Hindi ko alam kung saan niya kinukuha ang lakas ng loob para ngumiti sa aking harapan na wala man lang halong pag-iimbot sa kanyang mga binibitawan niyang salita. Paano niya nagagawang makipag-plastikan sa akin? Paano niya nagagawang magpanggap na ayos lang kami pero sa likod ng mga ngiti niya ay halos nagngingitngit na siya sa galit na umabot sa puntong gusto niya na akong patayin? Gano'n ba katindi ang kanyang kagustuhan at pagnanasa na maangkin si Joaquin na sa puntong kaya niya ng patayin ang sariling niyang kaibigan? Worth it ba na patayin mo si Helena at masarili mo si Joaquin, ha, Teresa?
“Anong sinasabi mo, Helena? Hindi kita maintindihan,” naguguluhan niyang tanong.
“You really don't understand or you're just feigning not to know?” nanunubok kong tanong. Pinagmasdan ko ang kanyang reaksyon maging ang magiging maliit na kilos na gagawin ng kanyang katawan. Words can lie but not your body.
Natahimik siya ng ilang saglit at bigla na lang siyang napapalakpak a
“WALANG MALI! Pero sobrang nakakailang!” singhal ko sa kanya nang nakapikit.Naramdaman ko paghawak niya sa aking baba at iniharap ang mukha sa kanya.“Hanggang kailan ka maiilang sa akin, Helena?” tanong ni Joaquin sa akin. Nanatili pa rin akong nakapikit kahit na alam kong tinititigan niya ako.“Idilat mo ang iyong mga mata, Helena,” utos niya.“Nahihiya nga kasi ako! Kung ano-ano kasi ang mga lumalabas sa bibig mo, ‘e!” wika ko na animo'y bata na nagmamaktol.“Tumingin ka sa akin, Helena,” wika niya.“Ayaw ko!” mariing tanggi ko.“Helena,” tawag niya sa akin ngunit nanatiling nakapikit ang aking mga mata at walang balak na idilat iyon para makipagtitigan sa kanya.“Ayaw!”Hindi siya nagsalita ng ilang sandali ngunit napadilat na lamang ako nang maramdaman ko ang kanyang labi na lumapat sa aking mga labi.“Ito ba ang gusto mong paraan para idilat mo lamang ang iyong mga mata at tumingin sa akin?”Nanlaki ang aking m
Napabuga nang maginhawa.”Salamat naman at medyo okay na rin ang ang kanyang kalagayan,” saad ko. Tumayo ako sa pagkakaupo ko at tinignan sina Mang Julian at Joaquin.“Halina po at bumalik na tayo. Kailangang mapalitan ang kanyang basang damit kun’di baka muling magkaroon ng problema” — Sabay tingin sa kanilang damit na basang-basa. “— at sa tingin ko rin ay kailangan niyo na rin magpalit ng damit kun’di baka kayo rin ay magkasakit,” ani ko.Binuhat nilang muli si Mang Waldo at naglakad na kaming muli pabalik. Hindi ko alam kung ano ang pumasok sa aking utak at pasimple kong tinignan si Joaquin na walang imik at diretso lamang ang kanyang mga tingin sa daan. Kahit mangilang ulit ko ng napagmasdan ang kanyang mukha sa malayo o sa malapitan man ay hindi ako nagsasawang titigan siya. Kahit saang anggulo ko talaga siya tignan ay labis talagang nakakaakit ang kanyang angking kag’wapuhan.“Baka matunaw na po niyan si Joaquin, Binibining Helena,” nanunuksong sambit ni Mang
“NARITO ka pala, Helena.”Halos mapalukso ako nang marinig ko ang boses ng taong kani-kanina lang ay pinag-uusapan namin ni Nina.“Nina, narito ka rin pala,” nakangiting saad ni Teresa sa kanya.Hindi umimik si Nina at umismid lamang ito kay Teresa saka ibinaling ang kanyang tingin sa akin.“Kunin ko lang Ate Helena iyong itinabing pagkain ni Kuya Joaquin para sa ‘yo,” paalam niya sa akin na binigyan diin lahat ng salita na kanyang sinabi.Nakita ko ang pag-asim ng mukha ni Teresa dahil sa pasimple pasaring ni Nina sa kanya ngunit mabilis niya ring ikinumpas ang kanyang sarili para ikubli ang kanyang nararamdaman. I'm aware that this is going to be uncomfortable kaya mabilis ako gumawa ng pag-uusapan namini ni Teresa.“Bakit ka pala naparito, Teresa?” tanong ko na hindi iniisip ang aking sinabi.Shit! Bakit iyon ang nasabi ko? Anong klaseng tanong ‘yon, Helen? Ano ba naman ‘yan? Kung kailan kailangan ko ng matinong sasabihin hindi gumagana n
