RIZHave you ever sat down in front of someone and heard what they were saying but you’re not really listening? It’s like you shut the person out and everything else around you because it’s the only way you can keep your sanity. Kasi ganoon ang pakiramdam ko ngayon. I tried so hard to put myself together. Kahit gaano kahirap bumangon sa umaga, pinipilit kong magmulat. Para kay Justin.And finding out he’s been keeping this thing from me made me mad. Moreover, it made me sad.Kung para sa iba, maliit na bagay lang ito, para sa akin ay hindi. Ito ang puno’t dulo ng lahat ng pagdurusa ko ngayon. I lost my daughter and I’m in the brink of losing my sanity.“I was going to tell you about this once it’s done. I didn’t want to cause you more stress, believe me.”“So you decided for me? Gano’n ba?” Hindi umimik si Justin. “I asked you many times. I waited patiently. Hindi kita kinulit. And all this time, you knew?” Tumawa ako nang pagak.Anger is slowly taking over me and I don’t want to hea
RIZJUSTIN didn’t come home that night or the following night. In fact, he didn’t come home for the whole week. And another week after that.I wanted to know where he was, but I still have my pride. I brought it up, yes. But he chose to end us. Nasaktan ako sa kaalaman na sinukuan niya na ako, pero ipinangako ko rin sa sarili ko na kahit kailan ay hindi ako maghahabol sa isang taong ayaw na sa akin. If he doesn’t want me in his life anymore, then so be it. It’s funny how he made me happy, and in the end, siya rin ang naging sanhi ng kalungkutan ko.I packed my clothes and I have decided to take a trip for a bit. Ang bitbit ko lang ay ang mga personal kong gamit na ako mismo ang bumili. The rest stays. Pera ni Justin ang ipinambili niya roon. He can throw it out himself or donate it to the poor. As for the shop, pareho namang nasa pangalan namin iyon. He can do whatever he wants with it. It will continue without me dahil naroon ang mga recipe. Competent din ang mga staff ko. Pero sana,
JUSTINMY days went on like a blur. In front of people, I act as normal as I can—cold, arrogant with no regard. Kapag mag-isa na ako, I drown myself in sorrow. The first few days without Riz felt like being hit by a baseball bat on the head. Hindi siya mawala sa isip ko at kahit ano’ng gawin ko, nakikita ko siya kahit saan. But the sad part is, she’s not really there. And the closest I can get to her is my daughter. Araw-araw akong pumupunta sa puntod niya. Sabay naming hihintayin ang pag-uwi ng mommy ni Riz.Dumating ang araw ng binyag ni Iris, ang pamangkin ko. I didn’t know if I wanted to go but I did anyway. Kung buhay si Pauline, magkasing-edad silang dalawa. Kung buhay si Pauline, narito pa rin si Riz at sabay kaming napupuyat.“Are you okay?” untag sa akin ni Ryleigh. Ngumiti ako sa kaniya at saka ibinalik ang tingin kay Iris. She’s really pretty. I bet she’ll break hearts when she’s older. Mas magaling na ’yong siya ang magpaiyak kaysa siya ang paiyakin.“I’m fine.”“I’m here
JUSTINIT’S been three years since Riz left. And every year, I would take a trip to the States and see her. Secretly, of course. Nakakuha ng working visa si Riz with a little help from her friends. Matet and Reysa followed her in California and they invested in her coffee shop. She serves kapeng barako and the customers love it. Nagsimula sa maliit hanggang sa nag-expand ito nang dagdagan niya ng pastry. Napangiti ako sa ipinangalan niya sa shop.P.A. Sweets and Coffee is located in downtown Los Angeles.I know her schedule and I go there when she’s not around. Iniiwasan kong magkita kami dahil hindi pa siya handang bumalik. Ayaw ko siyang pilitin. Healing is something that you can’t put a timeline on. Nasa may katawan ’yon at ayaw kong bumalik siya sa akin dahil napipilitan lang siya. Gusto kong bumalik siya dahil mahal pa rin niya ako at gusto niyang sumubok muli. Sapat na sa akin sa ngayon na alam kong maayos siya. Kauuwi lang ni Matet kahapon at dinalaw niya ako sa opisina para ma
