“Kumusta ka na?” tanong ni Raquel matapos hagkan ang pisngi ni Helena nang muli silang magkita nito. Sinadya niya ang kaibigan sa opisina nito dahil labis din siyang nag-aalala dito. “Obviously, you didn’t sleep well last night, did you? Halatang-halata ang eyebags mo. Hindi iyan makabubuti sa ipinagbubuntis mo, Helena…”
Tumango si Helena. “I know, pero hindi ko maiwasan.” Huminga pa ito ng malalim. “Iniisip ko ang lola. Kung paano ko ito sasabihin sa kan’ya. Baka makasama sa kalusugan niya ang nangyaring ito, Raquel…” Naluluhang pahayag ng dalaga.
Naaawang pinagmasdan ni Raquel ang kaibigan.
Bumuntong-hininga pa muna uli si Helena bago muling nagsalita. “Bakit nga ba naging tanga ako sa pag-ibig, Raquel? Bakit hindi ko nahalata na hindi ako totoong mahal ni Efraim?” Tumawa pa ito. Mapait.
“Ni hindi ko man lang naalala kung gaano siya kasuklam sa akin when we were still in college. Iyong kapag nauungusan ko siya, kulang na lang, malusaw ako sa matalim niyang titig sa akin. But then, two years ago, after a long time since we graduated, nagkita kaming muli. We’re both professional in the same field.
“At hindi ako nagtaka nang hindi ko na makita ang talim sa mga mata niya sa tuwing titingnan niya ako. All I thought, we are both matured enough for those nonsense things that happened before. Na nagbigay ng gap sa pagitan namin.
“Namanhid ba ako, kasi hindi ko na tuluyang nabasa sa anyo niya ‘yung pagkasuklam sa akin noon? Lalo na nang ligawan niya ako. At sabihing, noon pa man ay minahal niya na ako. Na pinigilan niya lang kasi, nag-aalangan siya sa akin. Na kasi, gusto niya munang patunayan na kaya niya akong panindigan dahil siya ang lalaki. And because he always said he loves me, I eventually fell in love with him too, pero tama siya, Raquel. Kaylaki kong tanga…!” napahagulgol si Helena.
“Ssshhh…!” alo rito ni Raquel. “Maubos man ang mga luha mo, hindi mababago ang katotohanan na hindi ka nga minahal ng lalaking iyon. At gumanti lang siya dahil natapakan mo ang kan’yang ego. Sa laki ng pangarap ni Efraim na mapunta sa itaas, isang malaking insulto sa kan’ya na ikaw na babae lang ang nakahigit sa kan’ya at hindi niya iyon matanggap.”
“But how about what he said? Na sinisisi niya ang lolo? Na nagpakamatay ang ama niya sa kulungan ng dahil sa amin?”
“Naguguluhan ako, Raquel. Ignorante ako sa bagay na iyan. How could he said those things and accused us for his father’s death kung talagang may kasalanan ang ama niya kaya ito nahatulan ng lolo ko na mabilanggo?”
Ginagap ni Raquel ang palad ni Helena. “I think, you should ask lola Amanda about that, sis…”
Maang na napatitig si Helena sa kaibigan.
“Kilala sa business world ang inyong pamilya. Maging ang kompanya nina Efraim na once, ay kinilala rin sa tagumpay ng negosyo. Well, there was a time, napag-usapan ng parents ko ang nangyari sa papa ni Efraim. And I heard your lolo’s name about it…”
Tigagal pa rin si Helena.
“But don’t get me wrong, Helena. Hindi ko sinasabi na may kasalanan ang lolo mo. And I believe, he simply judged based on the evidences…it’s just that, may konting alam ang daddy ko sa naging kaso ng ama ni Efraim.”
“Nasaan ako ng mga panahon na iyon, Raquel? Bakit hindi ko iyon namalayan?” Tiim bagang na sabi ni Helena.