Kinabig ko ang kanyang mukha paharap sa akin para magtagpo ang aming mga mata.“Hindi mo kailangan isipin ang mga ganoong bagay— ”“Pero Ate Helena, paano ko po hindi magagawang isipin ang ganoong bagay? Nangyari na rin ang ganitong bagay sa akin noon, Ate at may ginawa ka sa akin ng araw din na ‘yon. Anong pagkakaiba noon sa nangyayari sa akin ngayon? Hindi po ba talaga ako buntis? Ano po ba ang totoo, Ate Helena? Sabihin niyo po sa akin ang totoo,” umiiyak na saad ni Nina na nagsisimula na maging histerikal.Hinawakan ko ang kanyang mukha at sinubukan siyang pakalmahin. “Nina, hindi ka buntis,” maikli kong saad.“Kung gano'n po, ano po itong dahilan ng mga hindi pangkaraniwang nangyayari sa akin? Bakit ako nasusuka? Bakit hindi ko gusto ang amoy ng lansones? Ano po ang lahat ng iyon?” Sunod-sunod niyang tanong sa akin.“Hindi ko maipapaliwanag ang lahat na nangyayari sa ‘yo,
HINARAP niya ako na may samu't saring emosyon sa kanyang mukhang hindi ko malaman kung ano ba ang eksakto niyang nararamdaman.Muli siyang nagpakawala nang malalim na paghinga. “Si Nina…”Hindi na ako nagulat sa isinagot ni Joaquin nang oras na iyon kahit sino naman mas pipiliin nila ang buhay ng kapamilya nila kaysa sa bata. Alam kong mabigat at mahirap pumili sa dalawang buhay na alam mong parte at magiging parte ng inyong pamilya pero iba ang kaso ni Nina. Marahil kaya mas pinili ni Joaquin ang kapatid niya ay dahil anak sa pagkakasala ang nasa sinapupunan ni Nina at alam niyang hindi iyon matatanggap ni Nina ‘pag nagkataong nalaman nito ang buong katotohanan.“Kung gayon mas pipiliin mo si Nina kaysa sa batang nasa sinapupunan niya?” tanong ko sa kanya. Gusto ko makasiguro sa kanyang desisyon bago gawin ang susunod na hakbang.Nakita ko ang pagtiim-bagang ni Joaquin. Alam kong nahihirapan siya pero kailangan ko malaman ang buo niyang desisyon.“Joaq
Unti-unting nagkaroon ng kakaibang tensyon sa pagitan naming dalawa, humugot ako ng isang malalim na paghinga bago nagsalita.“Alam ko sobra-sobra na ang mga problema na iyong kinahaharap ngunit heto ako dadagdagan pa ang iyong isipin. Kakapalan ko na ang aking pagmumukha at hihingi sana ako sa ‘yo ng isang pabor,” lakas loob kong sabi.“Huwag mong sabihin ang gan’yang bagay, Helena o kahit isipin ang gan’yan. Hindi mo kailangan magdalwang isip na humingi ng tulong sa akin o kahit sabihin ang iyong mga dinadala… ”“Pero— ”Pinutol niya ang aking pagsasalita at pinagpatuloy ang kanyang sinasabi. “Helena, ikaw ang babaeng minamahal ko hindi ka lamang isang ordinaryong babae sa buhay ko kaya ‘wag kang mag-isip na iba ang turing ko sa ‘yo. Ang lahat ng sasabihin mo ay mahalaga sa akin maging ang lahat ng tungkol sa ‘yo. Kaya sana tigilan mo na ang pag-iisip ng mga negatibong bagay dahil mali ang lahat ng iyon.”Wala ako masabi nang sandaling iyon, walang du
