Anim na buwan ang lumipas mula nang manganak si Cherry…Anim na buwan na rin ang lumipas mula nang malaman ni Prescilla na dinadala niya ang anak nila ni Captain Jal Pereno.Sa kabila ng hirap ng sitwasyon—ang patuloy na banta ng COVID sa loob ng Blue Ocean Cruise, ang walang-katapusang quarantine protocols, at ang hindi pagkakaunawaan nila ni Jal—isa lang ang hindi maitatanggi. Malapit na siyang maging ina.At ngayon, sa loob ng medical bay ng Blue Ocean Cruise, habang nakahiga siya sa examination bed, hawak ang kamay ni Jal, nararamdaman niya ang pinakamalakas na tibok ng kanyang puso."Are you ready?" tanong ng doktor habang hinahawakan ang ultrasound probe sa kanyang tiyan.Hindi agad nakasagot si Prescilla. Naramdaman niya ang bahagyang pagpisil ni Jal sa kanyang kamay. Tumingin siya rito—tahimik, seryoso, pero bakas sa mukha ang tensyon."Oo…" mahina niyang tugon.Kasabay ng tunog ng ultrasound machine, unti-unting lumitaw sa screen ang imahe ng kanilang anak. Halos pigilin ni P
Tumingin siya nang diretso sa mga mata ni Jal. "Ang anak natin."Napapikit si Jal, parang tinamaan ng isang matinding suntok sa puso."Jal, matuto kang lumaban," mahina ngunit mariing bulong ni Prescilla. "Dahil kung hindi mo kayang lumaban para sa akin, sana, lumaban ka man lang para sa anak natin."Hindi sumagot si Jal. Sa unang pagkakataon, hindi niya alam ang tamang sagot.Ang tanging nagawa niya ay titigan ang monitor kung saan makikita ang imahe ng kanyang anak. Ang maliit na buhay na nasa sinapupunan ni Prescilla.Ang anak nilang hindi niya inakalang darating sa buhay niya."Jal, matuto kang lumaban," mahina ngunit mariing bulong ni Prescilla. "Dahil kung hindi mo kayang lumaban para sa akin, sana, lumaban ka man lang para sa anak natin."Sa sumunod na araw, hindi pa rin nag-usap sina Jal at Prescilla.Si Jal—patuloy na binabagabag ng kanyang mga pangamba.Si Prescilla—tahimik ngunit matigas ang determinasyong panindigan ang kanyang pagiging ina.Habang abala si Jal sa kanyang
Cherry.Kumusta na kaya siya?Wala siyang balita tungkol sa kanya mula nang magdesisyong lumayo ito. Hindi rin niya alam kung tama bang hinayaan niya na lang itong mawala sa buhay niya."Anong iniisip mo?" tanong ni Prescilla habang lumalapit sa kanya, hinahaplos ang kanyang balikat. Malambot ang tinig nito, ngunit may bahagyang pag-aalinlangan."Wala," sagot ni Jal, mabilis na umiwas ng tingin. "Pagod lang siguro ako.""Jal…" Bumuntong-hininga si Prescilla at umupo sa tabi niya. "Six months na akong buntis. Six months na rin tayong magkasama sa cruise ship na ‘to. Pero hanggang ngayon, pakiramdam ko, may iniisip kang iba."Napapikit si Jal, pilit na iniiwasan ang usapan."Hindi ko maintindihan," patuloy ni Prescilla. "Alam kong mahalaga ako sa’yo. Pero may isang parte ng puso mo na hindi mo maibigay sa akin."Nagtaas siya ng tingin kay Jal, nakikita ang pagkagulo sa kanyang mga mata."Si Cherry pa rin ba?" diretsong tanong ni Prescilla.Natahimik si Jal.Isang malalim na buntong-hini
