Hindi inamin ni Graciela kay Eduardo ang kinaroroonan ni Carmela.Alam niya kung ano ang magiging asta nito kapag malaman niya na ang kanyang irog ay nanganganib. Batid ng dalaga ang kaibahan ng pagkilos ng isang tao kapag ang tinatamasa na ay ang pagmamahal. Bagkos ay kanyang pinapagaan na lamang ang kalooban ng senyor ay sinasabihan niya ito na magiging maayos ang lahat. Kahit kasinungalingan lamang ay maiibsan ang pangamba ng ginoo sa bawat salitang maliligtas nila ang irog nito. Paminsan-minsan noong kabataan ko pa, sumasama ako sa aking ama sa kanyang pagdadayo sa bayan ng Santa Lucia. Matapos mahulog sa mababaw na bangin ay dagling tiningnan ni Graciela ang palibot ng kanyang hinulugang lugar--dala pa rin ito nang kanyang pangangamba na baka siya'y maabutan nang anuman itong sumusunod sa kanya. Sa wakas ay narating na ng bangka ang daungan sa may ilog na malapit sa Maynila. Tumigil siya at sumandal sandali sa kalapit na puno habang tinutumbas ang bigat sa pagkakatayo ang sumasaki
Malamig ang simoy sa gabing iyon. Hindi makatulog si Eduardo sa kakaisip sa kinalalagyan ngayon ni Carmela. Ipinagdarasal niya sa Panginoon sa pagtanaw niya sa mga nagningningang mga tala ang kaligtasan ng kanyang minamahal. Taimtim niyang ipinagdarasal na sana ay mailigtas niya sa hustong oras kung nasaan man ngayon ang kabiyak. Ipinangako pa niya sa sarili na ibibigay niya ang lahat nang kanyang makakaya upang mailigtas lang ito mula sa kapahamakan. Humiga akong muli sa aking malambot na kama. "Itikom mo muna ang bibig mo at sumunod ka na lang sa akin. Malalaman mo rin ang lahat ng gusto mong malaman pagdating natin doon," ang sabi niya ng manang na may pagkamahinahon na. "Maaaring ganun na nga, Crispin," sagot ni Maximo Asuncion, ang pinuno ng mga tulisan sa Bundok Agiw---ang isa sa dalawang pinuno sa San Bernardo maliban kay Mino Kwang. Pagkakita ni Ato sa kanila, agad naman niyang sinalubong at binati ang nakilalang matandang lalaki na siyang nanguna sa nilalakad ng pangkat na iy
Nanlisik ang kanyang mga mata sa sakit na naramdaman niya. Unti-unti siyang nanghihina nang maramdaman ito. Lumingon ako ng parahan, dama pa rin ang tindi ng takot sa dibdib, upang alamin kung ano iyong naririnig ko sa likuran.May mga Pilipino rin naman nagtitinda ng mga produkto at karamihan nito ay mga ibat ibang gulay. Nakaupo si Tiyo Graciano sa pang-unahang gitna ng platera,nasa kaliwa niya naman si Tiya Dolores habang nasa kanan kami ni Manuela na magkatabi. Ang kinaroroonan ng patahian ay isang bahay lamang. Yari sa bato ang ibaba nito at yari naman sa matigas na kahoy ang itaas. May nakabiting makapal na lubid rin ito na may binuong pabilog sa dulo para sa ulo. Hindi nagsalitang muli ang tagabarik ng alak at pinabayaan na lamang akong muinom. Mula sa balkonahe, pagkarating ko rito, nakita ko sina Laura at Estrella sa may puno ng mangga na malapit sa asoteang kinaroroonan ko. “Maayos na ako, Manuela. Wala na akong nararamdaman pang kakaiba,” sagot ko naman sa kanya at nagpakit
