano kalayo ang mararating niya. Pakiramdam niya ay wala nang halaga ang oras o direksyon—lahat ay mistulang nawalan ng saysay mula nang mawala sa kanya si Estella at ang mga anak nila. Ang tahimik na gabi ay parang sumasalamin sa kanyang kalungkutan. Ang mga ilaw ng poste ay nagbibigay ng malabong liwanag, habang ang mga dahon ng puno ay sumasayaw sa hangin na tila binubulong sa kanya ang mga alaala ng mga masasayang araw kasama si Est
"Ayoko ng makarinig ng kasinungalingang mo, Raquel.." malumanay na sabi ni Ludwig kay Raquel, "tama na.. mamamatay ka na, sinungaling ka pa." "Totoo ang sinasabi ko, Ludwig, "sagot ni Raquel, "maniwala ka naman sakin, please naman.." Ang kanyang mga luha ay patuloy na umagos, dahil sa takot na maaaring gawin ni Ludwig sa kanilang dalawa. Ang labis na pagpapatakbo nito ng mabilis at ang granadang hawak nito ang nagbibigay pangamba lalo sa kanya. "Pinaghiwalay niyo kami ng asawa ko, ngayon, muntik mo na akong ipapatay. Ganyan ka ba magmahal, Raquel?" naningkit ang luhaang mata ni Ludwig. "Ako naman ang nauna, Ludwig, ako.. Hindi si Estella.. Kahit pinalabas naming patay na siya, parang wala pa rin sa akin ang puso mo. Gaano ako katagal maghihintay upang mahalin mo ulit?" "Mabuting tao si Estella, Raquel," napapailing si Ludwig, "hindi mo siya kayang pantayan." Parang kutsilyo na tumusok sa kanya ang sinabing mga salita ni Ludwig. Labis siyang nasasaktan at hindi makapaniwala
"Uuwi na pala kami, Ludwig.." paalam ni Estella sa lalaki. "Maraming salamat, at nakilala ko ang aking mga anak.. Salamat sayo, at kay Ram sa pagpapalaki sa mga bata na maayos at mabuti." malungkot ang mga ngiti ni Ludwig sa kanya. "Maaari mo naman silang dalawin kung nais mo," nakangiting sabi ni Estella dito. "Okay na ko.. salamat, salamat sa inyo, mga anak!" niyakap ng mahigpit ni Ludwig ang mga bata, "salamat sa inyo at pinagbigyan niyo si daddy.." "Opo, daddy, ingat po kayo," sagot ni Calvin. "Bye po daddy," sabi naman ni Caleb. "Estella.." niyakap siya ng lalaki, "ikaw pa rin ang pinakamamahal ko hanggang sa huli.. alagaan mo ang sarili mo at ang mga bata.. maging masaya sana kayo ni Ram.." Hindi nila akala, na iyon na pala talaga ang huling pagkakita nila.. "UUWI na tayo?" tanong ni Raquel kay Ludwig. Masayang masaya ito. "Oo, uuwi na tayo," nakangiting sagot naman niya dito. Naninibago man, masayang sumama si Raquel sa kanya. Hindi alam ng babae, kung ano a
Nakatayo si Ram sa malayo, nakatutok ang tingin sa masayang eksena sa playground. Ang mga bata ay tumatakbo sa paligid, naglalaro at nagtatawanan, habang si Estella at Ludwig ay nag-uusap na tila ang lahat ay maayos na muli. Saksi siya sa pagbuo ng isang mundo na gusto niyang maging bahagi, ngunit sa kabila ng mga ngiti at tawanan, naramdaman niya ang matinding sakit sa kanyang puso. "Ngunit paano naman ako?" tanong niya sa sarili habang pinapahid ang pawis sa kanyang noo. Alam niyang mahalaga si Estella kay Ludwig, at wala siyang magagawa kundi ang manood sa malayo habang unti-unting bumabalik ang kanilang koneksyon. Ang mga alaala ng kanilang mga sandaling magkasama ay bumalik sa kanyang isip. Ang mga tawanan, mga pangarap na pinagsaluhan, at ang mga tamang desisyon na nagdala sa kanila sa isang bagong simula. Pero ngayon, tila naiiwan siya sa dilim habang ang kanyang puso ay naglalaban sa pagseselos at pag-asa. “Bakit hindi ko sila matanggap?” tanong niya sa sarili, kasabay ng p
Habang papasok sina Estella at ang mga bata sa restaurant, ramdam ni Ram ang bigat ng kanyang puso. Lahat ng nangyayari ay tila naglalaro sa kanyang isipan—ang takot na mawalay kay Estella, ang pag-aalala para sa mga bata, at ang pangambang baka hindi sila maging maayos ng kanilang ama. Nang makapasok, nakita ni Estella si Ludwig na nakaupo sa isang sulok, tahimik na nag-aantay. Ang kanyang hitsura ay puno ng pagka-abalang nag-aalala. Nagkatinginan sila, at sa loob ng isang segundo, parang nagkaroon ng diyalogo sa kanilang mga mata—mga tanong, mga alaala, at mga damdaming hindi pa natatapos. “Ludwig,” mahinang tawag ni Estella habang papalapit sila. “Nandito na kami.” “Salamat na nagpunta kayo,” sagot ni Ludwig, masiglang tumayo at sinimangutan ang mga bata. “Sila ba ang mga anak ko?” Tanong nito na puno ng pag-asa. “Oo, sila nga,” sagot ni Estella, nakatingin sa kanyang mga anak na tahimik na nagmamasid kay Ludwig. “Sila si Caleb at Calvin.” “Hello, kids!” bati ni Ludwig, su
