Nanikip ang dibdib ni Cherry. Hindi niya inakalang maririnig niya ito mula sa kanyang ama. Mula pagkabata, hindi ito masyadong showy sa damdamin. Pero ngayong sinabi nito ang mga salitang iyon, pakiramdam niya ay may bigat na nabawas sa kanyang puso.“Pa…” Napaluha siya. “Minsan pakiramdam ko hindi ko kaya. Minsan gusto kong sumuko.”Mahigpit siyang niyakap ni Ralph. “Hindi mo kailangang kayanin mag-isa, anak. Andito kami ng Mama mo. Hindi ka namin pababayaan.”Sa unang pagkakataon sa mahabang panahon, naramdaman ni Cherry ang tunay na kapanatagan. Hindi niya kailangan ng isang lalaking magmamahal sa kanya para maramdaman niyang buo siya. Nandito ang pamilya niya. Nandito ang mga kaibigan niya. At higit sa lahat, may tatlong munting anghel sa loob niya na nagbibigay sa kanya ng dahilan para magpatuloy.Kahit sa gitna ng pandemya, kahit sa gitna ng sakit, isang bagay ang sigurado—lalaban siya. Para sa kanyang sarili. Para sa kanyang mga anak. Para sa bagong buhay na hinaharap niya.“Ch
Anim na buwan nang nagdadalang-tao si Cherry, at sa kabila ng matinding pagsubok na dulot ng pandemya, patuloy siyang lumalaban. Hindi madali ang buhay ngayon—walang kasiguruhan ang lahat, ngunit may isang bagay siyang pinanghahawakan: ang tatlong munting buhay sa kanyang sinapupunan.Ngayong araw, nakatakda ang kanyang prenatal checkup. Sa kabila ng umiiral na Enhanced Community Quarantine (ECQ), kailangan niyang lumabas dahil sa kanyang kalagayan. Pinili niyang sumama ang kanyang ina, si Gemma, dahil mas panatag ang loob niya kapag kasama ito.Habang nakaupo sa loob ng sasakyan, panay ang himas ni Cherry sa kanyang lumalaking tiyan.“Excited ka na bang malaman ang kasarian ng mga baby mo?” tanong ni Gemma habang mahigpit na hinahawakan ang kamay ng anak.Napangiti si Cherry. “Oo, Ma. Pero kinakabahan din ako. Hindi ko alam kung kaya kong maging mabuting ina.”Hinaplos ni Gemma ang kanyang pisngi. “Kaya mo, anak. Hindi man naging perpekto ang buhay mo, pero matibay kang babae. Hindi
Lumipas ang ilang linggo matapos malaman ni Cherry ang kasarian ng kanyang mga anak. Sa kabila ng takot sa pandemya, mas naging matibay siya. Hindi lang para sa sarili niya, kundi para sa tatlong buhay na umaasa sa kanya.Isang gabi, habang nakahiga sa kama, hinihimas niya ang kanyang lumalaking tiyan. Malinaw pa rin sa kanyang isipan ang sinabi ni Marites: “Pangalanan mo sila base sa lakas at tibay. Dahil ‘yan ang meron ka, Cherry. Lakas ng loob at tibay ng puso.”Napaisip siya. Lakas, tibay, at pag-asa.Ngunit bago pa siya makapagdesisyon, biglang bumukas ang pinto at pumasok ang kanyang ina, si Gemma, may dalang isang tasang gatas.“Anak, inumin mo muna ‘to,” mahinahong sabi nito. “Mukha kang pagod.”Napabuntong-hininga si Cherry. “Salamat, Ma. Hindi ko namalayan, napapaisip ako nang husto.”Umupo si Gemma sa tabi ng kama at hinawakan ang kamay ng anak. “Tungkol saan?”Sa isang iglap, parang bumagsak sa balikat ni Cherry ang lahat ng bigat na pinipilit niyang itago.“Ma, paano kung
