Habang naglalakad si Ludwig at Raquel papasok sa paaralan, kaswal silang nakikipagkwentuhan sa kanilang kaibigang guro. Hindi inaasahan ni Ludwig na makikita niya ang dalawang batang tila pamilyar sa kanya. Napakunot ang kanyang noo habang tinititigan ang mga ito mula sa malayo. "Sila ba ang mga anak ni Ram?" bulong niya sa sarili, habang pinipilit alalahanin kung saan niya nakita ang mga mukha ng dalawang bata. Matangkad at magkatulad ang mga features ng kambal—parehong may itim na buhok at mapupungay na mga mata. Hindi maipaliwanag ni Ludwig, ngunit parang may kakaiba sa mga batang ito. Tila may hindi siya alam tungkol sa kanilang pagkatao. "Raquel, sandali lang," biglang bulalas ni Ludwig, huminto siya sa paglalakad at pinigilan si Raquel sa pagsunod sa guro. "Bakit, Ludwig? Anong nangyayari?" tanong ni Raquel, nagtataka at bahagyang nag-aalala sa biglaang kilos ng asawa. Itinuro ni Ludwig ang mga bata. "Nakikita mo ba sila? Sa tingin ko sila ang mga anak ni Ram." Napating
Habang nilalayuan ni Ludwig at Raquel ang mga bata, hindi mawala sa isipan ni Ludwig ang mga naging sagot ng kambal. Tila may isang malalim na lihim na itinatago si Ram, at hindi mapakali si Ludwig sa ideyang iyon. Hindi na ito simpleng haka-haka lamang; ang mga pangalan, ang itsura ng mga bata, at ang paraan ng pagkakasalita nila tungkol kay Ram bilang "Papa" ay parang mga piraso ng palaisipan na unti-unting bumubuo sa isang mas malalim na kuwento. Habang nasa kotse pauwi, tahimik lang si Ludwig, nakatingin sa labas ng bintana. Hindi mapigilan ni Raquel na mapansin ang bigat ng iniisip ng kanyang asawa. "Ludwig, ano bang iniisip mo? Bakit parang ang bigat ng pakiramdam mo?" "Raquel, hindi ko mapigilan ang pag-isipan kung bakit hindi ipakilala ni Ram ang mga anak at asawa niya sa amin.," sabi ni Ludwig, habang patuloy na nakatitig sa labas ng bintana. "At sino ang sinasabi nilang mommy? May anak na ba talaga si Ram, at hindi niya sinabi sa akin?" Hinaplos ni Raquel ang balikat ni
Naglalagablab ang silakbo ng damdamin ni Raquel habang ang bawat salita niya’y tumitimo sa hangin, parang mga punyal na bumabaon sa dibdib ni Ludwig. Matagal na nilang hindi pinag-uusapan si Estella, ngunit muling bumalik ang usapan sa isang nakaraan na hindi kayang takasan ni Ludwig. Nakaupo siya sa gilid ng kanilang malaking mesa, nakayuko at tila malalim ang iniisip, samantalang si Raquel ay nakatayo sa harap niya, nagngingitngit at puno ng emosyon."Matagal na siyang patay, Ludwig! Ilang taon na ang lumipas, bakit hindi mo pa rin siya makalimutan?" bulyaw ni Raquel. Ang mga mata niya'y puno ng pagkabigo at pangungulila—hindi lamang dahil kay Estella, kundi dahil sa nararamdamang kawalan ng espasyo sa puso ng kanyang asawa.Hindi agad sumagot si Ludwig. Nanatili siyang tahimik, tila nahihirapan, ngunit hindi masabi ang totoong nararamdaman. Alam niyang mali na patuloy pa rin siyang naaapektuhan ng alaala ni Estella, ngunit hindi rin niya maikakaila na may bahagi sa kanya na hindi p