SA BLUE OCEAN CRUISE SHIP…Malamig ang simoy ng hangin sa deck ng barko, pero hindi iyon sapat para palamigin ang nagngangalit na damdamin ni Prescilla."Ano? Wala kang balak akong habulin?!" sigaw niya kay Jal, na nanatiling nakatayo at tahimik sa harapan niya."Prescilla, please… huwag na tayong mag-away," mahinang sagot ng lalaki."Hindi na tayo nag-aaway, Jal. Dahil sawa na akong makipaglaban sa’yo!" Muling tumulo ang luha niya. "Araw-araw, nagpapakatanga ako, iniisip ko na baka isang araw, magising ka at sabihin mo sa akin na mahal mo ako. Pero hindi nangyari ‘yon. At alam kong hindi na mangyayari kailanman!""Prescilla, alam mong mahalaga ka sa akin—""Mahalaga?!" Natawa siya nang mapait. "Yan na naman tayo, Jal! Mahal ako pero hindi kasing mahal ni Cherry, ‘di ba? Ako ang babaeng kasama mo, pero siya ang babaeng laman ng puso mo!"Hindi nakasagot si Jal.At doon, tuluyan nang napuno si Prescilla."Mahal ko kayo ng anak natin, pero hindi ko kayang ipagpilitan ang sarili ko sa is
SAMANTALA, SA KABILANG PANIG...Karga ni Cherry si Mikee habang pinapakain ng gatas sina Mikaela at Mike sa kanilang duyan. Napapangiti siya sa tuwing tinitingnan ang tatlong anghel sa kanyang harapan.Naputol ang kanyang pagmumuni-muni nang biglang tumunog ang kanyang cellphone."Marites."Nag-aalangan man, sinagot niya ito."Cherry…" may pag-aalalang boses ng kaibigan. "Narinig mo na ba ang nangyari?""Ano na naman, Marites?""Nag-aaway sina Jal at Prescilla," diretsong sagot nito. "At… Cherry, tanong ko lang—kung bumalik si Jal, tatanggapin mo pa ba siya?"Napatigil si Cherry.Napatingin siya sa kanyang mga anak. Sa maamo nilang mga mukha, sa munting paghinga nila, sa kapayapaang taglay nila na pilit niyang pinoprotektahan.Pinikit niya ang kanyang mga mata.Maingat na pinahigaan ni Cherry ang triplets sa kanilang crib. Tahimik na natutulog ang kanyang mga anak—mga inosenteng nilalang na siyang naging dahilan ng kanyang lakas. Habang pinagmamasdan niya sila, ramdam niya ang kapayap
Sa loob ng kanyang cabin, hindi mapakali si Prescilla habang nakahawak sa kanyang lumalaking tiyan. Malakas ang alon sa labas, at nararamdaman niyang may kakaiba sa kanyang katawan."Jal…" Mahinang tawag niya, habang pinipilit abutin ang kanyang cellphone.Wala siya sa tabi niya.Muling sumipa ang matinding sakit sa kanyang tiyan, dahilan para mapangiwi siya."A-Ah!" Napakapit siya sa gilid ng kama. "Diyos ko… hindi pa ngayon… hindi pa dapat ngayon…"Ngunit hindi niya kayang pigilan.Ramdam niya ang pag-agos ng tubig mula sa kanyang sinapupunan."Hindi… Jal! Tulungan mo ako!" sigaw niya nang maramdamang pumutok na ang panubigan niya.Sa labas ng cabin, naglalakad si Captain Jal Pereno, hawak ang kanyang radyo. Kasalukuyan siyang abala sa pagbibigay ng utos sa kanyang mga tauhan dahil sa higpit ng protocols sa gitna ng pandemya.Bigla niyang narinig ang isang pamilyar na tinig."CAPTAIN! SI MA’AM PRESCILLA! NAHAGIP NG CCTV SA KWARTO NIYO—MUKHANG MANGANGANAK NA!"Parang biglang nagdilim
Habang mahigpit na yakap ni Prescilla ang kanilang bagong silang na anak, mabilis niyang kinuha ang cellphone ni Jal at tinawagan si Madam Luisa sa Facebook Messenger."Lola! Eto na po ang apo n’yo!" Masiglang aniya habang iniharap ang camera sa maliit na sanggol na mahimbing na natutulog sa kanyang bisig.Sa kabilang linya, agad na lumitaw ang larawan ng matandang babae—si Madam Luisa Pereno, ang kilalang matriarka ng kanilang pamilya. Sa kabila ng kanyang edad, bakas pa rin ang matalas niyang pananalita at ang dating ng isang babaeng sanay mag-utos.Ngunit sa sandaling makita niya ang bata, nag-iba ang ekspresyon nito. Napalitan ng tuwa ang dati niyang matapang na mukha, at ang kanyang matang dating singtulis ng isang agila ay napuno ng luha."Oh, Diyos ko!" Napahawak siya sa kanyang dibdib, nanginginig ang kanyang mga daliri. "Napakaguwapo ng apo ko, Jal! Diyos ko, kamukhang-kamukha mo noong sanggol ka pa!"Napangiti si Prescilla. "Lola, si Miguel po! Eto na po ang inyong apo sa tu