Naging matiwasay ang sibolng haring buwan sa kalangitan. Sa hakbang ng paang nakasapatos sa matubig na lupa, alam ng batang Julian na galing lamang ito sa iisang tao. May dalawang daang taon na itong nabubuhay na siyang katangi-tangi sa buong lugar, o maging sa buong lalawigan, at ang siyang pinakaunang bagay ring sasalubong sa mga dayong papasok sa Sangrevida, ang pangunahing ayuntamiento o gitnang bayan sa lalawigan ng Ilocandia. Pumasok at payukong lumapit sa may salahan, sa kinaroroonan nina Julian at Don Condrado, ang dalagang tagasilbi ng mansyon. Kanyang sunod binasa ang mga ulat-kaalaman mula sa mga taniman, pati ang mga kaanib na negosyong kumukuha at nagtitinda sa mga cigarillos na gawa ng pabrika.Tama po ang inyong sabi, padre," tugon naman ni Julian. Sa isang malakas na pitik ng kutsero sa hawak niya mga lubid sa balat ng kabayo, dito nagsimula ng lumakad ang hayop, hila sa likod ang kinalabit na degulong na karwaheng sinasakyan nila.Sa pagpapatuloy ay nadaanan na rin ng k
Maaari namang maling impormasyon ang nakuha ni Samuel at marahil hindi yaon si Julian ang tinutukoy ng saksi, ngunit sa pagkakilala niya sa inquisidor, alam niyang totoo ito. Hindi nga ako nagkakamali sa aking nawari, ang taongbayan ay aalis na ng Santa Lucia, at marahil ay hindi na magbabalik sa sinumpaang lugar na ito. Paulit-ulit na pumupukol sa kanyang isip ang ibinunyag ng matanda na patay na ang hinahanap niyang si Mateo Vicente. At sa unang pagkakataon sa kasaysayan ng aking ama, panalo ang mga karaniwang tao laban sa mga halimaw na bampira."Aabutin pa ba natin ang araw na matuntun din tayo ng mga guardia civil gaya nang nangyari sa La Indio Independencia?" wika niya sa lahat.Namamatay na ang bayan ng Santa Lucia, wari ko, at kailangan itong sagipin para manatili pa ring buo ang kasarinlan nito. "Maunawaan mo sana ako dahil malaking bagay para sa akin ang malaman ko ang buong katotohanan sa mga nangyayaring ito," wika pa niya. Tila nanghena ang aking buong katawan nakikitang pi
Sila ay mga nagmamalasakit na tubong Pilipino lamang na kumikilos at naghihimagsik nang patago laban sa mga dayuhang mananakop."Ipasok mo na yan," ang naging utos pa ng babaeng amo sa sinumang nasa labas.Ang mga ito ay malayang pagsusulat na may mga pagpaparinig, pagpapasaring at papapabungad ukol sa mga umaalingasaw na baho at baluktot na panunungkulan ng pamahalaan ng mga Kastila pati na ang mga dayuhang frayle na bumubuo sa lahat ng sectore ng simbahan sa buong lalawigan. Lahat ay ipinagbuklod ng iisang pangarap, ang pangarap na mapayapang buhay para sa mga Pilipino. At yaon ang parehong pintong tinunghan at pinasukan ni Andracio de Castro doon. Wala siyang naririnig na iba kundi ang nakakabinging katahimikang naghahari sa buong kapaligiran habang naglalakad siya sa daan papunta sa kanyang patutunghan. May matalim ring rayos na sinadyang ikinabit sa may uluhan ng upuan na nakakahindik tingnan.Naging pamantayan ito ng mga Kastila upang higpitan pang lalo ang pagbabantay sa seguridad
Nahabag ang puso ko nang makita ang isang batang babae na labis na umiiyak habang nasa kanyang tabi ang walang buhay na katawan ng isang babae na marahil ay ang kanyang ina. Ganun na lamang ang aking pagkagulat dahil hindi ko inaasahang sasali sa digmaang ito ang mga isinumpang lahi sa buwan. Nakalulungkot ding isipin na sa aking mga kamay napatay ko ang aking sariling ama. "Dahil ito sa gintong punyal na ginamit mo sa kanya, may katangiang taglay kasi ang punyal na iyon na sigupin ang buong taglay ng isang manggagaway na masasaksak nito" wika niya sa akin. Ganun na lamang ang aking pagkagulat dahil sa harapan ko, nakatindig si Viktor, ang Supremo ng Sinag Araw."Kaya ba pinaslang mo ako noon sa Roma para maging alay dahil nasa ikadalawamput isang taon na ako? " tanong ni Natalia. "Paano ka rin mapagkakatiwalaan ng isang tao kung hindi ka naman nagpapakilala nang buong tapat sa kanya?" wika naman ni Felina. Ngunit ang hindi maialis sa aking isipan ay kung papaano niya naiwaksi sa aking