“We’re very busy with our studies. Sa kolehiyo. Lalo ka na. Isinubsob mong mabuti ang ulo mo sa pag-aaral because you said, ikaw na lang ang aasahan ng lola mo at ayaw mo siyang biguin. Na gusto mong maging matalino. Magkaroon ng maraming kaalaman para maka-survive kayo ng lola mo sa trahedyang dumating sa pamilya ninyo…”
Tumulong muli ang luha ni Helena. “Now I know…Kaya pala, kahit binalak ko noon na makipaglapit kay Efraim, hindi ko nagawa. Dahil nakitaan ko siya ng sobrang pagka-disgusto sa akin sa hindi ko malamang dahilan. Kaya pala noon pa man ay may pader nang nakapagitan sa aming dalawa.”
“Are you attracted with him ever since? I know you, my friend. You are not the type of a woman na madaling magkagusto sa lalaki.”
“Dahil hangga’t maaari, ayoko sana na magkaroon ng kahati si Lola sa pagtingin at atens’yon ko. But Efraim came…”
“And you fell in love with him? But I don’t think so, Helena. I don’t think it’s love. Baka naman na-challenge ka lang sa kan’ya dahil nga sobra ang naging kompetisyon ninyo noon. Na, what if, kung maging kayo? Na magkaroon kayo ng relasyon? Baka sakaling umamo siya sa’yo? Na nangyari naman, ‘di ba? Kasi ikaw na rin ang maysabi, hindi mo na siya nakitaan ng galit sa’ yo nang maging kayo…”
Napailing si Helena. Ewan niya. Hindi niya alam. Siguro…
Ang alam niya lang, naniwala siya kay Efraim. At nagtiwala rito ng wagas. Kaya isinuko niya rito ang pagkababae niya.
“But I can tell, not because I am a doctor, kun’di naniniwala talaga ako na hindi lang pisikal na sugat ang nagagamot, Helena. Maging ang emosyonal na sugat, maghihilom rin sa pagdating ng tamang panahon. Oo nga at nalinlang ka ni Efraim dahil kunwari lang pala ang damdaming ipinaramdam niya sa’yo, pero darating ang araw, magiging peklat na lang ang sugat na nalikha sa isip at puso niya. At ang peklat, sa paglipas ng panahon, lumalabo. Nagiging mapusyaw. Hanggang sa ‘di na mahalata.”
Napangiti si Helena sa tila matalinhagang mga sinabi ni Raquel. Parang kayhirap nitong paniwalaan. “Kinasuklaman ako ni Efraim kahit wala akong ginawang masama sa kan’ya. Ginantihan niya ako, fine. Nanalo siya. Pero hindi niya na malalaman, Raquel, na mas nakakalamang pa rin ako sa kan’ya. Dahil hindi niya makikilala kailanman ang anak niya sa akin…!”
Si Raquel naman ang napailing sa narinig sa kaibigan. Dapat niya ba itong ayunan? Naguguluhan siya.
***
Pangalawang gabi iyon na wala sa mans’yon si Donya Amanda. At buong laya uling naibuhos ni Helena ang kirot ng damdaming sinaktan ni Efraim. Hindi tuloy nakatiis ang isa sa kasambahay nila na si Belen. Kinatok siya nito sa silid dahil mula pa nga kahapon ay pansin na nito ang pananamlay niya. Hindi rin nalingid dito ang pagbagsak ng mga gamit niya sa k’warto. Ang pag-iyak at pagwawala niya. Matapos iyon ay matigas itong nagbilin sa kanila, na hindi iyon dapat malaman ng kan’yang lola. Pero bahala na…iyon ang nasa isip ni Belen. Sobra siyang nag-aalala kay Helena.
Nakailang katok na ang kasambahay sa silid ng kan’yang amo ngunit hindi ito tumutugon.
“M-m’am Helena? Ma’m…? Okay lang po ba kayo?” anito sa pagitan ng mga pagkatok.