Sa kabila ng matinding panghuhusga ng mga tao, pinili ni Cherry na manatiling matatag. Hindi na niya binigyang pansin ang tsismis—pero hindi ibig sabihin ay hindi niya ito nararamdaman. Isang araw, habang naglalakad pauwi galing sa botika, muli niyang nadaanan ang umpukan ng mga tsismosa sa tindahan ni Aling Perla.“Hay, nako! Kung ako ‘yan, hindi ko kakayanin ang kahihiyan,” ani Aling Tacing, may halong pang-iinsulto sa tinig.“Oo nga! Aba, ang kapal talaga ng mukha, parang walang nangyari,” sabad ni Aling Lolit, sabay tawa.Narinig ni Cherry ang bawat salitang binitawan nila. Hindi niya balak patulan—pero ngayong gabi, pagod na siyang manahimik. Hindi para makipagtalo, kundi para ilagay sa lugar ang mga taong walang alam sa tunay niyang pinagdaanan.Huminto siya sa harapan ng tindahan at tumingin diretso kay Aling Perla. Sa gulat ng lahat, nagsalita siya."Magandang gabi po," malumanay ngunit may diin niyang bati.Napatingin ang lahat sa kanya. Ilang saglit ng katahimikan ang lumipa
"Tandaan niyo," muling binalingan ni Cherry ang lahat. "Hindi ako perpekto, pero hindi ko hahayaang yurakan n’yo ang pangalan ko. Hindi ako basura para apihin n’yo. Kung hindi kayo marunong rumespeto, baka batas na lang ang magturo sa inyo ng leksyon."Tumalikod siya nang walang paalam, iniwan ang mga natulalang tsismosa. Sa loob-loob niya, sa unang pagkakataon, pakiramdam niya ay lumaya siya. Hindi lang para sa sarili niya, kundi para sa mga anak niyang kailangang makita siyang lumalaban.Ilang araw lumipas.Pawisan ang mga palad ni Miss Jones habang nakatutok sa screen ng kanyang laptop. Halos tatlong linggo na siyang walang naririnig mula sa mga inapplyan niyang trabaho. Akala niya, wala na siyang pag-asa. Pero ngayon, heto siya—nakaabang sa isang online interview para sa isang work-from-home job bilang customer service representative.Napahawak siya sa kanyang tiyan, kung saan naroroon ang tatlong munting buhay na ipinaglalaban niya. Buntis siya—at hindi lang isa, kundi tatlong sa
Tahimik na nakaupo si Capt. Prescilla Jones sa loob ng kanyang maliit na cabin sa Blue Ocean Cruise Ship. Isang malalim na buntong-hininga ang pinakawalan niya habang pinagmamasdan ang kalmadong dagat sa labas ng bintana. Pero sa kabila ng tahimik na alon, isang unos ang patuloy na bumabagabag sa kanyang puso—ang pagbubuntis niya at ang patuloy na lumalalang sitwasyon ng COVID-19 sa barko nila.Pumikit siya, pilit na pinapatahan ang sarili. Wala siyang ibang masandalan ngayon. Nag-iisa siya.Dahan-dahang hinawakan niya ang tiyan niya. "Anak… hindi kita pababayaan."Pero paano?Sa gitna ng kanyang malalim na pag-iisip, biglang tumunog ang kanyang telepono.Napakunot ang noo niya nang makita kung sino ang tumatawag. Marites.Napakagat-labi siya. Alam niyang hindi ito magandang senyales. Hindi siya kailanman tinatawagan nito para sa isang normal na usapan—lalo na pagkatapos ng eskandalong kinasangkutan niya kay Jal.Huminga siya nang malalim bago sinagot ang tawag."Hello?"Walang pasaka
Blue Ocean Cruise Ship – Vietnam PortHindi mapakali si Capt. Jal. Ilang linggo na silang nakadaong sa Vietnam dahil sa COVID crisis, ngunit pakiramdam niya ay mas matindi ang unos sa loob ng kanyang dibdib kaysa sa sitwasyon ng barko.Sa harap ng salamin sa kanyang cabin, pinagmamasdan niya ang sariling anyo—ang lalaking minsang inibig ni Cherry, ngunit siya ring lalaking nagtaksil dito.Bawat araw, pilit niyang sinasabi sa sarili na tanggap na niya ang lahat. Na wala nang babalikan, na wala nang Cherry at Jal.Pero bakit hanggang ngayon, siya pa rin ang iniisip niya?Isang malakas na katok ang pumunit sa kanyang pagmumuni-muni.BLAG! BLAG!“Jal!” matinis na sigaw ni Prescilla mula sa labas. “Buksan mo ‘to! Alam kong nandiyan ka!”Mariin siyang pumikit bago dahan-dahang lumapit sa pinto. Alam na niya ang kasunod nito—isang mainit na sagutan na naman.Binuksan niya ang pinto at bumungad ang galit na galit na si Prescilla. Nanginginig ito sa emosyon habang ang mga mata ay tila nag-aapo