Sa paglagak ng pangpitong basong may lamang vino, biglang natalos ni Andracio sa kanyang pandinig ang isang kilalang boses. Sila ang mga dayuhang kasabay kong naglayag, mga dayuhang una pa lamang tatapak sa isla na ipinangalan ng mga Kastila sa isang hari. Natatabunan naman ng malakas na kulog ang kanyang mga nagdudurusang sigaw sa pagtawag sa pangalan ng ama na sa bawat paggapang ay ang tanging nagagawa lamang niya. "Manuela, mag ingat ka. Baka nasasaktan mo na sa higpit ng pagkakayakap mo kay Carmela," ani ni tiyo sa babaneg yumakap sa akin. Mararamdaman naman pagkapasok sa doble puerte ang bayo ng malinis na hanging nanggagaling sa labas na umihip mula sa apat na malalaking bintanang naroon. "Alam mo namang may kakayahan akong hindi kayang gawin ng iba," sagot naman niya sa akin. Malapit lang naman ang pabrika sa kanyang bahay kaya nilakad lamang ni Andracio ang pagpunta rito. Pagkarinig sa yaong pangalan ay hindi na naghintay pa ang prayle at kanya nang sinamahan ang bata pabalik
Isang araw na siyang hindi nakakain at sigurado akong nagugutom at nauuhaw na iyon sa madilim na kulungang doon. Kaya naisipan kong dalhan ang lalaki ng pagkain at tubig pagkatapos kong kumain. Pinilit ng tatlong tulisan na kunin ang aking dalang pera. Nanlaban ako kaya binubog nila ako upang makuha lamang ang kwaltang nais nilang kunin mula sa akin. Napagbatid din ni Pedro ang ilang nagsisidatingang mga tao roon; may ilang mga kababaihang nakasuot ng magaganda't magagarang traje de boda na naghahagikhikan pa sa isa't isa habang papasok sa loob ng mansyon at may nakikita rin siyang mga papasok na mga kalalakihan roon na nakasuot ng iba't ibang isitilo ng chachetta at pantalones na sa mga kilos at tindig ay kagalang-galang tingnan. "Alas siete na pala," anya ni Don Condrado sa sarili nang malaman na ang oras. Sa di malamang dahilan, tumigil ang mga tulisan, umalis na sinunod ang ninais ng napakagandang babaeng iyon. Wari ko, hindi yata nila matanggihan ang tila isang anghel na dilag ka
Suot ang maganda at gawa sa bulak na chachetta na itim na pinalooban niya ng puting polo at kurbatang itim, ay inayos ito ni Julian sa paglabas niya ng sinakyang karwahe. "Hindi na kailangan iyan, kaibigan," wika ng lalaking panauhin sa amin nang gumitla ito. Ang mga arko namang ito ay bumuo ng malalaking debatong kaha kung saan may mga butas na siyang ginagawang tanawan at lusutan ng mga bumabaril mula sa loob ng fuerte. Nabaliw ito dahil sa labis na pagnanasa nitong maging pinakatanyag na pintor sa bansa kaya halos ginugol na niya ang buong sarili sa pagpipinta ng kung anu-anong mga larawan. Tiningnan niya ang inventario doon kung tugma ba ang mga nakasulat ayon sa pagsusuring ginawa niya. "Natutuwa ako, Carmela, at masaya kang makilala sila," wika ni Natalia sa akin na may bakas ng tuwa sa kanyang mukha para sa akin. Alam niyang sa bayang ito magsisimula ang bukang liwayway ng aking bagong buhay. Ang alak ang nagbibigay gaan sa aking loob bukod sa isang pang likidong parehong nil