Walang tugon.
“Ma’m…? Ano po ba ang nangyayari sa inyo? Baka sakali pong makatulong ako…!” may kakulitan si Belen.
Sa wakas ay binuksan ni Helena ang pinto. At kagaya kahapon, tumambad kay Belen ang makalat uling k’warto nito. Maraming nabasag at nasirang gamit. Napailing ang kasambahay. “Palibhasa mayaman, okay lang sa kanila na kapag nagagalit ay magbasag at manira ng mga gamit…” sa loob-loob nito.
“Wala kang maitutulong, Belen.” Malungkot na tugon dito ni Helena. Kalmado nang pinahid ang luha. “But since you’re here, pakiligpit na lang uli ang mga kalat ko, please?”
Tumango si Belen.
Tumalikod na si Helena. Nahiga na lamang ito sa kan’yang kama. “Gusto ko nang matulog, Belen. If ever na tumawag uli si Lola, tell her, I’m tired…and again, hindi niya ito malalaman, okay?”
“Opo, Ma’m. Klaro po.” Maagap na sagot ng kasambahay. “Ano kaya ang problema nito? Lost in love ba? Pero wala naman siyang boyfriend, ah?” sabi pa ng isip nito. At saka nag-umpisa nang iligpit ang mga kalat ni Helena habang iiling-iling.
“COME IN…” ani Helena matapos kumatok sa pinto ng private office niya si Aireen. Ang kan’yang secretary.Inutusan niya ito na kunin lahat ng files ng kanilang mga lalaking empleyado. Nagtataka man at hindi nalaman ang dahilan ng kan’yang babaeng ‘boss,’ agad na tumalima si Aireen at ngayon nga ay nasa harapan na ni Helena ang hiningi nito sa kan’ya.“Thank you, Aireen. You can go back to your work.” ani Helena na hindi tumitingin sa sekretarya at abala sa ilang papeles na pinipirmahan. Bahagya lang nitong sinulyapan ang mga inilapag ni Aireen sa kan’yang mesa.“Okay, Mam.” Tatalikod na sana ito nang may maalala uling sabihin. “Ah, Ma’m, let me remind you again,” nakangiti nitong sabi. “you have a dinner meeting with Mr. Alfonso. He called again earlier and asked about your availability tonight.”Tumango si Helena. “Okay, I got it.” Lumabas na si Aireen matapos marinig ang kan’yang sagot.Si Mr. Alfonso ay matagal nang kliyente ng kanilang kumpanya. Hinihimok siya nito na mag-sponsor s
HABANG SAKAY ng jeep pauwi sa kanila, hindi maipaliwanag ni Markus ang nararamdaman ng mga sandaling iyon. Hindi niya akalaing ipatatawag siya ng kan’yang amo na sobra niyang hinahangaan noon pa mang unang tapak niya sa kompanya nito, at makita niya ang isang higanteng poster nito na nakakabit sa dingding ng building ng Montenegro P&A Corp.Mula noon, inasam niya na, na sana, isang araw ay makadaupang palad niya si Helena Montenegro. Iyong harapan at malapitan na masisilayan niya ang kagandahan nito. Napakas’werte niya na siguro kapag nangyari iyon. At iyon nga…! Nangyari na nga kanina ang pinakaasam niya.Akalain niya ba talaga? Na ipatatawag siya nito? Na kakausapin? At hindi siya makapaniwala. May hihingin pa itong pabor sa kan’ya…?Ano nga ba iyon? Hindi niya mahulaan…A, anopaman iyon, hindi niya iyon tatanggihan. Para kay Helena. Sa minamahal niyang si Helena…Minamahal? Naloloko na yata siya sa pumasok na iyon sa kokote niya. ‘Totoo ‘yon! Minamahal mo talaga si Helena! ‘Di ba ng