Nagmamadaling tumakbo si Raquel patungo sa sasakyan, hinihingal sa kaba at galit na bumabalot sa kanyang dibdib. Hindi niya alam kung paano pakikitunguhan ang sitwasyong ito. Paano kung totoo nga ang kanyang mga hinala? Paano kung may mga anak si Ludwig na hindi niya alam? Habang nagmamaneho, bumabalik sa kanyang isipan ang mga oras na magkasama sila ni Ludwig—mga panahong akala niya'y perpekto ang kanilang relasyon. Ngunit ngayon, tila may malalim na lihim na bumabalot sa kanyang asawa, isang lihim na kayang wasakin ang lahat ng kanilang pinaghirapan. Sa kabilang banda, si Ludwig ay nanatili sa loob ng kanilang silid, tulala sa kawalan. Ang mga tanong ay patuloy na bumabalik-balik sa kanyang isipan, kasama ang pangalan ni Estella na hindi niya matanggal sa kanyang puso't isipan. Mahal niya si Raquel, ngunit ang bigat ng kanyang nakaraan ay tila hindi niya matakasan. "Estella…" bulong niya sa sarili, habang tinititigan ang lumang larawan nila noong sila'y magkasama pa. Hindi niya n
"Ang lakas ng loob ng lalaking iyon na takutin ako," bulong niya, ang kanyang boses ay puno ng poot. "Dapat, hindi na makabalik si Ludwig sa lugar na iyon at hindi na nito makita ang mga bata, lalo na si Ram. Baka mamaya, malaman pa niyang anak niya ang kambal. Tapos, madaldal pa itong si Ram—mahirap na. Baka mamaya, sabihin niya kay Ludwig na buhay pa si Estella at ang mga batang iyon ay anak niya." Ang bawat posibilidad ay nagdudulot ng takot sa kanya. "Isa pa, malalaman din ni Ludwig na kami ng kanyang ina ang may pakana ng kunwaring pagpapalaganap ng masamang tsismis tungkol kay Estella at pagpapakalat na patay na ito. Hindi iyon maaari!" Habang nagmamaneho, umikot ang kanyang isip sa mga paraan upang makontrol ang sitwasyon. Kailangan niyang gumawa ng hakbang para mapanatili ang kanyang kapangyarihan. "Dapat kong iwasan ang mga pagkakamaling nagawa noon," isip niya. "Kailangan kong maging mas maingat." Pagdating niya sa bahay, nagpasya siyang simulan ang kanyang plano. "Kai
Muling inabangan ni Raquel si Ram sa school ng umagang iyon. Kahit napakalayo ng Quezon sa Maynila, nagbiyahe siya ng maaga upang makausap ang lalaki. Mahigit isang oras din ang kanyang ipinaghintay para makita ang lalaki. Pagkahatid nito sa mga bata, agad niya itong nilapitan. "Ram.." tawag niya sa lalaking nakakunot ang noo pagkakita sa kanya, "can we talk?" "No," mabilis na sagot ni Ram saka nagmamadaling sumakay ng sasakyan. Kinatok ni Raquel ang bintana noon, kaya ibinaba ni Ram ang salamin ng bintana, "bakit?" Paangil na tanong niya. "Mag usap muna tayo ,please.." pakiusap ni Raquel sa kanya. "Tungkol ba saan?" Tamad na tamad siya pagsagot dito. "Tungkol kay-kay Estella--" hindi na naituloy ni Raquel ang sasabihin dahil isinara na niya ang bintana. Muli, tumuktok si Raquel, kaya napilitan siyang ibaba iyong muli, "kung ayaw mo ngayon, ito ang calling card ko.. tawagan mo ako kapag ready ka na," inilusot ni Raquel sa maliit na butas ang calling card niya. Hindi na nagsal
"Estella!" tawag niya sa babae.Parang bumagal ang oras para kay Raquel habang nagtama ang kanilang mga mata ni Estella. Nakita niya ang pagkabigla sa mukha ni Estella, kasabay ng halatang inis. Hindi inaasahan ni Raquel na makikita niya ang babae sa mismong lugar na iyon—lalo na nang mag-isa. At ngayon, ang damdaming bumalot sa kanya ay hindi lamang inggit, kundi takot at galit."Raquel?" Tanong ni Estella, ang boses nito ay malamig. Halata ang tanong sa kanyang mga mata, para bang gustong malaman kung bakit siya nandoon.Hindi agad nakapagsalita si Raquel, sinisikap niyang itago ang tunay na nararamdaman. Pero alam niyang hindi siya pwedeng magpakita ng kahinaan sa harap ni Estella. Kahit alam niyang sa mata ni Ludwig, mahalaga pa rin ang babaeng ito, hindi siya maaaring matalo."Anong ginagawa mo dito?" tanong ni Estella, nakataas ang kilay, halatang hindi natutuwa sa pagkikita nila.Napangiti si Raquel ng pilit. "Dumadaan lang ako, at hindi ko inaasahang makita ka rito," sabi niya