Mabigat ang kanyang mga paa, ng dumating kina Estella. Wala noon ang mga bata dahil nasa paaralan. Bandang alas diyes pa lang noon.Akala niya, naroon si Estella, ngunit wala. Lumabas na siya ng bahay nito, at tinungo ang kanyang bahay. Pagbukas niya ng pinto, biglang may bumagsak sa kanyang kwarto.'Magnanakaw!" sa loob loob niya.Dahan dahan siyang umakyat ng hagdanan, saka mabilis niyang sinipat ang pinto.Nagulat siya kung sino ang naroroon, isang babaeng naka night gown. Kitang kita ang kabuuan ng katawan nito sa manipis na kasuotan. Wala itong panloob.Ang kanyang laway ay agad niyang nalunok. Hindi siya makapaniwala. Dahan dahan itong lumapit sa kanya.Hinawakan ni Estella ang kanyang mga kamay, at inilagay sa suso nito, "please.. ayokong ganito tayo.." saka siya hinalikan ni Estella sa labi.Binuhat niya ito, patungo sa pasimano ng bintana. Iniupo ni Ram si Estella doon, at hinubad ang night gown na suot nito.Agad siyang sumuso sa malalambot nitong dibdib, Habang unti unting
"Maaari ko bang makita ang mga anak ko?" tanong ni Ludwig kay Ram, "gusto ko lang silang makilala ng personal." "Susubukan kong tanungin si Estella kung nais niya,' sagot ni Ram, " wala ako sa posisyon para magdisisyon. Lalakarin na ba natin ang pagpafile ng kaso?" "Wag na!" maagap na sagot ni Raquel. Nangunot ang kanilang mga noo, ng marinig ang boses ni Raquel. "Bakit naman?" tanong niya dito, "kailangang managot ang mga nanakit sa aking kapatid!" "I--ibig kong sabihin, hindi na kailangan. Ayaw ko ng gulo. Uuwi na lang kami ng Maynila. Maayos na naman si Ludwig, makakapagmaneho na siya." "Hayaan mo Raquel, wag na nga tayong magfile ng kaso," nakangiti si Ludwig, subalit malungkot ang kanyang mga mata.Napansin ni Ram ang biglaang pag-aalangan ni Raquel. Hindi ito ang inaasahan niyang reaksyon mula sa isang taong nakakita ng kanyang kapatid na binugbog ng mga hindi kilalang tao. Alam niyang may mali, ngunit hindi niya alam kung ano ang motibo ni Raquel."Bakit bigla mong guston
Nakabalik na si Ram kina Estella. Nag aalala ang mukha nito. "Kumusta na si Ludwig? Hindi ba siya masyadong nasaktan? Nahuli ba ang gumawa?" Sunod sunod na tanong ni Estella kay Ram, "naipablotter na ba? Na x-ray na ba siya? CT scan?" Tinitigan ni Ram si Estella. Ang kanyang mata ay napuno ng selos. Lalo pa at halata ang pag aalala ni Estella kay Ludwig. Si Ram ay tahimik na nakatayo sa harap ni Estella, pinagmamasdan ang bawat kilos at reaksyon nito. Ang kanyang mga mata ay nagdilim sa dami ng mga tanong ni Estella tungkol kay Ludwig—halatang malalim pa rin ang nararamdaman nito para sa lalaking minsan niyang minahal. "Estella," malamig na sabi ni Ram, pilit pinipigilan ang selos na lumalagablab sa kanyang dibdib. "Ligtas na si Ludwig. Hindi siya seryosong nasaktan." Nakahinga nang maluwag si Estella, ngunit agad ding bumalik ang pag-aalala. "Sigurado ka? Kailangan nating malaman kung sino ang nasa likod ng nangyari sa kanya. Hindi pwedeng basta-basta na lang iyon. Paano kung m
Nagising si Ludwig na masama.amg pakiramdam ng katawan. Umiikot ang kanyang paningin. Habang tinitingnan ang puting liwanag na nasa kisame, binabalikan niya ang alaala kung bakit siya naroroon. Marahil, ospital iyon. Dahan dahan niyang ibiniling ang kanyang ulo. Naroon ang kanyang ina, sa kabilang kama naman, ay naroon si Raquel. "Anak!" bungad sa kanya ng kanyang ina, "kumusta ka na? may masakit ba sayo? tatawag ako ng doctor.." nagmamadali itong tumayo, subalit nahawakan niya ito, "Ba-bakit anak?" "Nasaan ako?" tanong niya. Napatingin sila sa pinto, at iniluwa nito si Ram. Nang pumasok si Ram, agad na bumigat ang hangin sa silid. Ang mga mata ni Ludwig ay nagtama sa kay Ram, puno ng tanong at tensyon. Si Raquel, na nakaupo sa tabi, biglang sumimangot, ngunit hindi makatingin nang direkta kay Ram. Alam niyang siya ang dahilan kung bakit nangyari ang lahat ng ito—ang lahat ng gulo, ang kalituhan, at ang pananakit kay Ludwig. “Ludwig, mabuti at gising ka na,” malamig na bung