HANGGANG sa pagtulog, hindi pa rin lubos maisip ni Markus kung ano ang pag-uusapan nila ng kan’yang amo bukas. Nagtataka siya sa sarili. Bakit ba ganoon na lamang siya ka-apektado sa magaganap bukas? Hindi tuloy siya dinalaw kaagad ng antok.Alas sais ng gabi pa ang usapan nila ni Helena, pero makakain ng tanghalian, gumayak na si Markus para mag-byahe patungong Alabang mula sa kanila sa Novaliches. Hindi naman kailangang mag-grab siya mula sa kanila. Sa bus lamang siya sasakay at pagdating sa Alabang, saka na lang siya magta-taxi papunta sa village nina Helena, pero bago iyon, dadaan pa muna talaga siya ng mall para bumili ng maganda-gandang polo shirt na kahit paano ay pagmumukhain siyang malinis at presentable sa harapan ni Helena.Pasado alas kuwatro ng hapon, tapos na siyang mamili sa mall at suot-suot niya na rin ang bagong poloshirt na binili niya. Combination of striped white and blue ang kulay noon. Bagay sa medyo bago pa niyang pantalong maong na hinagod mabuti ng plantsa ka
"PAKASALAN MO AKO. PANAGUTAN MO ANG BATANG DINADALA KO SA SINAPUPUNAN KO. SAGIPIN MO AKO SA PROBLEMANG IBIBIGAY KO SA LOLA KO SAKALING MALAMAN NIYA NA NILOKO LANG AKO NG LALAKING PINAGTIWALAAN KO. TATAPATAN KO ANG PABOR NA IBIBIGAY MO SA AKIN, MR. ANGELES. NAME IT AND YOU WILL HAVE IT."NASA bus na siya pauwi sa kanila pero hindi maalis sa isip ni Markus ang mga salitang iyon na binitiwan sa kan’ya ng amo niyang si Helena Montenegro. Paulit-ulit iyon na tila ba sumisigaw sa isipan niya. Na buhat kanina’y nakapagkit na sa utak niya.Ma-awtoridad. Hindi nakikiusap kun’di tila nag-uutos. Dahil ba empleyado lang siya nito? Dahil ba ang akala nito, kaya nitong bayaran ang kan’yang dangal? Na kaya nitong tapatan ng salapi ang kahirapan ng pamilya niya?Nagtagis ang bagang ng binata. Ngunit sa isang sulok ng puso niya, ay may bumubulong. Ang tinig din ni Helena.‘Pakasalan mo ako…’At parang ibig niya iyong sagutin ng ‘oo.’ Dahil kung ang pagbabasehan ay ang pagtatangi niya sa amo, gugustohi
ILANG oras nang nakahiga si Markus buhat nang makauwi siya mula sa pagkikita nila ni Helena pero hayon at hindi siya dalawin ng antok.Paano niya ba makakalimutan ang pinag-usapan nila ng among babae? Ang proposal nito sa kan’ya? Na kung sakaling tanggapin niya, ang kapalit noon ay kaginhawahan ng buo niyang pamilya.Tumayo si Markus. Inaninag sa pusikit na liwanag ang relo sa dingding. Pasado ala una na ng madaling araw pero sa halip nga na naghihilik na siya, heto at gising na gising pa rin ang kamalayan niya.Sinilip niya ang mga kapatid sa silid ng mga ito. Malungkot niyang pinagmasdang isa-isa ang tatlong kapatid. Nadama niya uli ang awa sa mga ito na katulad niya, mula nang isilang ay kahirapan na ang kapiling sa buhay.Kung sana ay natapos niya ang kolehiyo, disin sana’y mas maganda ang trabaho niya ngayon. Mas malaki ang suweldo. Hindi isang pipitsuging staff lang sa accounting department ng kompanya ni Helena. Maaaring doon din siya nagta-trabaho ngunit nasa may kataasang pos