“JOAQUIN,” gulat na bulalas ni Teresa nang makita niya si Joaquin.“Tinatanong kita hindi mo ba sasagutin ang tanong ko?” seryosong tanong ni Joaquin.“Nagkakamali ka ng iyong iniisip, Joaquin. Wala akong masamang—”“Nagkakamali? Kung gano’n ipaliwanag mo sa akin kung ano ang ginagawa mo kay Helena?” hagsik na tanong ni Joaquin kay Teresa dahilan para hindi siya makapagsalita sa labis na rin na gulat dahil sa kakaibang pakikitungo sa kanya ni Joaquin.Ikinumpas ni Teresa ang kanyang sarili at sinubukan muling magsalita ngunit mabilis siyang pinutol ni Joaquin sa kanyang pagsasallita.“Sandali lang, Joaquin! Wala naman talaga akong gagawing masama kay Helena mag-uusap lang dapat ka—"“Kung pakikipag-usap ang pakay Helena hindi mo kailangan na sigawan siya o pilitin gaya ng ginawa mo kani-kanina lang,” pagsusupalpal na saad ni Joaquin sa kanya.“Hindi ko naman sinasadya na masigawan si Helena,” wika ni Teresa.“Wala akong pakialam sa kun
MATAPOS ang nangyari sa amin ni Joaquin ay ginawa kong abala ang aking sarili and as much as possible ay iniiwasan ko na magkaroon siya ng pagkakataon na makausap o makalapit sa akin.“Ate Helena, nagkaroon ba kayo ng pagtatalo ni Kuya Joaquin?” pag-uusisa ni Nina habang nakatingin sa direksyon kung nasaan si Joaquin.“Ha?” gulat kong reaksyon. Kinolekta ko ang aking sarili para itago ang aking reaksyon. “Ano bang sinasabi mo, Nina?” pagmamaang-mangan kong pagpapanggap na tanong sa kanya.“Tignan mo po siya, Ate, kanina pa siya parang aligaga at parang gustong lumapit po sa ‘yo kaso abala ka po sa mga taong narito para suriin ang kanilang mga kalagayan,” paliwanag ni Nina.“Nagkakamali ka lang siguro, Nina, baka guni-guni mo lamang ang nakikita mo,” pagdadahilan ko at mas itinuon ang aking pansin sa pasyenteng aking sinusuri.“Guni-guni? Ate Helena, matagal ko ng kilala ang si Kuya Joaquin simula pagkabata hanggang lumaki ako alam ko ang mga kilos niya
AKALA ko ay tuloy-tuloy na ang magagandang pangyayari sa buhay namin pero sa mga nagdaang mga araw ay napapansin kong parang may mali kay Joaquin patuloy siya sa panghihina at namumutla.“Mahal, ayos ka lang ba?” nag-aalala kong tanong sa kanya.“Ayos lang ako, mahal. Huwag mo akong alalahanin masyado,” wika ni Joaquin at hinawakan niya ang aking kamay nang mahigpit. “Ang kailangan mong alalahanin ay ang iyong nalalapit na panganganak. Kabuwanan mo na at kailangang hindi ka masyadong nag-aalala sa mga bagay-bagay baka masama pa ang idulot nito sa iyo at sa anak natin.” Dagdag niya.“Nag-aalala lang naman ako sa ‘yo, mahal kasi matagal na rin na masama ang kalagayan mo mas makakabuti kung magpatingin tayo sa manggagamot o kaya kung ayaw mo ako na lang susuri sa ‘yo. Manggagamot din naman ako—”“Mahal, ayaw kitang mag-aalala sa akin. Ayos lang ako kaya sana ‘wag ka na mag-aalala,
LUMIPAS ang mga araw hanggang sa ‘di namin namalayan na sumapit na ang Pebrero at habang tumatagal ay unti-unti na kaming nakaka-adjust sa mga nangyari sa amin. Sina Lola Nilda, Mang Prospero, Rafaelito, Manang Miling at Rosa ay naninirahan sa dating naming tahanan. Actually, ibinigay na namin sa kanila ang bahay na iyon para makalimutan na rin namin ang masasalimoot na naganap at kasinungalingang nabuo sa pamamahay na iyon. Ginawa rin namin iyon para sila na rin ang mamahala sa buong hacienda. Sa mga nakalipas na mga araw din ay nagkaayos na rin ang magkapatid na sina Don Carlos at Don Emilio well, hindi totally ayos pero at least nasa step one na sila at tuloy-tuloy na magkakaayos. Ang biruang naganap kina Doña Celestina at Heneral Dionisio ay nauwi nga talaga sa ligawan na sobrang nakakatuwa. Ngunit si Doña Celestina nga lang itong nag-aalangan gawa ng nangyari kina Don Roman at Don Raul. Iniisip niya baka masama ang maidulot ng kanilang relasyon lalo na sa mg