Mainit ang sikat ng araw sa probinsya habang mahinang ihip ng hangin ang nagpapagalaw sa mga kurtina ng maliit ngunit malinis na bahay nina Cherry. Anim na buwan na ang nakalipas mula nang isilang niya ang kanyang tatlong anghel—si Mikaela, Mikee, at Mike. Sa kabila ng pandemya, pagsubok, at mga panahong halos mawalan siya ng pag-asa, ngayon ay tila unti-unti nang binibigyang kulay ng mga sanggol ang kanyang mundo.Nakaupo si Cherry sa sofa habang nagpapadede kay Mikee. Sa sahig, natutulog ang kambal na si Mikaela at Mike, nakabalot sa maliliit na kumot na may makukulay na disenyo. Tahimik ang paligid, maliban sa mahinang iyak ni Mikee at ang tunog ng bentilador.“Ma,” mahinang tawag ni Cherry habang hawak-hawak ang anak. “Salamat sa lahat. Kung hindi dahil sa inyo ni Papa, hindi ko alam kung saan ako pupulutin.”Lumabas mula sa kusina si Gemma, may dalang mainit na gatas at tinapay. “Anak, 'wag mong isipin 'yan. Anak ka namin. Kahit kailan, hindi ka namin pababayaan. Kahit pa tatlo p
“Kung darating man siya... hindi ikaw ang kailangang matakot. Kami ng Papa mo ang bahala. Hindi ka namin papabayaan. Lalo na’t para sa mga bata ang pinoprotektahan mo.”Napayuko si Cherry, pilit pinipigilan ang luha.“Hindi ko alam, Ma, kung tama ang ginawa kong pagtatago. Baka naging makasarili ako. Baka… baka mali ang iniisip kong protektahan sila mula sa ama nila.”“Anak,” malumanay ang tinig ni Gemma, “ang isang ina, laging iniisip ang kapakanan ng anak. Hindi ‘yan pagiging makasarili. Yan ang pagmamahal. Pero… darating ang araw na hindi na kayang itago ang katotohanan. Darating ang panahon na kakailanganin mong harapin ang lahat. Kahit masakit. Kahit hindi ka handa.”Tumulo ang luha ni Cherry. Agad niya itong pinahid, ayaw niyang makita ng ina ang bigat sa dibdib niya.“Hindi pa ako handa, Ma,” halos pabulong. “Hindi ko alam kung kaya ko pang masaktan ulit.”“Anak,” mahigpit ang hawak ni Gemma sa kamay niya, “kahit kailan, hindi ka nag-iisa. Andito kami. At kahit pa single mom ka
“Anak, huwag kang mag-aalala. Malaki ang Quezon. Hindi gano’n kadaling makapunta rito. Mahigpit ang mga checkpoint, may ECQ pa. Hindi siya basta-basta makakarating dito.”Humugot si Cherry ng malalim na buntong-hininga. Hindi maikakaila ang kaba sa kanyang dibdib.“Pero Ma… ‘di ba ang swerte minsan, malupit din?” mahinang sabi niya. “Paano kung biglang mapadpad siya rito? Paano kung… makita niya ang mga bata? Paano kung malaman niya ang totoo?”Mariin ang tinig ni Gemma, puno ng paninindigan.“Huwag kang matakot. Nandito kami ng Papa mo. Kami ang bahala. Hindi ka namin papabayaan.”Tumango si Cherry pero halata sa kanyang mata na hindi pa rin siya ganap na panatag. Nagpalinga-linga siya na parang may inaabangan. Sa kanyang dibdib, ang pintig ng puso'y tila hindi mapigil, tila may kinatatakutang darating.Pinilit ni Gemma na ibahin ang usapan.“Bumili ako ng paborito mong buko. At magtitínola ako mamaya, ha? Para lumakas-lakas ang katawan mo. Palagi ka nang nagpupuyat sa trabaho.”Napa