“MAG-K’WENTO ka naman, oy!” ani Clarisa kay Markus nang magkita sila nito ng hapon na iyon. Sinadya ng binata ang kaibigan sa bahay ng mga ito para makumusta na rin ang nanay nitong may sakit. “Tungkol naman saan?” “Sa lakad mo kahapon. ‘Di ba, nagpunta ka sa bahay ng boss mo kahapon?” “Wala ‘yon. Trabaho lang.” “Kuu, ako nga’y ‘wag mong charutin, Markus! Trabaho lang, pinapunta ka pa sa mans’yon niya sa Alabang?” “Eh ano naman? Anong masama doon? Para kang si Aling Lora…!” “Aling Lora?” “Nanay ko! Maurirat!” Kinurot ni Clarisa si Markus. “Kasi naman, malihim ka na ngayon!” “Kailangan ba lahat ipaliwanag ko sa ‘yo? Dyowa ba kita?” biro ng binata. Lumabi si Clarisa. ‘Sana nga.’ Sabi ng isip nito. “Kumusta nanay mo?” “Okay naman. Kinausap ko si Aling Aning. Na umpisa bukas, samahan niya dito sa bahay habang nasa trabaho ako. Para mabantayan at maiwasang hindi na atakehin uli.” “Tama ‘yon. Mahalin mo nanay mo. Nag-iisa lang ‘yan.” “Naman! Kaya nga kahit nahihirapan na ako s
NANG magising si Doña Amanda ay ang magandang mukha ng nag-iisa niyang apo na si Helena ang bumungad sa kan’ya. Buong pagmamahal itong nakamasid lang sa kan’ya.“I-iha…” anitong nakangiti. Hinaplos niya ang pisngi nito.Si Helena nama’y hinaplos ang buhok ng matanda at kinintalan ito ng halik sa noo. “Kumusta na ang pakiramdam ng pinakamamahal kong lola?” malambing na saad ng dalaga habang matamis na nakangiti rito.“I’m fine, I’m fine, iha.” Masigla ang boses na sagot nito. “Pero, ano ba ang nangyari sa akin at nandito ako?” Inilibot pa ng matanda ang mga mata sa kabuuan ng silid.“You had a mild attack after your trip from Bicol, lola. But we don’t have to worry about it. According to your Doctor, napagod ka lang sa biyahe. Tamang pahinga lang daw para bumalik uli sa dati ang pakiramdam mo and at the same time, you’ll undergo some tests while you’re here para mabigyan ka na rin ng ibang meds and vitamins.”Tumango-tango si Doña Amanda. “Napagod nga siguro talaga ako, iha. Nanibago n
SA LOBBY ng ospital, nag-usap pa muna uli sina Markus at Helena bago nagpas’yang umuwi ang una. “Maraming salamat, Markus.” ani Helena na hinawakan pa sa braso ang binata. “I promise, you won’t regret it.” Napangiti ang binata. "Hindi na ako natahimik matapos ang pag-uusap natin, Mam…” “Helena, Markus. Helena na lang. Kahit sa papel lang tayo magiging mag-asawa, binibigyan kita ng karapatan na maging kaswal na lang sa akin.” Nakangiti si Helena. Halata ang labis na kasiyahan. “Kahapon pa, nakabuo na ako ng desisyon, H-helena. Pero kanina, nang makita ko kung paano ka nahihirapan sa pagbubuntis mo, at lalo na nang makita ko rin kung gaano kahalaga sa ‘yo ang lola mo, idagdag pang may sakit pala siya at hindi puwedeng bigyan ng mga alalahanin, mas tumindi ang hangarin ko na matulungan ka sa problema mo…” “Naaawa ka sa akin, ‘di ba?” Malungkot na napailing ang dalaga. “Ayoko sana ng kinaaawaan, Markus. But then, salamat sa simpatiya. And yes, tama ka. Napakalaking tulong ang gagawin