ANG LAKAS ng kabog ng aking dibdib habang pinagmamasdan ko ang puting sobre na nasa aking kamay. Binabalot ako ng samu't saring emosyon na hindi ko na malaman kung ano. Habang pilit kong kinukumpas ang aking sarili ay hindi ko na namalayan na ang pagkalas ni Doña Celestina sa aking mga braso dahilan para mapatingin ako nang wala sa huwisyo sa kanya direksyon.“Sandali lang, anak, basahin mo muna ‘yan sundan ko lang sila Dionisio,” paalam ni Doña Celestina at mabilis na sumunod kina Don Emilio. “Emilio, sandali!” tawag niya rito.Pinagmasdan ko ang pag-alis ni Doña Celestina sa kawalan na pati huwisyo ko ay nawawala.“Ate Helena, ayos ka lang po ba?” Narinig kong tanong ni Nina sa akin ngunit wala ako sa huwisyo na sagutin siya sobrang nilalamon ng emosyon ang aking isipan.“Ate He—”Pinutol ni Joaquin ang pagsasalita ni Nina. “Ako na bahala sa kanya, Nina. Dito m
MABILIS ang mga pangyayari at ang mga nagdaang mga araw na halos hindi namin naramdaman na naggdaang pasko dahil sa labis na dami ng naganap hindi lang sa akin kun'di para sa aming lahat. Napatunayan na rin sa wakas na walang sala at hindi ang rebelde ang Pamilyang Perez dahilan para ibalik sa kanila ang lahat ng ari-arian kinumpiska ng pamahalaan sa kanila at unti-unting bumalik sa ayos ang kanilang buhay. Matapos ang lahat na nangyari ay nanumbalik na rin sa sariling katinuan si Doña Celestina nang mismong araw na komprontahin niya si Don Raul at labis ko ‘yon na ipinasasalamat. Ang hindi pagkakaunawaan at sama ng loob ni Mateo kay Don Emilio ay naayos na rin at buo niya na ring tinanggap si Teresa bilang kapatid niya. Sinabi ko rin sa kanila kung ano ang tunay na kalagayan ni Teresa kung kaya nagpasyahan nila na ipadala ito sa Espanya para doon ay ipagamot para sa ikabubuti nito. Ang mga binihag ni Don Raul ay aking pinasalamatan at tinulungan na makabalik sa kanilang probinsya a
NANIGAS ang buong katawan ko nang sandaling makita ko ang dugo sa sahig.Hindi… Hindi maaari…Unti-unting nanlabo ang aking mga mata habang patuloy kong naririnig ang malalakas na hiyawan ng mga tao sa aking paligid.“Anong ginagawa niyo? Pigilan niyo siya!”“Kunin niyo ang baril sa kanya!”“Hulihin niyo siya!”Dinig ko ang mga malalakas na tinig at utos ng mga matataas na opisyal na katabi ni Heneral Dionisio sa mga Guardia Civil. Ngunit wala roon ang aking atensyon kun’di na kay Joaquin.“Joaquin, hindi!” nanghihina kong sigaw. Ngunit lahat ng hindi ko maipaliwanag na damdamin nang sandaling iyon ay naglaho ng hawakan niya ako sa aking mukha at magsalita siya.“Ayos ka lang ba, mahal?” tanong niya sa aking na labis ang pag-aalala sa kanyang mga mata.“Ayos ka lang ba?” pagbabalik kong tanong sa kanya.“Ayos