Habang si Raquel ay naglalakad palayo, pabalik sa kanyang sasakyan, hindi niya mapigilang muling mag-isip ng plano. Hindi siya pwedeng bumalik kay Ludwig nang walang kasiguruhan. Kailangan niyang siguruhin na hindi magiging banta si Estella sa kanyang kasal at sa posisyon niya sa buhay ni Ludwig.“Paano ko siya mapapatalsik?” bulong ni Raquel sa sarili. Kahit anong plano ang naiisip niya, laging may hadlang—si Ram. Alam niyang hindi basta-basta bibitawan ni Ram si Estella, at sa mga tingin nito kanina, parang alam ni Estella na hindi siya ligtas kay Ludwig.Napatingin si Raquel sa kanyang sariling repleksyon sa salamin ng kanyang kotse. Napansin niya ang pagod sa kanyang mukha, ang bahagyang linya ng pag-aalala sa kanyang noo. Minsan, hindi niya maiwasang itanong sa sarili kung bakit kailangan niyang harapin ang ganitong sitwasyon—na maging baog at hindi makapanganak, habang si Estella ay may dalawang anak kay Ludwig. Ang sakit na iyon ay hindi nawawala, lalo na’t alam niyang si Ludwi
Sobrang lungkot si Ram. Kung ano ano ang sumasagi sa kanyang isipan. Simula bayan, lalakarin lang niya hanggang bahay, para makapag isip siya ng tama. Iba pala talaga kapag nagmahal ang puso. Ang tama sa kanya ay sobra sobra. Sari sari ang pumapasok sa kanyang isipan, marahil, isinama na ni Ludwig sina Estella. Wala na siyang habol doon. Legal na asawa yun. Habang naglalakad si Ram, ang bigat sa kanyang dibdib ay lalong bumibigat sa bawat hakbang. Hindi na niya mabilang kung ilang oras na siyang naglalakad, parang wala na siyang pakialam kung gaano kalayo ang mararating niya. Pakiramdam niya ay wala nang halaga ang oras o direksyon—lahat ay mistulang nawalan ng saysay mula nang mawala sa kanya si Estella at ang mga anak nila. Ang tahimik na gabi ay parang sumasalamin sa kanyang kalungkutan. Ang mga ilaw ng poste ay nagbibigay ng malabong liwanag, habang ang mga dahon ng puno ay sumasayaw sa hangin na tila binubulong sa kanya ang mga alaala ng mga masasayang araw kasama si Est
"Ayoko ng makarinig ng kasinungalingang mo, Raquel.." malumanay na sabi ni Ludwig kay Raquel, "tama na.. mamamatay ka na, sinungaling ka pa." "Totoo ang sinasabi ko, Ludwig, "sagot ni Raquel, "maniwala ka naman sakin, please naman.." Ang kanyang mga luha ay patuloy na umagos, dahil sa takot na maaaring gawin ni Ludwig sa kanilang dalawa. Ang labis na pagpapatakbo nito ng mabilis at ang granadang hawak nito ang nagbibigay pangamba lalo sa kanya. "Pinaghiwalay niyo kami ng asawa ko, ngayon, muntik mo na akong ipapatay. Ganyan ka ba magmahal, Raquel?" naningkit ang luhaang mata ni Ludwig. "Ako naman ang nauna, Ludwig, ako.. Hindi si Estella.. Kahit pinalabas naming patay na siya, parang wala pa rin sa akin ang puso mo. Gaano ako katagal maghihintay upang mahalin mo ulit?" "Mabuting tao si Estella, Raquel," napapailing si Ludwig, "hindi mo siya kayang pantayan." Parang kutsilyo na tumusok sa kanya ang sinabing mga salita ni Ludwig. Labis siyang nasasaktan at hindi makapaniwala