EPILOGUE and LAST CHAPTERAng kuwento ng buhay pag-ibig nina Markus at Helena, para sa akin bilang manunulat na lumikha sa mga karakter nila ay hindi nabibilang sa pangkaraniwang kuwento ng pagmamahalan.Maaaring sa iba, imposibleng mangyari ito. Na may isang mayaman, matalino at magandang babae na magagawang bumili ng isang lalaki upang pakasalan siya at isalba sa kahihiyan. Ngunit dahil ako nga ang author ng kuwentong ito, ginawa ko itong posible. Sa palagay ko ay nagawa ko namang palawakin ang imahinasyon ko upang mailarawan ko ang lahat ng naging mga kaganapan sa buhay ng dalawang bida na kalauna’y nadiskubre ang tunay na pag-ibig nila sa bawat isa.Sa isang bahagi ng mga kabanata nila, minsan ay sinabi ni Helena kay Markus, na ang gusto niya, KUNG SIYA AY IIBIGIN ni Markus, sana, huwag nitong tingnan kung paano sila nag-umpisa. Kung paano niya pinapasok si Markus sa buhay niya kasi insulto iyon sa kan’yang pagkatao. Bagkus, sana ang tingnan nito ay ang magaganda niyang mga katang
“TUMAWAG ang abogado ni Helena.” Imporma ni Markus sa asawa nang sila na lamang dalawa ang nasa hospital room nito. “Ipina-kansel na nang tuluyan ni Efraim ang hearing.” Nakaupo ito sa kama katabi ni Helena.Napamaang si Helena. Tinitigan ang asawa. Parang hindi makapaniwala. “A-anong dahilan?”“Walang sinabi. But I hope, may magandang dahilan. O, maaaring nakunsensiya na dahil sa nangyari sa inyo ng lola.”“Knowing Efraim…” malungkot na saad ni Helena.“Ganoon mo siya kakilala? Parang gusto kong magselos, ah?” Biro ni Markus.Mahinang tumawa si Helena. Humilig ito sa dibdib ng asawa. “Totoo ang sinabi ng lola. Matigas ang puso ni Efraim. Even when we were in college. Every time I try to get close to him to end the gap between the two of us and make our competition healthy, he avoids me as if he doesn't know me.”Tumango-tango si Markus.“Until I found out why he was so angry with our family and he only used me for his revenge.”Pinisil ni Markus ang palad ng kabiyak. “At buong akala
“BAKIT ka umiiyak? Para saan ang mga luhang ‘yan, Clarisa?” Sarkastiko ang tono ni Aling Lora sa kaharap na dalaga nang mga sandaling iyon.Makaraan ang ilang araw, nagpakita uli sa kanila si Clarisa. Nasa anyo ang pagsisisi sa pagkakamali nitong ginawa.Sinugod ng yakap ni Clarisa ang may edad na babae. “Patawarin ninyo ako, ‘Nay!” humagulgol ito. “Tulungan ninyo akong humingi ng tawad kina Makoy at Helena. At kay lola Amanda…! Hindi ko kayang humarap sa kanila nang nag-iisa, ‘Nay. Hindi ko po kaya…!”Napahinga nang malalim si Aling Lora. "Nakapag-isip-isip ka na bang mabuti, Clarisa? Natanto mo na ba ang ginawa mo sa mga taong naging mabuti sa 'yo?"Tumango si Clarisa. Sunod-sunod. Habang walang humpay ang pagsigok."Kung taos sa puso ang pagsisisi mo, haharap ka sa kanila kahit nag-iisa ka lang, Clarisa.”Umiling ang dalaga. “Hiyang-hiya ako sa ginawa ko, ‘Nay Lora. At pinagsisisihan ko na nakipagsabwatan ako kay Efraim at tumanggap ng pera mula sa kan’ya.”Iniharap ni Aling Lora a