RIZNABITIWAN ko ang plato nang marinig ko ang sinabi ni Matet mula sa telepono. I ordered a birth certificate and a copy of my marriage contract with an annotation indicating it being annulled. Kararating lang ng papeles sa bahay ng kaibigan ko. She and Ryan along with their daughter is visiting me in California two days from now at nang sabihin niya sa akin na dumating na ang order ko ay pinabuksan ko iyon sa kaniya.What I didn’t expect is to find my marriage still intact. No annulment proceedings were done. Ang ibig sabihin ay mag-asawa pa rin kami sa mata ng Diyos at mata ng tao. I only needed these documents to renew my passport.Sa loob ng walong taon . . . kasal pa rin pala ako sa kaniya. All this time, I thought we’re no longer together. He never came to see me. Although sometimes, I think I feel that he’s watching me. Parang may nagmamasid sa akin. At kapag malapit na ang death anniversary ni Pauline, nakatatanggap ako ng isang puting rosas sa may pintuan. There’s no CCTV in
RIZ, ManilaWALA pa akong tulog pero dumeretso na ako sa opisina ni Justin. Naligo lang ako sa hotel na ipina-book ko bago umuwi hindi kalayuan dito. I didn’t call or anything beforehand, at kahit hindi ko alam kung naroon siya o wala, nagpunta pa rin ako. As soon as I entered the building, I heard gasps. It’s been eight years pero alam kong natatandaan pa rin nila ako.“If it wasn’t the prodigal wife . . . buhay ka pa pala,” bati sa akin ni Veronica. How can I forget her face? I can still remember our first meeting in Batangas like it was yesterday.Hindi ko siya pinansin at sa halip ay nilampasan ko siya.“Still no sense of fashion, I see.” Ang hilig niyang manuya. Lucky for her, I don’t have time for her tirades. I have other matters to tend to and she’s not included on my list.Dumeretso ako sa elevator ni Justin. Walang gumagamit nito kung hindi siya lang, at ako, noong dito pa ako nakatira. Nothing has changed in the last eight years except for a few new employees that I don’t r
RIZ“That’s not a problem. I can file it now.”He will file it. Great! Dapat matuwa ako, pero bakit ganito ang pakiramdam ko? Lalaya na kami pareho. Magiging masaya na siya. As for me, I will find my own happiness in time.“Is there anything else?” Hindi ako nakaimik kaagad. I was still standing where I was when I came in. Nakatingin siya sa akin at nakapamulsa. “You know, if you called, it would have saved you the trouble of coming here. Nangangalumata ka at wala ka pang tulog. I noticed you’ve lost weight too.”He spoke as if I looked horrible. Bagay nga sila ni Veronica. Umirap ako sa kaniya at tumalikod.“That would be all.” I walked as fast as I can but he caught up to me. “Sinusundan mo ba ’ko?”Tumikhim siya at napakamot sa may kilay . . . still wearing the fucking poker face. It’s so annoying!“I’m meeting someone for coffee and I’m not taking the stairs to get to the lobby. Masama bang gamitin ang elevator ko?” Kumunot ang noo ko. Nang bumukas ang private elevator niya ay lum
RIZWHEN I got back to the hotel, nakita ko ang isang pamilyar na mukha sa lobby. Si Justin. Ano naman kaya ang kailangan niya sa akin? At paano niya nalaman kung saan ako tumutuloy?“What are you doing here?” tanong ko sa kaniya nang makalapit ako.“Picking up someone,” sagot niya sa akin na para bang normal niya iyong ginagawa.“Hindi ako sasama sa ’yo.”Kumunot ang noo niya. “Did I say I was picking you up? I don’t remember saying your name.”Gumapang ang hiya sa buong katawan ko. Kulang ang sabihin ko na gusto ko na lang bumuka ang sahig at lamunin ako nang buo. He was right. Wala naman siyang sinabi na susunduin ako o narito siya sa hotel para sadyain ako.Sa hiya ko ay mabilis akong naglakad palayo sa kaniya. Noon ko nakasalubong ang isang magandang babae na matangkad at morena. She looked hot. At hindi ako nagkamali nang lumapit siya kay Justin at bumati sa kaniya. Masaya silang nag-usap habang naglalakad. Hindi man lang ako nilingon ng asawa ko.Asawa ko. Wow. Big word.Nagng