Maingay ang tunog ng mga pinggan habang naghuhugas si Cherry sa kusina. Sa tabi niya, nakaupo si Mikee sa baby chair, habang si Mikaela ay nakahiga sa crib, at si Mike ay tahimik na natutulog. Tumunog ang kanyang cellphone—si Marites ang tumatawag."Hello, Marites? Kumusta ka na diyan sa barko?""Cherry! Grabe, ang dami kong kwento. Alam mo ba, umuwi na sina Capt. Jal at Capt. Prescilla sa Pilipinas. Kasama nila ang baby nilang si Miguel.""Talaga? Bakit sila umuwi?""Natatakot sila na baka mahawa ang baby nila sa COVID. May mga kaso pa kasi dito sa barko. Nakadaong kami pansamantala sa Vietnam, pero hindi pa rin ligtas.""Oo nga, mahirap na. Buti na lang at nakauwi sila. Dito nga, todo ingat ako sa mga bata. Laging naghuhugas ng kamay at nag-aalcohol.""Kumusta naman ang trabaho mo bilang CSR na work-from-home?""Okay naman. Nakakapagod, pero kinakaya para sa mga anak ko.""At si David? Kumusta na?""Ah, si David... Wala na kaming komunikasyon. Pinapalabas ko lang na siya ang ama ng
Si Madam Luisa ay biglang humarap kay Heidy, ang mga mata ay puno ng galit at tapang. “Heidy, tama na. Wala nang ibang maaaring pumili ng landas ni Jal kundi siya. Kung may sinuman sa atin na hindi nararapat sa Pereno, ikaw yun. May ilang bagay na hindi mo kayang tanggapin.”“Wala akong sinasabi na hindi tama, Lola,” sagot ni Heidy.Si Jal, na tila nakaramdam ng pagkabigo, ay lumapit kay Prescilla at hinawakan ang kanyang kamay. “Pres, hindi mo kailangang magpaliwanag pa. Ako na ang bahala.”“Alam ko naman, Jal. Ang gusto ko lang ay maging bahagi ng pamilya ninyo. Hindi ko po kailanman hangad na masaktan kayo,” sabi ni Prescilla, ang boses ay puno ng lungkot.Madam Luisa ay niyakap si Prescilla. “Huwag kang mag-alala. Sa atin, hindi lang pangalan ang mahalaga. Ang pagmamahal natin sa isa’t isa, yun ang magdadala sa atin.”Si Jal ay tumingin kay Heidy, at tinanong ang kanyang ina. “Ma, sana... sana tanggapin mo na ang aming desisyon.”Mabilis na tumingin si Heidy kay Jal, at sa wakas,
Pagdating sa mansyon ng mga Pereno, tahimik si Prescilla. Pinatuloy siya, inalalayan, at tila ba pinaparamdam na siya’y bahagi na ng pamilya. Ngunit hindi pa rin niya makalimutang malamig na pagtanggap ni Heidy.Tahimik na naglakad si Prescilla habang pumasok sila sa loob ng mansyon. Alam niyang hindi madaling baguhin ang lahat, at hindi pa rin nawawala ang takot sa kanyang puso. Sa kabila ng mainit na pagtanggap ng mga kasambahay at ng mga naririnig niyang papuri kay Miguel, nararamdaman pa rin niyang hindi siya ganap na bahagi ng pamilya ni Jal.“Jal, sigurado ka bang... okay lang ‘to?” tanong ni Prescilla habang huminto sa gitna ng sala, isang kamay na nakahawak sa bag at ang isa ay nakayakap kay Miguel. “Parang ramdam kong... may lamat pa rin.”Si Jal ay tumingin sa kanya, mahigpit na hinawakan ang kamay ni Prescilla. “Pres, hindi madaling baguhin ang puso ng mga tao, lalo na kung sanay sila sa ibang pamumuhay. Pero wag mong isipin na hindi mo kaya. Isa-isa nating patutunayan sa k
Maliwanag ang sikat ng araw nang magising si Prescilla. Sa kanyang tabi, mahimbing na natutulog si Miguel, ang kanilang isang buwang gulang na anak. Habang pinagmamasdan niya ang maamo nitong mukha, unti-unting napuno ang kanyang puso ng damdaming hindi maipaliwanag—halo ng kaba, tuwa, at pag-asa.Ilang oras na lang, lilipad na sila pauwi ng Pilipinas. Sa wakas, matapos ang mahigit isang taon ng pagka-stranded sa Vietnam dahil sa pandemya, may pahintulot na silang makauwi. At higit sa lahat, matatapos na rin ang pagbitbit nila ng lihim. Lihim na sila’y isang buong pamilya na.“Pres, gising ka na pala.” Lumapit si Jal habang may hawak na tasa ng kape. “Tinimplahan na kita. Saka... naka-pack na ‘yung mga gamit. Inaantay na lang natin ang sundo pa-airport.”“Salamat, Jal.” Hinawakan ni Prescilla ang tasa at umupo sa gilid ng kama. “Hindi ko pa rin mawari ang nararamdaman ko. Parang... ang bilis ng lahat.”“Ako rin. Pero sa bawat pagdikit ng paa ko sa lupa, palapit nang palapit sa 'Pinas,