"Iyon lang ang masasabi mo?" ang napabulalas na tanong ni Venancio, ang ama ni Sergio, bulalas man ngunit nasa mahinang tinig. Sa pagkakataong iyon ay para bang nalalasap sa dulo ng kanyang dila ang lamang matatamis nito na siyang napapalunok naman sa natitirang laway sa bibig niya. May sakit po kasi ngayon ang nanay ko at wala akong maiuuwi ngayon kung wala po akong mababaleng pera ngayon. akbo lang siya nang takbo, at habang hinihingal na ay may palingon-lingon niyang tinitingnan ang kanyang bandang likuran na tila ba may tinatakbuhan siyang di makita-kitang bagay sa lilim ng kadilimang naroon. Kumalam na ulit ang kanyang tiyan. "Hindi! Umalis ka na!" At sinipa si Clara ulit ng matabang donya. Nang matumba ang dalaga, kinuha siya bigla ng senyora, kapit ang kanyang suot na puting baro. Matagal lumipas ang pagkalam nito. Pinagpawisan na rin ang noo niya dala nang matinding nararamdamang gutom. Mulang siya ay magising ay inayos muna ni Graciela ang sarili niya, tumayo siya sunod at in
Ang lahat ng ito ay karaniwang ginagawa sa pabrika ni Andracio bilang isang encargador. Paulit ulit kong tinawag ang aking mga magulang ngunit pawang katahimikan lamang ang sumagot rito. Sa bahagi ring ito makikita ang isang malaking bodega, na may pintuang malahugis arko na may mga magagandang ukit na binubuo ng mga bulalak at mga ibon. Huminto ito sa tapat ng mansyon, at pagkalabas niya nang karwahe ay napansin niya kaagad sa may labasan ng casa ang mga nakaunipormeng puro Kastilang kawal ng mahistrado na buong tindig roon na nakabantay at walang bahid ni anumang damdaming makikita sa mga pagmumukha. At nang lumingon ako upang makita kung sino iyong tumambad sa akin ay doon ko natantong ako ay tama sa pagwari ko. Halos walang tao ang nasa mercado sa araw na iyon. "Bago natin ibalik ang mangkukulam na ito sa impyerno," wika ng padre sa lahat. Hindi dahil maulan at malamig kundi dahil ang mga manininda at negosyante sa pamilihang iyon ay mga ilang tagahanga at natulungang tao ni Don A
Nagpasalamat din si Julian sa kanila at tinanggap ng buong loob ang ibinigay ng mga babae sa kanya. Wala naman siyang ibang naisip na maaaring gawin upang matapos ang pagdudurusa ng lalaki--dulot ng matinding nararamdamang sakit--kaya dala ng awa ay pinatay niya ito sa pamamagitan ng pagdiin lalo ng nakatusok na kahoy sa dibdib. Marahil hindi pa alam ng mga taga Mansion Gliriceda ang pagkawala ng kanilang señorito o hindi rin napagbatid maging nang mga tauhang nagtratrabaho sa pabrikang pagmamay-ari nito.Nang mahagip bigla sa isipan ni Andracio ang pangalan ni Julian, naalala na naman niya muli ang isang bagay. Pitong lalaki ang kaagad natanaw niya na pumasok roon na pawang may mga bitbit pang mga mataas na uri ng armas.Ang lahat ng ito ay inalisan at tinanggalan niya ng alikabok, mga nakabiting agiw at dumi na apat na araw nang nalikom doon. Marahan siyang umakyat sa hagdanan, di inalintana ang madilim at makitid na mga hakbang, hanggang sa narating na nga niya ang tutok nito. "Ubos
Hindi ko mapipilit na sumagot siya sa akin sapagkat hindi naman niya ako kilala."Hindi ko ginustong mangyari ito sa akin. Hindi maaaring nilinlang ako noon ng aking kaibigang si Felina. Binuo ako ng isang bampirang nangangalang Mercedes,"ani pa niya sa akin. Hindi ko magawa ang makatayo mula sa pagkadapa ko sa lupa dahil nangangatog sa takot ang aking buong katawan. Kaya kailangan kong gumawa ng paraan para makatakas dahil kung hindi, tiyak mamamatay ako sa kamay ng aking kaaway na walang kalaban-laban. Tinuruan niya akong mamuhay ng karaniwan sa kabila ng sumpang aking dinadanas at sa hanggang tuluyan ko nang napigil ang aking pagkauhaw sa dugo ng tao. Kailangan na naming marating kaagad ang kuwebang iyon bago lumitaw ang kabilugan ng buwan dahil kung hindi, kutob ko, ay may masamang mangyayari. Buhat nga makahiga, binubulong ko lamang sa aking isip na iwala ang mga masasamang wari pero ang mga bakas pa rin ng takot ang tumatatak sa aking isipan. "Si Aurora talaga, kahit nakapag-asa