Hindi niya alam kung anong mas masakit—ang katotohanang hindi siya mahal ni Jal o ang katotohanang kahit anong gawin niya, hindi niya kayang pilitin ito." Prescilla…"Mula sa likuran, isang malamig at mapanuyang tinig ang bumasag sa kanyang tahimik na mundo.Si Marites.Napapikit si Prescilla, alam niyang walang magandang sasabihin ito. Ngunit huli na, wala na siyang lakas para lumaban pa.“Nakakaawa ka naman.”Dahan-dahang lumapit si Marites, nakataas ang kilay, may bahid ng pangungutya sa kanyang mga mata."Ganoon pala ‘yun, no? Nakuha mo na ang lalaki, nakuha mo na ang kasal… pero ni katiting, hindi mo nakuha ang puso niya."Mahigpit na pinikit ni Prescilla ang kanyang mga mata, pinipigilang humikbi. Hindi siya maaaring magpakita ng kahinaan sa harap ng taong ito."Alam mo, dapat ka ngang magpasalamat kay Cherry. Kung hindi niya nahuli si Jal na hubo’t hubad sa cabin mo, hindi ka niya iiwan. Pero tingnan mo ngayon, anong napala mo?" Tumawa si Marites, may halong panunuya. "May ana
Nasa deck sila ng barko, ang mahinang hangin ay dumadampi sa kanilang mga mukha. Hawak ni Jal ang maliit na kutitap na si Miguel na mahimbing na natutulog sa kanyang mga bisig. Kakaibang pakiramdam ang sumik sa kanyang puso nang makita niyang magkasama silang tatlo ni Prescilla—isang piraso ng kanilang buhay na nabuo sa gitna ng magulong mga sandali."Ito na siya, Mama," sabi ni Jal, ng malumanay. "Si Miguel."Hindi nakatiis si Madam Luisa, ang lola ni Jal, kaya tinawagan niya ang cellphone ni Jal. Hindi sila magkasama, ngunit gusto niyang maramdaman ang kagalakan ng bagong buhay na dumarating sa kanilang pamilya. Kakaiba ang pagmamahal ng isang lola sa apo, at ngayon, gustong makita ni Madam Luisa ang kanyang apo kahit na sa pamamagitan ng tawag."Jal! Apo ko, nasaan na siya?" ang maligaya at sabik na boses ni Madam Luisa sa kabilang linya.Jal: "Mama, nariyan lang kami sa cabin. Halos natutulog na si Miguel. Magpapahinga na kami.""Ang cute-cute ng apo ko sa tuhod! Kamukha ng lolo m
Sa kabilang bahagi ng barko sa Vietnam, nakatayo si Capt. Jal sa deck, hawak ang isang maliit na stuffed toy. Huwag na lang, sabi niya sa sarili. "Miguel…" bulong niya habang pinagmamasdan ang dilim ng gabi at ang mga alon sa dagat."Miguel Pereno…" Hindi pa rin niya matanggap. Isang bahagi ng puso niya ay tumatangging tanggapin ang lahat ng nangyari. Parang ba siya ay hindi makaalis sa isang impiyerno ng paghihirap na siya rin naman ang nagdala.Naisip niya si Cherry. Hindi niya kayang iwasan ang mga larawan ng kanilang mga alaalang magkasama, ang mga pangako nila sa isa’t isa. Nandiyan pa ang mga gabing magkasama sila sa barko, at ang kanyang mga salitang binanggit sa kanya noong huling gabi nila: "Mahal kita, pero kailangan ko nang lumaban para sa sarili ko.""Mahal ko pa rin siya…" tahimik niyang aaminin. "Pero hindi ko siya kayang balikan ngayon. Hindi ko kayang isugal ang pamilya ko."Habang abala si Prescilla sa pagpapadede kay Miguel, tahimik na nanatili sa tabi ng kama ang mg