DAMANG-DAMA ang init sa buong kapaligiran ngunit sa kabila ng init na ‘yon ay pinagpapawisan ako nang malamig. Hindi ko alam kung kaba o takot ba itong nararamdaman ko. Ito ang unang beses na mapapatawag o nasa loob ako ng korte. Sa ilang taon na nagtatrabaho ako bilang isang doktor ay hindi pa nangyari na magkaroon ako ng kaso nang dahil sa malpractice. Ito ang kauna-unahang mararanasan ko na lilitisin ako sa isang kasong hindi ko naman ginawa at isa lamang malaking akusasyon na wala man lang batayan. Kahit na isa akong doktor ay hindi ko pa rin magawang makontrol ang emosyon na aking nararamdaman. Tao lang din ako na nakakaramdam takot at kaba. Hindi ko maipaliwanag pero ang sakit ng tiyan ko na hindi ko maipaliwanag na parang natatae ako na ewan. Totally, hindi ko maunawaan nararamdaman ko nang sandaling makapasok kami sa loob ng korte na kung saan napakaraming manunuod ang naroon. Mga nakakaangat sa lipunang corrupted nang maling pamamalakad ang nagbibigay sa amin ng mga m
LUMIPAS ang buwan nang napakabilis at halos hindi namin namamalayan at maging ang tiyan namin ni Nina ay lumalaki na halos malapit ng sa kabuwanan si Nina ngunit, hindi ko alam kung bakit hanggang ngayon ay hindi pa rin kami nililitis at nakakulong lang kami rito. Hindi ko matukoy kung ano ang gustong mangyari ni Don Raul sa aming lahat. Either na gusto niya kami mawalan ng pag-asa at sumuko na lang ng kusa sa kanya o pahirapan kami nang dahan-dahan hanggang sa tuluyan kaming mawala sa aming sarili? Dahil kung ito man ang binabalak niya hindi ko alam kung hanggang saan ang kakayanin namin ni Nina na makita naming binubugbog habang binababoy sina Joaquin at Mateo.“Ate Helena, hindi ko na kaya,” lumuluhang sabi ni Nina.Wala ako magawa kun’di ang yakapin na lang siya. Alam kong nahihirapan siya sa kanyang nakikita hindi ito ang unang nangyari ito kay Joaquin pero kay Mateo hindi niya matatanggap ang ganito pero kahit na manlaban siya ay masasaktan lang
MADILIM pa ang buong paligid ngunit naghahanda na kaming lahat sa pag-alis. Puno man ng pag-aalala sa maiiwan kong mga tao ay kailangan ko maging matatag at magtiwala kay Don Emilio tulad ng sinabi ni Mang Prospero. Sa huling pagkakataon susugal ako kay Don Emilio at sana hindi masayang ang lahat ng iyon.“Ayos ka lang ba, mahal?” tanong ni Joaquin habang hawak-hawak ang aking kamay.Tumango lang ako na may ngiti sa aking labi bilang tugon at para na rin makumbinsi siyang ayos lang talaga ako kahit alam kong hindi. Mabilis kong binawi ang aking tingin para hindi niya iyon mapansin ngunit wala ata talagang nakakaligtas sa kanyang matalas na paningin. Maingat na kinabig niya ang aking mukha para magkatinginan kami sa mata.“Sabihin mo sa akin, mahal, may bumabagabag ba sa ‘yong isipan?” tanong niya habang nakatutok ang kanyang mga mata sa aking mga mata.Hindi ko alam kung saan ako magsisimula sobrang gulo ng isipan ko pero&mda
TULAD ng kasunduan naming dalawa ni Don Raul ay ginawa niya ang gusto kong mangyari. Ipinatigil niya ang pantutuligsang ginagawa ng taumbayan sa amin, pinakawalan mula sa pagkakagapos ang mga kasamahan namin at binigyan ng mga panlunas at sapat na pagkain ngunit nanatili kami lahat ng nakakulong. Mabuti na rin ito kaysa na patuloy silang pagmalupitan at alipustahin ng mga taong hindi naman sila kilala ang importante ay natutugunan ang kanilang pangangailangan lalo na sa pagkain.“Muli niyong iniligtas ang aming buhay, Binibini. Maraming salamat po sa kabutihan niyong lubos,” pasasalamat ng ginang sa akin habang binibendahan ang sugat na kanyang natamo sa kanyang braso at binti.“Wala po ‘yon,” nakangiti kong tugon at pinagpatuloy aking pagbebenda.“Labis-labis na po ang natatanggap naming kabutihan sainyo, Binibii, hindi namin alam kung paano ka po namin papasalamatan sa aming utang na buhay sainyo,” wika ng isang ginoo.