JUSTIN, Wintara Sands IT’S been ten years since the twins were born. Pero heto at nakahabol pa kami ng isang bunso. Riz is about to give birth in two months. We regularly go for checkups dahil na rin sa edad niya. She’s thiry-nine and considered high risk. After the twins were born, we tried to get pregnant again but we had no luck. We didn’t use any contraception because we wanted more children. Akala namin ay hindi na kami makahihirit. But a few months from now, ready na uli kaming magpuyat at magpalit ng maraming diaper. “Luto na ba ’yan? Nagugutom na ’yong kambal mo.” It’s the weekend at nakasanayan na naming magkakapatid na once a month ay narito kami sa resort na binili ko para kay Riz. Nagluluto kami ni Priam ng barbeque habang si Paris ay bantay ng mga bata. “Mga bata o ikaw?” tatawa-tawang tanong ni Priam sa bunso naming kapatid. “Tsk! Siyempre, ako rin. Luto na ba ’yong isaw ko?” Binigyan ko siya ng hilaw at sinamaan niya ako ng tingin. “Isusumbong kita kay Riri.” Hindi
RIZWHAT would it take for you to get over your anger and forgive someone? Hindi ba’t kalimitan ay nagiging posible lang ito kapag pumanaw na ang isang tao? It’s like you’re able to let go of it all because the person is no longer there. Nakalilimutan mo ang lahat ng hinanakit, sama ng loob, tampo, at napapalitan ng lungkot. Binabalot ang puso natin ng kahungkagan. We are breathing. We are alive. But there’s something missing. Iyong maliit na parte at sulok sa puso natin na hindi na mapupunan dahil alam nating hindi na babalik ’yong dating naroon. That’s what I felt the moment I saw my parents drenched in blood. At dumoble ’yon nang makita ko ang asawa kong walang ulirat at duguan. Parang hinahalukay ang sikmura ko at pakiramdam ko ay nalulunod ako sa isang malalim na karagatan at walang darating na tulong. Hindi ko alam kung sino’ng unang pupuntahan ko. Pabalik-balik ako. At kung puwede ko lang hatiin ang sarili ko sa tatlo ay ginawa ko na para wala akong iwan sa kanila.Si Dad.Si N
RIZDAD knew we were going to see him. He was hoping that I would be able to convince Nanay to come with me. Siguro gusto na rin niyang magkaayos sila. Nanawa na silang magpalitan ng masasakit na salita. Wala naman kaming balak magtagal sa bahay ni Dad pero gusto niyang mananghalian kami roon habang nag-uusap. Sa kotse ay panay ang tanong ni Nanay.“Alam niya.”Napahilot siya sa sentido. “Baka magkagulo. Alam mo naman si Liberty. Dapat pinapunta mo na lang ang daddy mo sa penthouse mo at doon na lang tayo nag-usap. Mas safe doon.”Napangiwi ako. “’Nay naman, para kang si Justin. ’Yan din ang sabi niya kanina.”“May punto naman ang asawa mo. Ang iniisip ko lang, buntis ka. Para namang hindi mo kilala si Liberty. Walang sinasanto ’yon. Nakita ko nga ’yon minsan na nakikipagtalo sa isang babae. Mukhang mayaman rin.”Tahimik akong nakinig sa kuwento ni Nanay. Ang mga sinasabi niya tungkol kay Liberty ay hindi na bago sa akin. Kung isang character sa libro si Liberty, siya na siguro ’yong
RIZ Earlier that day . . .IT was the familiar smell of my bakeshop that took me back to reality. Iyon pa rin ang ayos ng loob at katulad ng dati, busy ang mga staff. The only difference now is the store expanded. Nakuha na rin namin ang katabing building at ipina-renovate para madagdagan ang mga mesa. The shop became a favorite hangout for people in all ages. Nakatutuwang isipin na nagsimula lang ang business na ito sa penthouse at sa pangungulit ni Justin. Encouragement from the people you love and care about makes you brave. And the bakeshop business has made a name in the industry.Nang marinig ko ang lagitik ng tangkay ng mop na nalaglag sa sahig ay napatingin ako sa taong may hawak nito. In front of me is a woman in her late forties. Bukod sa lipstick na hindi masyadong mapula at kilay na ginuhitan ng eyebrow pencil ay wala na siyang ibang kolorete sa mukha. Maayos na nakapusod ang kaniyang buhok at hindi alintana ang ilang ub
JUSTIN“W-What are you even doing here? Where’s my wife?” Nasapo ko ang noo ko dahil nakaramdam ako ng hilo. It must be the meds they gave me.“Riri just left to see her parents in the other wing. Ano ba’ng meron sa araw na ’to at tatlo kayong nabaril?” kunot-noong tanong niya sa akin.“Her parents got shot?”Bago pa siya nakasagot ay bumukas ang pinto at pumasok si Priam. Ano’ng ginagawa ng mga kapatid ko dito? Iniabot ni Priam ang paperbag kay Paris para ito ang mag-ayos ng pagkain mesa. Ano bang oras na?“I’m glad you’re awake. Mukhang lalo kang pumangit nang masalinan ka ng dugo ni Paris. Kamukha mo na ’tong unggoy na ’to— Aray!”Binato ni Paris ng isang pirasong ubas si Priam at tinamaan ito sa pisngi. Alam na nilang kapatid nila ako. And with Paris donating blood to me, I will be forever grateful to him. Hindi lahat ng half brothers ay kailangang maging mailap sa isa’t isa. Totoong nasa pagpapalaki iyon ng magulang at sa crowd na pinipili nilang samahan.“Huwag kang magsayang ng