Tumingin siya sa kalangitan. Pilit niyang inuunawa ang sitwasyon. “Paano ko sasabihin ‘to kay Cherry?”“Dapat ba? O baka mas makakabuti kung hindi?”Alam niyang nagdesisyon na si Cherry na tuluyan nang mag-move on. Alam niyang pinili na nitong limutin si Jal, para sa kapakanan ng kanyang tatlong anak.Pero… karapatan din ba niyang itago ang totoo?Habang nagmumuni-muni si Marites, sa kabilang bahagi ng barko, sa isang pribadong suite, tahimik na binabantayan ni Capt. Jal Pereno ang bagong silang niyang anak.Mahimbing ang tulog ng sanggol. Napakaliit. Napakalambot ng pisngi.Napapangiti siya sa tuwing hinahaplos ang noo nito.“Ang gwapo mo, Miguel,” bulong niya. “Mukha kang mommy mo. Pero sana kahit kaunti, makuha mo rin ang tapang niya.”Tumabi si Prescilla, pagod at maputla. “Jal, salamat ha… hindi ko kinaya ‘to kung wala ka.”Ngumiti si Jal. Pinisil niya ang kamay ng asawa.“Tungkulin ko ‘to bilang asawa mo.”Pero kahit anong pilit niyang ibaling sa kasalukuyan ang kanyang isip, ma
Alas-diyes ng gabi. Tahimik ang buong bahay. Ang ilaw sa sulok ng silid ay nakatuon lamang sa maliit na work area ni Cherry—isang mesa, headset, laptop, at isang tasa ng kape na umaaso pa sa init. Sa kabilang silid, natutulog ang kanyang tatlong anak. Nakahanda na rin ang kasambahay na kung sakaling umiyak ang mga bata, ay maagap na gagalaw. Lahat ay pinaghandaan niya. Dapat lang. Sapagkat ito ang una niyang shift matapos ang anim na buwang maternity leave.Kinakabahan man, pinilit ni Cherry ang sarili na maging kalmado.“Okay… kaya mo ’to. Para kina Mikee, Mikaela, at Mike,” bulong niya sa sarili habang binubuksan ang mga tabs sa system.Dumating ang unang call.Beep.“Thank you for calling NorthGate Communications. This is Cherry, how may I assist you today?”Isang lalaking galit ang agad na sumagot.“About time! I’ve been waiting for fifteen minutes! What kind of service is this?! Do you even know what you’re doing?”Bahagyang nayanig si Cherry, pero agad niyang kinontrol ang kanya
Ang ilaw ng screen ang tanging liwanag sa silid. Sa tabi nito, nakapatong ang isang tasa ng kape — malamig na, pero hindi niya inaalis sa tabi niya. Sa Skype, naka-log in na siya, hinihintay ang tawag ng kanyang manager.Tila ba ang bawat tibok ng puso niya ay lumalakas. Hindi na niya mabilang kung ilang beses siyang huminga nang malalim para lang maibsan ang kaba.Nag-ring na ang Skype. Tumindig ang balikat ni Cherry. Mahigpit ang hawak niya sa mouse habang pinipindot ang "Answer."Lumabas ang mukha ni Ms. Torres — ang kanyang team manager na kilalang prangka, diretso kung magsalita, at walang paliguy-ligoy.“Cherry! Good evening. I’m glad you made it on time. How are you?”Matatag ang boses ni Cherry kahit kinakabahan.“Good evening po, Ms. Torres. Ayos naman po. Medyo naninibago ulit sa setup, pero ready na po ako.”“I see. Well, before we talk about schedules and your work-from-home return, let me just say — it’s been six months. I hope everything went well with your delivery?”Na
Habang binabasa ang detalyeng nakasaad sa email—mula sa employer niyang naka-base sa Japan—naramdaman niyang may pangingilid ng luha sa kanyang mata. Nag-aalok ang kompanya ng muling kontrata. Isang bagong simula. Isang bagong paglalakbay… palayo sa kanyang mga anak.“Para sa kinabukasan nila,” bulong niyang muli habang pinipilit na lunukin ang emosyon.Habang hawak ang cellphone, dumaan sa kanyang isip si Marites, ang matalik niyang kaibigan na kasamahan dati sa Blue Ocean Cruise Ship. Ito lamang ang tanging taong patuloy na nagpapadala ng mensahe at tumatawag upang kamustahin siya. Sa bawat tawag ni Marites, tila ba nabibigyan siya ng panibagong lakas.Agad niyang kinuha ang kanyang telepono at tinawagan ito.“Hello, Mare! Kumusta ka na?” bati ni Marites mula sa kabilang linya, puno ng saya at enerhiya ang tinig.“Okay lang, Mare. Gising na ang mga bata, mag-aalmusal na kami,” sagot ni Cherry habang pilit pinipigilan ang pagtulo ng luha.“Minsan lang tayo magkausap kaya nagpapasalam