ISANG MALAKAS NA SUNTOK ang pinawalan ng kanang kamao ni Markus na ang nahagip ay ang bibig ni Efraim. Pumutok iyon at tumalsik ang dugo mula doon.Nagkaroon ng komosyon sa loob ng pribadong opisina ng huli na pwersahang pinasok ni Markus sa kabila ng pagpigil sa kan’ya ng private secretary nito.“P***ng-i*a mo!!!” Galit na galit na sigaw ni Markus at inundayan pa uli ng malakas na suntok si Efraim na ang nahagip naman ay ang kaliwang mata nito.Gumanti si Efraim pero hindi sapat ang lakas ng kamao niya sa bagsik ng kamao ng katunggaling galit na galit sa mga sandaling iyon.Isa pa uling suntok ang pinawalan ni Markus na nagpabalandra kay Efraim sa sahig. Doon na napigilan ng mga guwardiya si Markus na pilit kumakawala sa mga bisig na pumipigil sa kan’ya.“Nabingit sa kamatayan ang lola ni Helena! Maging siya at ang mga anak namin dahil sa kahayupan mo! Papatayin kita!!!” tungayaw ni Markus. Buong lakas na nag-uumalpas sa mga nakahawak sa kan’ya.Pilit bumangon si Efraim mula sa pagka
BUONG kalungkutang lumapit si Markus kay Doña Amanda kasunod ang kapatid nitong si JR matapos itong talikuran ni Efraim.Hindi man niya narinig ang usapan ng dalawa, batid niyang negatibo ang naging kaganapan noon.Matalim ang mga matang nasundan na lamang niya ng tingin ang ama ni Mandy na kaybilis ng mga hakbang paalis sa kubling lugar na iyon kasunod ang asawa nitong si Glenda.“Matigas ang puso niya…” parang sa hangin nagsalita si Doña Amanda. Malungkot pa itong napangiti.“L-lola…” ani Markus na naaawang tinitigan lang ang matanda.Kumapit ito sa braso niya. “T-tena, hijo. Umuwi na tayo…” Kumapit din ito sa braso ni JR. Napagitnaan siya ng magkapatid na iginiya siya patungo sa parking lot kung saan naroroon ang kanilang kotse.Walang kibo at nanatiling tahimik lamang ang matanda habang binabagtas nila ang daan pauwi.Maya’t-maya ay pinagmamasdan ito ni Markus sa rear view mirror. Hindi niya maiwasan ang labis na pag-aalala rito.Nakatanaw lang ang mga mata ni Doña Amanda sa labas
NAGTAGIS ang bagang ni Markus matapos mapanood ang video na ipinadala ni Efraim sa social media account ng kapatid na si JR.“A-ano ang gagawin natin, anak? Hindi ‘yan dapat mapanood ni Mama Amanda.” ani Aling Lora na agad napaluha. “Baka, kung ano pa ang mangyari sa matanda…!”“Hindi talaga titigil si Efraim…!” Naniningkit sa galit ang mga matang wika ni Markus.“K-kuya, bakit hindi na lang ninyo ibigay sa tunay na tatay ni Mandy ang karapatan sa anak niya? Para hindi na lumala ang problema?” Alanganin man sa sinabi ay lakas-loob na nulas ng labi ni JR.Tiningnan ng masama ni Markus ang kapatid. “Hindi iyan ang solusyon, JR! Kapag ibinigay namin ang gusto ni Efraim, tiyak na ilalayo niya si Mandy sa amin. Sa ating lahat! Aangkinin niya na ang bata dahil wala silang anak ng kan'yang asawa! Malabo na siyang magkaroon ng anak dahil malalagay sa peligro ang buhay ng asawa niya kapag nagbuntis uli ito kaya ganoon siya kapursige na makuha sa amin ang custody ni Mandy!”Napapikit si JR saba