JUSTINSeveral days later . . .“ARE you sure you’re not going to the office today?” tanong ko kay Riz nang sabihin niya na magpapahatid siya sa bakeshop. Gusto raw niyang makausap si Nanay.“I’m sure. I want to take a day off and rest. Aayain ko siyang magpunta kay Dad pagkatapos. I want to talk to the both of them for once. Iyong magkaharap sila at ayusin na ang lahat. Ilang buwan mula ngayon ay manganganak ako. I just want everything to be in order, you know? Nakakapagod na rin ’yong puro away.”Kumunot ang noo ko. “Is his wife going to be home? Baka magkagulo roon kapag dinala mo si Nanay.”“Hindi. Ako ang bahala,” paniniguro niya sa akin.“You’re pregnant, baby. Baka mapaano kayo.” Minsan, hindi ko alam kung naaalala niyang buntis siya. But I know she’s being careful. Ayaw ko lang na may mangyari na naman. Kahit alam kong walang may gusto ng nangyari noon, mas mabuti na rin ’yong nag-iingat ngayon.“I don’t think Madam would harm a pregnant woman.”“She might if it’s you,” sagot
JUSTIN“ARAY!”Tinaliman niya ako ng mga mata. Akma niya akong kukurutin pero inunahan ko na siya at umaray na kaagad ako habang tumatawa. I know Dad’s plan wasn’t the best. ’Yong mga ipinakita kong panlalamig kay Riz nang dumating siya ay sarili ko nang plano. It did work though: buntis na siya ngayon at hindi pa siya bumabalik sa States.“Pasalamat ka talaga at mahal kita, kung hindi ipapakulam kita.” Pinandilatan niya ako ng mga mata at humalukipkip.“Wala ka namang kilalang mangkukulam.” Binigyan ko siya ng maliliit na halik sa pisngi, sa noo, sa panga, at sa kung saan pa na puwede.“Pag-aaralan ko at ako na lang ang gagawa. Nakakainis ka! Mabuti na lang at pareho kayo ng kuwento ni Nina. Kung hindi, iisipin ko talagang may gusto ka sa kaniya.”“I never liked her more than a sister. She’s like Ryleigh to me.”“I know. I just . . . It’s just a little hard to believe that men like you still exist. Abstinence isn’t easy— Bakit ka tumatawa?”“Paano mo alam na wala nga?” Okay, that was
JUSTINNAALIMPUNGATAN ako nang lumundo ang kama at makita ang asawa ko na ngayon pa lang mahihiga. Napasarap siguro ang kuwentuhan nila ni Nina. Pumihit ako paharap sa kaniya at yumakap. I didn’t want to leave them at the living room earlier pero mukhang may gusto silang pag-usapan na hindi ko puwedeng marinig. And when it comes to women, I know how much privacy means to them. Bata pa lang ako ay palagi na ’yong ipinapaalala ni Nanay sa akin.“What time is it?” tanong ko sa kaniya.“Late.”“Baby, bawal sa ’yo ang mapuyat,” paalala ko sa kaniya. “Umuwi ba si Nina o napilit mong matulog sa guest room?”“Nagpilit umuwi, e. Kaya hindi ko na pinigilan.” Humalik ako sa sentido niya at saka ipinikit ang mga mata ko. I should have known na wala siyang planong pabalikin ako sa tulog kaagad. “How did you meet her again?”“Gusto mo talagang mapuyat?” I lightly tapped the tip of her nose.“Ten minutes and I will go to sleep. Magkuwento ka na.”Ipinaalala pa niya sa akin na hindi raw dapat sumasam
RIZSA pagod ko, maaga akong nakatulog. I woke up the next morning that Justin was no longer in bed. Hinagip ko ang roba ko sa gilid at saka isinuot. Ipinusod ko ang buhok ko at saka naglakad palabas.“Good morning, baby,” bati niya sa akin habang nagsasangag ng kanin.I felt queasy in an instant. I loved the smell of fried rice but today, sobrang baho nito na hindi ko kayang amuyin. Nagtatakbo ako papunta sa powder room at doon sumuka pero wala naman akong inilabas. Puro laway lang at sobrang sakit ng ulo ko.“Are you okay?” nag-aalalang tanong niya sa akin.“Ang kalan?” Napangiwi siya dahil hindi ko sinagot ang kaniyang tanong. Ang isip ko ay nasa niluluto niya dahil baka masunog.“Nasusuka ka pero ’yong kalan pa ang inaalala mo?” Napahilamos siya sa kaniyang mukha. “Masakit ba ang ulo mo?” Tumango ako. “Dizzy?” Tumango ako uli. “I’m taking you to the hospital. Baka kung ano na ’yan. Kahapon pa masakit ang ulo mo. Mas mabuti na ’yong malaman natin para maagapan kung tumor.”I rolled