"Uuwi na pala kami, Ludwig.." paalam ni Estella sa lalaki. "Maraming salamat, at nakilala ko ang aking mga anak.. Salamat sayo, at kay Ram sa pagpapalaki sa mga bata na maayos at mabuti." malungkot ang mga ngiti ni Ludwig sa kanya. "Maaari mo naman silang dalawin kung nais mo," nakangiting sabi ni Estella dito. "Okay na ko.. salamat, salamat sa inyo, mga anak!" niyakap ng mahigpit ni Ludwig ang mga bata, "salamat sa inyo at pinagbigyan niyo si daddy.." "Opo, daddy, ingat po kayo," sagot ni Calvin. "Bye po daddy," sabi naman ni Caleb. "Estella.." niyakap siya ng lalaki, "ikaw pa rin ang pinakamamahal ko hanggang sa huli.. alagaan mo ang sarili mo at ang mga bata.. maging masaya sana kayo ni Ram.." Hindi nila akala, na iyon na pala talaga ang huling pagkakita nila.. "UUWI na tayo?" tanong ni Raquel kay Ludwig. Masayang masaya ito. "Oo, uuwi na tayo," nakangiting sagot naman niya dito. Naninibago man, masayang sumama si Raquel sa kanya. Hindi alam ng babae, kung ano a
Nakatayo si Ram sa malayo, nakatutok ang tingin sa masayang eksena sa playground. Ang mga bata ay tumatakbo sa paligid, naglalaro at nagtatawanan, habang si Estella at Ludwig ay nag-uusap na tila ang lahat ay maayos na muli. Saksi siya sa pagbuo ng isang mundo na gusto niyang maging bahagi, ngunit sa kabila ng mga ngiti at tawanan, naramdaman niya ang matinding sakit sa kanyang puso. "Ngunit paano naman ako?" tanong niya sa sarili habang pinapahid ang pawis sa kanyang noo. Alam niyang mahalaga si Estella kay Ludwig, at wala siyang magagawa kundi ang manood sa malayo habang unti-unting bumabalik ang kanilang koneksyon. Ang mga alaala ng kanilang mga sandaling magkasama ay bumalik sa kanyang isip. Ang mga tawanan, mga pangarap na pinagsaluhan, at ang mga tamang desisyon na nagdala sa kanila sa isang bagong simula. Pero ngayon, tila naiiwan siya sa dilim habang ang kanyang puso ay naglalaban sa pagseselos at pag-asa. “Bakit hindi ko sila matanggap?” tanong niya sa sarili, kasabay ng p
Habang papasok sina Estella at ang mga bata sa restaurant, ramdam ni Ram ang bigat ng kanyang puso. Lahat ng nangyayari ay tila naglalaro sa kanyang isipan—ang takot na mawalay kay Estella, ang pag-aalala para sa mga bata, at ang pangambang baka hindi sila maging maayos ng kanilang ama. Nang makapasok, nakita ni Estella si Ludwig na nakaupo sa isang sulok, tahimik na nag-aantay. Ang kanyang hitsura ay puno ng pagka-abalang nag-aalala. Nagkatinginan sila, at sa loob ng isang segundo, parang nagkaroon ng diyalogo sa kanilang mga mata—mga tanong, mga alaala, at mga damdaming hindi pa natatapos. “Ludwig,” mahinang tawag ni Estella habang papalapit sila. “Nandito na kami.” “Salamat na nagpunta kayo,” sagot ni Ludwig, masiglang tumayo at sinimangutan ang mga bata. “Sila ba ang mga anak ko?” Tanong nito na puno ng pag-asa. “Oo, sila nga,” sagot ni Estella, nakatingin sa kanyang mga anak na tahimik na nagmamasid kay Ludwig. “Sila si Caleb at Calvin.” “Hello, kids!” bati ni Ludwig, su
Mabigat ang kanyang mga paa, ng dumating kina Estella. Wala noon ang mga bata dahil nasa paaralan. Bandang alas diyes pa lang noon.Akala niya, naroon si Estella, ngunit wala. Lumabas na siya ng bahay nito, at tinungo ang kanyang bahay. Pagbukas niya ng pinto, biglang may bumagsak sa kanyang kwarto.'Magnanakaw!" sa loob loob niya.Dahan dahan siyang umakyat ng hagdanan, saka mabilis niyang sinipat ang pinto.Nagulat siya kung sino ang naroroon, isang babaeng naka night gown. Kitang kita ang kabuuan ng katawan nito sa manipis na kasuotan. Wala itong panloob.Ang kanyang laway ay agad niyang nalunok. Hindi siya makapaniwala. Dahan dahan itong lumapit sa kanya.Hinawakan ni Estella ang kanyang mga kamay, at inilagay sa suso nito, "please.. ayokong ganito tayo.." saka siya hinalikan ni Estella sa labi.Binuhat niya ito, patungo sa pasimano ng bintana. Iniupo ni Ram si Estella doon, at hinubad ang night gown na suot nito.Agad siyang sumuso sa malalambot nitong dibdib, Habang unti unting