Ang Serapica lang ang tanging masasakyan kung papatungo sa Dapitan kaya hindi maaaring hindi sumakay sa bapor na iyon ang mga nadakip na ilustrados. Wala akong winari simula nang lumisan ako kundi ang kalimutan ang lahat ng aking mga naranasan sa Santa Lucia. Sumunod naman ako sa kargador. Kakaiba ang aking naramdaman sa kanya na hindi ko alam kung bakit gusto kong alamin ang lalaking dumaan.Sumiklab naman ang galit sa pakiramdam ni Andracio nang marinig ang mga pahambog na ito mula sa taksil. Bumaba kami sa barko na dinaanan ang hagdanang yari sa makapal na tabla. Pagbanggit niya sa pangalan ng aking alila noon,naalala ko at pumasok muli sa aking wari ang kung papaano ko napatay si Mercedes. Sa marahang pagbaba ng yumao sa kanyang lupang himlayan, biglang naagaw ang pansin ni Julian nang may makita siyang isang babae na lumapit doon. Isang nahahating maskarang puti naman ang kanyang hawak hawak sa kaliwang kamay na siyang bigay rin sa kanya ni Delfina bago ito umalis, sapagkat ang ya
Alam ni Padre Mariano na tama ang mga naging pahayag sa kanya ni Criscancio. Tanto ko, ang mahalagang pagpupulong na ito ay marahil tungkol sa mga alagad ng dilim na nagkalat na sa bansa na siya naman talagang pangunahing paksa ng lahat ng pulong. Walang ibang laman ang nasa isipan ng encargador habang siya'y nakasakay sa calesa kundi ang mga salitang natanggap niya sa dalaga. Hinablot ko ang kanyang munting katawan na siyang napunan ko ang pagkahulog mula sa aking mga bisig. Agad namang lumabas ang mag-amang Guevarra pagkatutok ng mga baril sa kanila, at pagkalabas ay walang anu-ano'y bigla na lamang tinadyakan at ginulpi ng dalawang lalaki si Don Armando. Nadarama agad ni Julian Guevarra ang paglusong ng matinding sakit sa kanyang ulo, pagkagising niya, tanghaling-tapat. Kinuha ko ang platong may lamang ulam at kanin at gamit ang kutsara ay pinasubo ko ito sa kanya. Ang punong manggagaway an gang makapangyarihan sa lahat ng mga manggagaway. Mula sa pagkakaupo sa cama ay tinunghan si
Sa paglagak ng pangpitong basong may lamang vino, biglang natalos ni Andracio sa kanyang pandinig ang isang kilalang boses. Sila ang mga dayuhang kasabay kong naglayag, mga dayuhang una pa lamang tatapak sa isla na ipinangalan ng mga Kastila sa isang hari. Natatabunan naman ng malakas na kulog ang kanyang mga nagdudurusang sigaw sa pagtawag sa pangalan ng ama na sa bawat paggapang ay ang tanging nagagawa lamang niya. "Manuela, mag ingat ka. Baka nasasaktan mo na sa higpit ng pagkakayakap mo kay Carmela," ani ni tiyo sa babaneg yumakap sa akin. Mararamdaman naman pagkapasok sa doble puerte ang bayo ng malinis na hanging nanggagaling sa labas na umihip mula sa apat na malalaking bintanang naroon. "Alam mo namang may kakayahan akong hindi kayang gawin ng iba," sagot naman niya sa akin. Malapit lang naman ang pabrika sa kanyang bahay kaya nilakad lamang ni Andracio ang pagpunta rito. Pagkarinig sa yaong pangalan ay hindi na naghintay pa ang prayle at kanya nang sinamahan ang bata pabalik