Tahimik ang gabi. Tanging ang tunog ng malamig na hangin mula sa aircon at banayad na huni ng kuliglig mula sa labas ng hotel room ang maririnig. Maliit lang ang kwartong iyon, ngunit tila naging isang santuwaryo para kay Prescilla at Jal—isang lugar kung saan sila muling binuo ng kapalaran.Nakaupo si Prescilla sa gilid ng kama, pinapadede si Miguel. Malamlam ang ilaw, saksi sa mga matang punong-puno ng pagod, saya, at pangarap para sa anak. Sa harapan niya, tahimik na umiinom ng kape si Jal, nakaupo sa isang lumang silya. Sa bawat higop niya sa mainit na inumin, may lungkot sa kanyang mga mata, ngunit higit doon ang pagnanais na ayusin ang lahat ng nasira noon.“Ang bilis ng panahon,” bulong ni Prescilla, halos hindi marinig kung hindi dahil sa katahimikan ng gabi. “Parang kahapon lang, nasa isolation facility pa ako.”Tumango si Jal. “Oo,” mahinang tugon niya. “Pero ngayon, andito ka na. Kasama na natin si Miguel.”Napatingin si Prescilla sa lalaki, may bahid ng pag-aalinlangan ngu
Isang buwan na ang lumipas mula nang huling magkausap si Prescilla at Jal sa video call. Isang buwan na ang nakalipas simula nang marinig niya ang masiglang tawa ng anak nilang si Miguel. At ngayon—sa wakas—hawak na niya ang resulta ng huling COVID test. Negative. Malaya na siya. Malaya na siyang muling mayakap ang pamilyang matagal na niyang pinangarap.Tahimik ang paligid ng discharge area. Ang amoy ng antiseptic at malalaking puting pader ay tila nagpapalakas ng kabog sa dibdib ni Prescilla. Hawak niya ang maliit na bag, parang kaya pa niyang magsingit ng ilang mga pangarap sa bawat sulok ng kanyang isipan. Ang mga simpleng blusa at faded jeans na suot niya ngayon ay nagbigay ng pakiramdam ng pagiging malaya. Ngunit kahit nakatago ang kanyang mukha sa mask, ang mga mata niyang punong-puno ng pangarap at takot ay nag-aalab pa rin sa pagkatalo at paghihirap.Sa loob ng kanyang maliit na backpack ay naroon ang mga lumang sketch—mga guhit ng buhay na tinangka niyang magtulungan muli sa
Sa Gitna ng Laban: VietnamTahimik ang paligid. Malinis ang maliit na hotel room kung saan pansamantalang tumuloy si Jal Pereno kasama ang kanilang anak. Maaga pa, pero tirik na ang araw sa labas. Sa kabila ng sikat ng araw, tila may malamig na hangin na pumapawi sa init—hindi sa katawan, kundi sa puso.Nakatayo si Jal sa harap ng bintana. Suot pa rin niya ang parehong t-shirt na gamit niya kahapon. Halos hindi niya namamalayan ang paglipas ng oras. Mula sa kanyang kinatatayuan, tanaw niya ang malalayong gusali, ang banayad na trapiko sa ibaba, at ang mga taong tila wala namang alalahanin sa buhay. Iba sa sitwasyon niya ngayon. Iba sa realidad na kinasadlakan nila.Hawak niya ang cellphone. Bukas ang video call app. Tinitigan niya ito ng matagal. Ilang beses na niyang sinubukang tawagan si Prescilla pero palaging hindi nasasagot.Napalingon siya sa crib na nasa tabi ng kama. Doon, mahimbing na natutulog ang kanilang sanggol. Mahigpit na yakap nito ang maliit na stuffed toy na binili n