Kabanata 1

"GOOD morning, Kuya!"

Nilingon ni Thorin ang nakakabatang kapatid habang masigla itong naglalakad papalapit sa kan'ya, pagkatapos ay humalik sa kanyang pisngi. "Good morning, Thyon," ganting-bati niya rito. "Maupo ka na, sabay na tayong mag-agahan."

Agad namang tumalima ang dalaga at saka naupo sa katabing silya niya. "Pupunta ka sa hacienda, Kuya?" tanong nito habang nagtutusok ng sausage na nakahain sa malaki at pahabang mesa.

Marahan naman siyang tumango sa kapatid habang naglalagay ng sariling pagkain sa plato. "Oo. Bibisitahin ko lang ang pag-aani ng kape. At saka gusto kong kumustahin ang mga farmer sa labas ng hacienda. Ang sabi kasi ni Tata Pedring, humihingi sa atin ng tulong ang mga magsasaka roon. Natutuyot daw kasi ang palayan dahil kinakapos sila ng mapagkukunan ng tubig," aniya sa kapatid habang pinong nginunguya ang pagkain sa bibig.

"I see," tumatango-tango namang sagot ni Tyhon sa kanyang kuya. "E, Kuya, bakit ba mas gusto mo rito sa hacienda?" usisa pa nito. Pinukol naman ni Thorin ng nagtatanong na tingin ang nakababatang kapatid. "I mean, you're a lawyer. Bakit hindi mo i-manage ang law firm mo sa Manila? Besides, it's getting bigger at mas nakikilala na sa bansa," dagdag pa ni Thyon sa kan'ya habang panay ang pagnguya nito.

Humigop muna ng barakong kape si Thorin, na galing pa mismo sa taniman ng hacienda bago sumagot rito. "Alam mo namang sa atin lang ipinagkatiwala ni Mama at Papa ang pamamahala ng hacienda. At dahil ayaw mong tumulong na mag-manage, ay ako na lang ang gumagawa mag-isa. Besides, alam mong hindi ko kayang pabayaan ang mga tao rito."

Umismid naman si Thyon sa kanyang Kuya Thorin. Ang totoo ay alam na niya iyon. Pero naghihinayang lang kasi siya para sa kanyang Kuya. Nakapagtapos nga ito ng may degree pero hindi naman nito iyon nagagamit dahil mas pinili nitong mamuhay sa probinsya, at i-manage ang hacienda na pamana pa ng mga ninuno nila sa kanilang parents.

"E, kailan ka ba mag-aasawa, kuya? Look, malapit ka nang mawala sa kalendaryo pero ni girlfriend ay wala ka," sikmat pa ni Thyon sa kanyang kuya. Si Thorin naman ay napapailing na lang sa katabilan ng kapatid.

"Twenty-nine pa lang naman ako, ano? At saka anong magagawa ko? Wala akong makitang magugustuhan," katwiran naman niya rito. Totoo naman iyon. Hindi pa kasi niya nakikita ang babaeng sa tingin niya ay wife material.

Tinaasan naman siya ng kilay nito. "Ano ba kasing type mo sa babae? E, hindi ba, maraming babae sa kabilang bayan ang may gusto sa'yo? At mga heredera rin gaya mo. Wala ka bang type sa kanila, Kuya Thorin?"

Sunod-sunod naman ang naging pag-iling ni Thorin sa kapatid. "Wala e. Hindi ko kasi makita sa kanila 'yong pagiging wife material," aniya sabay higop muli ng kape.

"Anong characteristics ba ng babae ang wife material para sa'yo, Kuya?" usisa pa nito.

Ngumiti naman si Thorin sa kapatid. Bigla kasi niyang naisip ang kanilang yumaong ina. "Just like our mom," turan niya. "Iyong mabait, malambing, maasikaso at higit sa lahat ay may takot sa Diyos."

Pumalatak naman si Thyon at saka pinukol siya ng namamanghang tingin. "Kuya, nasa modern era na tayo. Wala ng babae ang gaya ng sinasabi mo!" kunot-noo pa siya nitong tiningan habang panay ang subo ng pagkain, "at saka hindi na 'yon uso ngayon. Ang importante, mahal ka niya, mahal mo siya, okay na 'yon."

"Pero wala pa naman akong nakikitang mamahalin, Thyon," katwiran pa niya rito. Sa kabilang banda, ikinatutuwa rin niyang ganoon sila mag-usap ng kapatid. Very comfortable sa isa't isa kahit pa nga sampong taon ang agwat niya rito. Labing-siyang pa lamang kasi ito.

"E, pa'no? Puro hacienda ang inaatupag mo. O baka naman. . ." Pinukol siya ng makahulugan na tingin ng kapatid pagkasbi niyon.

"What?" maang namang tanong n'ya rito.

"Baka naman mahal mo pa si Ate Kelly na niloko ka at pinagpalit pa sa iba?" anang Thyon na pinukol pa siya ng nang-uusig na tingin.

Hindi naman agad nakasagot si Thorin. Dahil alam niya sa kanyang sarili na totoo ang sinasabi ng kanyang kapatid. Paano nga ba kita malilimutan, Kelly? Kung hanggang ngayon ay mahal pa rin kita? pipi niyang tanong sa sarili.