"Bilang ina, hindi ko kayang pabayaan ang mga anak ko," bulong niya sa sarili.Pinindot niya ang email at binasa ang nilalaman. Ang mga responsibilidad bilang ina ay hindi natatapos sa pagbibigay buhay, ngunit sa pagbibigay ng pagkakataon sa mga anak na magkaroon ng magandang kinabukasan.Habang binabasa ang mga detalyeng nakasaad sa email, naramdaman niyang may kakaibang pangingilid sa kanyang mata. Matapos ang lahat ng pinagdaanan—ang pandemya, ang kalungkutan, ang mga sakripisyo—wala siyang ibang hangarin kundi ang magtagumpay at matulungan ang kanyang pamilya.Dumating sa kanyang isipan si Marites, ang matalik niyang kaibigan sa Blue Ocean Cruise Ship, na patuloy na tumatawag at nagpapadala ng mga mensahe para alamin kung kumusta na siya. Sa bawat tawag ni Marites, tila ba binibigyan siya ng lakas. Kahit na malayo, alam niyang may taong naniniwala sa kanya.Agad niyang kinuha ang kanyang telepono at tinawagan si Marites.“Hello, Mare! Kumusta ka na?” bati ni Marites mula sa kabila
“Sure ka na ba, Cherry, na ipagpatuloy mo pa rin ang paglilihim mo na si Jal ang ama?” tanong ni Marites, nag-aalalang tono ng boses nito.Tumahimik si Cherry, isang matinding tanong na nagbigay daan sa isang matinding kalituhan sa kanyang isipan. “Oo, Marites… ayoko na ng komplikadong buhay. Pinili na ni Jal si Prescilla, nagpakasal na sila, at may anak na sila. Iyon na ang buhay na pinili nila. Hindi ko na kayang guluhin pa iyon.”“Pero ang mga anak mo, Cherry, hindi mo ba nais na malaman nila ang katotohanan?” tinanong ni Marites, at naramdaman ni Cherry ang pagsisisi sa tono ng kanyang kaibigan. “Si Jal ang ama ng mga anak mo. Hindi ba’t kailangan nilang malaman?”Mahabang sandali ng katahimikan ang sumunod sa pagtanong na iyon. Si Cherry ay hindi makapagsalita agad. Alam niyang may katotohanan ang sinabi ni Marites, ngunit iba ang sitwasyon niya ngayon. Hindi siya handang harapin si Jal. Hindi pa siya handa. Lalo na at batid niyang kung malalaman ni Jal ang tungkol sa kanyang mga
Mainit ang sikat ng araw sa probinsya habang mahinang ihip ng hangin ang nagpapagalaw sa mga kurtina ng maliit ngunit malinis na bahay nina Cherry. Anim na buwan na ang nakalipas mula nang isilang niya ang kanyang tatlong anghel—si Mikaela, Mikee, at Mike. Sa kabila ng pandemya, pagsubok, at mga panahong halos mawalan siya ng pag-asa, ngayon ay tila unti-unti nang binibigyang kulay ng mga sanggol ang kanyang mundo.Nakaupo si Cherry sa sofa habang nagpapadede kay Mikee. Sa sahig, natutulog ang kambal na si Mikaela at Mike, nakabalot sa maliliit na kumot na may makukulay na disenyo. Tahimik ang paligid, maliban sa mahinang iyak ni Mikee at ang tunog ng bentilador.“Ma,” mahinang tawag ni Cherry habang hawak-hawak ang anak. “Salamat sa lahat. Kung hindi dahil sa inyo ni Papa, hindi ko alam kung saan ako pupulutin.”Lumabas mula sa kusina si Gemma, may dalang mainit na gatas at tinapay. “Anak, 'wag mong isipin 'yan. Anak ka namin. Kahit kailan, hindi ka namin pababayaan. Kahit pa tatlo p