"Maaari ko bang makita ang mga anak ko?" tanong ni Ludwig kay Ram, "gusto ko lang silang makilala ng personal." "Susubukan kong tanungin si Estella kung nais niya,' sagot ni Ram, " wala ako sa posisyon para magdisisyon. Lalakarin na ba natin ang pagpafile ng kaso?" "Wag na!" maagap na sagot ni Raquel. Nangunot ang kanilang mga noo, ng marinig ang boses ni Raquel. "Bakit naman?" tanong niya dito, "kailangang managot ang mga nanakit sa aking kapatid!" "I--ibig kong sabihin, hindi na kailangan. Ayaw ko ng gulo. Uuwi na lang kami ng Maynila. Maayos na naman si Ludwig, makakapagmaneho na siya." "Hayaan mo Raquel, wag na nga tayong magfile ng kaso," nakangiti si Ludwig, subalit malungkot ang kanyang mga mata.Napansin ni Ram ang biglaang pag-aalangan ni Raquel. Hindi ito ang inaasahan niyang reaksyon mula sa isang taong nakakita ng kanyang kapatid na binugbog ng mga hindi kilalang tao. Alam niyang may mali, ngunit hindi niya alam kung ano ang motibo ni Raquel."Bakit bigla mong guston
Nakabalik na si Ram kina Estella. Nag aalala ang mukha nito. "Kumusta na si Ludwig? Hindi ba siya masyadong nasaktan? Nahuli ba ang gumawa?" Sunod sunod na tanong ni Estella kay Ram, "naipablotter na ba? Na x-ray na ba siya? CT scan?" Tinitigan ni Ram si Estella. Ang kanyang mata ay napuno ng selos. Lalo pa at halata ang pag aalala ni Estella kay Ludwig. Si Ram ay tahimik na nakatayo sa harap ni Estella, pinagmamasdan ang bawat kilos at reaksyon nito. Ang kanyang mga mata ay nagdilim sa dami ng mga tanong ni Estella tungkol kay Ludwig—halatang malalim pa rin ang nararamdaman nito para sa lalaking minsan niyang minahal. "Estella," malamig na sabi ni Ram, pilit pinipigilan ang selos na lumalagablab sa kanyang dibdib. "Ligtas na si Ludwig. Hindi siya seryosong nasaktan." Nakahinga nang maluwag si Estella, ngunit agad ding bumalik ang pag-aalala. "Sigurado ka? Kailangan nating malaman kung sino ang nasa likod ng nangyari sa kanya. Hindi pwedeng basta-basta na lang iyon. Paano kung m
Nagising si Ludwig na masama.amg pakiramdam ng katawan. Umiikot ang kanyang paningin. Habang tinitingnan ang puting liwanag na nasa kisame, binabalikan niya ang alaala kung bakit siya naroroon. Marahil, ospital iyon. Dahan dahan niyang ibiniling ang kanyang ulo. Naroon ang kanyang ina, sa kabilang kama naman, ay naroon si Raquel. "Anak!" bungad sa kanya ng kanyang ina, "kumusta ka na? may masakit ba sayo? tatawag ako ng doctor.." nagmamadali itong tumayo, subalit nahawakan niya ito, "Ba-bakit anak?" "Nasaan ako?" tanong niya. Napatingin sila sa pinto, at iniluwa nito si Ram. Nang pumasok si Ram, agad na bumigat ang hangin sa silid. Ang mga mata ni Ludwig ay nagtama sa kay Ram, puno ng tanong at tensyon. Si Raquel, na nakaupo sa tabi, biglang sumimangot, ngunit hindi makatingin nang direkta kay Ram. Alam niyang siya ang dahilan kung bakit nangyari ang lahat ng ito—ang lahat ng gulo, ang kalituhan, at ang pananakit kay Ludwig. “Ludwig, mabuti at gising ka na,” malamig na bung