“INAASAHAN KO NA ‘TO…” wika ni Clarisa kay Helena sa loob ng pribadong opisina nito. “Alam kong magri-report ka uli rito para harapin ako. Kahit kung tutuusin, hindi na dapat sa gan’yang kalagayan mo.” Sa matigas na anyo’y pinagmasdan ng dalaga ang kabuntisan ni Helena habang sinasabi iyon. At para bang nasa kan’ya ang lahat ng karapatan na magalit gayong siya itong nakagawa ng lisya.“Maupo ka, Risa. Para makapag-usap tayo ng maayos.” Matigas din ang anyo pero hangga’t maaari, gustong manatili ni Helena sa pagiging kalmado, kahit na nga ba, nag-uumigting ang ugat niya dahil sa nag-umpisa nang galit na nadarama niya sa kaharap.Oo, nag-umpisa na. Dahil noon, ni bahagya’y wala naman siyang nadamang galit dito. Bagkus ay simpatya pa nga dahil hindi nagkaroon ng katuparan ang pagmamahal nito kay Markus. Naawa siya rito. Totoong awa. At itinuring niya pa nga ang sarili na naging hadlang sa damdamin nito sa lalaking mahal nito na asawa niya na ngayon.Ngayon pa lang siya nakadarama ng gal
“WALA siyang utang na loob…!” Nagpupuyos ang kalooban ni Aling Lora patungkol kay Clarisa. “Sa kabila ng lahat nang ginawa sa kan’ya ni Helena, ito pa ba ang igaganti niya?” Inakbayan ni Markus ang ina. “Mag-uusap kami, ‘Nay…” “Hindi. Huwag ka nang makalapit-lapit sa babaeng ‘yun, Makoy! Ako ang makikipag-usap sa kan’ya!” “Nay…?” “Ipaubaya mo sa akin ‘to, anak…” madilim ang anyo ni Aling Lora. “Huwag n’yo naman sanang sasabunutan, ‘Nay. Ha?” Nagbiro na lang si Markus. Ni hindi man lang napangiti si Aling Lora. “Higit pa sa pagsabunot ang dapat niyang matikman, Makoy…!” “Nay?” “Kung bakit kasi sobrang gandang lalaki mo, kuya. Kaya patay na patay sa ‘yo si Ate Risa. Sobra ring nainlab sa ‘yo si Ate Helena. Sana all!” biro rin ni JR. Gustong palamigin ang init sa paligid. Pinandilatan ni Aling Lora ng mata ang anak. “Hindi ito ang tamang oras sa pagbibiro, JR!” labyaw nito. Napakamot sa ulo si JR. “S-sorry, ‘Nay. Kuya…” Tinanguan na lang ni Markus ang kapatid. “Puntahan na nat
NAPAHAGULGOL si Helena matapos marinig ang lahat ng sinabi ng asawa.Limang taon…Halos limang taon na ang nakalipas buhat ng mangyari ang pagpapakasal nila ni Markus at sa loob mga taon na iyon, buong akala nila, walang nalalaman ni anuman ang kan’yang lola, pero hindi pala ito naging ignorante sa totoong naging ugnayan nila ni Markus noong una.At sa kabila na niloko niya at pinaglihiman ang abuela, ni minsan ay hindi niya ito nakitaan ng kahit kaunting galit o hinanakit sa kan’ya. Pakiramdam niya nga, mas lalo pa siyang minahal ng lola Amanda niya.Ang iyak niyang iyon ay hindi lamang sa pasasalamat na hindi siya sinumbatan ng abuela. Iyak din iyon ng pasasalamat na sa loob ng mga panahong iyon, sa kabila ng nalaman nito, hindi iyon nakaapekto sa kalusugan ng matanda, lalo na nang dumating si Mandy sa buhay nila, tila ba mas ninais pa nitong humaba ang buhay.“P-puntahan na natin ang lola, Mac. I will ask for her forgiveness…!” ani Helena na tigmak sa luha ang mga mata.“Tayong dal