Si Kelly ay ang kababata niya at first girlfriend. Umabot ng dalawang taon ang kanilang relasyon kung kaya't naisipan na nilang mag-settle down. Besides, masaya naman sila at mahal nila ang isa't isa. Botong-boto rin naman ang mga magulang niya sa kanyang kasintahan. Ngunit sa araw ng kanilang kasal ay hindi ito sumipot, at nalaman na lang niyang sumama ito sa ibang lalaki. Sobrang sakit at kalungkutan ang dinanas niya dahil doon kaya naman kahit may tatlong taon na ang nakararaan, aaminin niyang hindi pa rin nabubura ang sakit at pagmamahal niya sa dating kasintahan.

"Ehem! Sabi na e," pukaw ni Thyon sa kan'ya. Para naman siyang natauhan nang marinig ang boses ng kapatid.

"Tama na nga 'yan. Tapusin mo na ang agahan mo," aniyang sinabayan ng pagtayo. "Anyway, mauna na ako. Kailangan ay maaga akong makarating sa kapihan," paalam pa ni Thorin sa nakababatang kapatid pagkatapos ay lumapit dito at ginawaran ng halik sa pisngi.

"Take care, Kuya Thorin!" pahabol naman ni Thyon sa kanyang kuya.

"I will!"

Nang maiwan si Thyon sa hapag ay napabuntong-hininga na lang siya. Alam niyang hanggang ngayon, hindi pa rin nakaka-move on ang Kuya Thorin niya sa ex-girlfriend nitong si Kelly. She doesn't deserved Kuya! galit na turan niya sa isipan kasabay ng pagkuyom ng mga kamao.

• • •

Hindi na mabilang ni Malaya kung ilang beses na siyang sumakay at bumaba ng jeep at traysikel. Ang alam lamang niya ay malayo na ang kanyang nararating. Malayo na siya sa kanyang pamilyang iniwan. Inabot na siya ng dalawang araw sa kalye nang walang tiyak na patutunguhan. Kapag napapagod ay pansamantala siyang tumitigil. Kapag gabi naman ay tumitigil siya sa bangketang nadadaanan at doon natutulog, katabi ang mga katulad niyang walang masisilungan.

Ang kamoteng baon niya ay naubos na kagabi pa, kung kaya't tanging tubig lamang na hinihingi niya sa mga karinderyang nadadaanan ang tanging inilalapat niya sa tiyan. Naubos na rin kasi ang kaunting pera na dala niya dahil ipinambayad na niya sa kanyang pamasahe.

Ngayon nga ay nasa Sto. Cristo na si Malaya, ayon na rin sa matandang babae na napagtanungan niya. Isa iyong malayong probinsya sa Cebu kung saan siya nagpunta. Nilakad ni Malaya ang maalikabok na kalupaan ng Sto. Cristo. At dahil nga magtatanghaling tapat na iyon ay tumatalab na sa kayumanggi niyang balat at hapdi dulot ng sinag ng araw.

Nanunuyo na rin ang kanyang labi dahil sa pagkauhaw. Paano'y ang karinderyang nadaanan niya kanina bago siya pumasok sa Sto. Cristo ay siya na yatang huling kainan sa lugar na iyon, dahilan upang maubos na ang tubig na hiningi niya roon.

May tatlong oras nang naglalaad si Malaya kung kaya't ramdam na niya ang pananakit ng talampakan. Maging ang kumakalam na tiyan ay panay na rin ang atungal. Noong isang gabi pa kasi ang huling kain ng dalaga.

Sa kanyang paglalakad ay unti-unti nang nakararamdam ng panghihina ang dalaga. Ang nakapapasong init na nagmumula sa katirikan ng araw ay nakadagdag rin sa hilo na kanyang nararamdaman. Subalit hindi huminto sa paglalakad si Malaya. Nagbabakasakali kasi ang dalaga na may masusumpungan masisilungan. Pawang maalikabok ma lupa lamang kasi ang dinaraanan niya at pilapil.

Hindi ko na yata kaya, anang Malaya sa sarili habang panay ang lakad sa gitna ng katirikan ng araw. Lubos na rin siyang naghihina. Wala na siyang lakas at nangangatog na rin ang kanyang tuhod habang dahan-dahan na lamang ang paglalakad. Ramdam na ni Malaya na ano mang sandali ay titimbuwang na siya sa nilalakaran. Pero kahit ganoon, umaasa pa rin siyang may makita siya o kaya ay makasalubong na maaaring magbigay ng tulong.

Hanggang sa tuluyan nang nabuwal si Malaya sa labis na panghihina ng katawan. Alam niyang hindi na niya kaya pang maglakad pa, at marahil baka doon na rin siya mamatay. Sa katirikan ng araw ay hinayaan na ni Malaya ang sarili sa gitna ng daan. Tutal ay mukha walang kahit sino man ang nagdaraan doon.

Subalit mayamaya lamang, nakarinig siya ng mga yabag na nagmumula sa kung saan. Kahit bahagyang nanlalabo ang mga mata dahil sa sinag ng araw, ay pilit inaaninag ni Malaya kung saan iyon nanggagaling. At gayon na lamang ang saya niya ng makitang papalapit ang isang lalaking sakay ng itim na kabayo papalapit sa kinaroroonan niya. Salamat sa Diyos! pipi niyang usal saka muling ipinikit ang mga mata.

Ngunit bago siya tuluyang igupo ng matinding pagod at sakit ng katawan, naramdaman ni Malaya na may matigas na bisig ang humapit sa kanyang baywang.