Pagkababa ng tawag ni Mang Salde ay lumipas na ang gana ng lahat sa handang pananghalian ni Marissa.
Tila nilukob sila ng isang malaking dagok. Mas mahahalata ang pagkadismaya at poot mula kay Pete.
Napadabog siya sa mesa bago dinuro ang katutubo na siya lamang sa aming lahat ang kasalukuyang nakakakita.
"Ano ba'ng ginawa mo?! Hindi mo man lang siya tinulungan???! Alam mo bang malaki ang maitutulong niya sa'yo tapos pinabayaan mo lang siya??!," galit na panduduro niya sa Mangyan.
Muling bumalik sa pagkayukod ang katutubo hanggang sa paunti-unti itong naglaho sa kanyang paningin.
Inalalayan ko na muling makaupo si Pete at pakalmahin siya sa kanyang nararamdaman.
"Relaks lang, Bro...," yakag ko sa kanya.
"Hindi ko alam kung makakapagrelaks pa tayo ngayong nawala na si Mang Lindo. Relaks lang ako ng mga nakaraang araw dahil alam ko may katuwang ako sa mga nakikita at nararamdaman nating kababalaghan. Siya lang yung kabisado ang gagawin at maram
"Hello, Bhy?," bungarang bati ng tumawag sa akin."Bhy, ano na balita diyan?," pangunguna ko sa kanyang pangangamusta."Nandito na kami nila Eloisa & Chyna sa bahay n'yo. Medyo nagkaroon lang ng problema pero okey naman na...,"munting hayag ni Jing-Jing na kahit papaano ay nagpakampante sa akin."Sabi ni Nanay at Tatay, doon na lang daw kmi mga babae matulog sa kwarto at doon na lang daw muna sa sala sila matutulog mamaya. Bhy, nakakahiya naman sa kanila dito tapos wala ka pa...," patuloy na pagkukwento nito."Tiis muna, Bhy. At least safe kayo diyan at hindi na kami gaano pa mag-aalala sa inyo...," pilit kong pagpapagaan sa hiya niyang nararamdaman."Hindi pa ba kayo uuwi? Magti-three days na kayo diyan... baka hindi ka na makapagpahinga bago bumalik sa trabaho niyan?," binitiwang pag-aalala niya sa akin."May bad news, Bhy...,""Ano 'yun? Ano'ng nangyari?," gulat niyang interes sa aking nabanggit."Asan ka ba banda?,""Nand
Pagkababa ng tawag ay binuksan ko na ang usapan sa kung ano ba ang dapat naming gawin. Sabik na akong makauwi. "Since nabanggit mo na in two to three days ay luluwas na tayo matapos man o hindi ang misyon natin dito, ano ang plano mo?," pagpuna ko sa mga salitang nabanggit ni Pete sa tawag namin kanina sa mga nasa Maynila. Sa mga naturan ko, bumaling rin ang ibang kasama ko sa hapag na iyon sa maaaring solusyon na ilalatag ni Pete. "Sa totoo lang, binigay ko yung dalawa hanggang tatlong araw para makapaglamay man lang tayo kay Mang Lindo para pasasalamat na rin sa mga naitulong niya sa atin...," panimula ni Pete. "Oo, tama lang naman yung ganoong ilang araw bilang respeto na rin kay Lindo," ayon kay Kuya Bobby. "Ano ang gagawin natin dito sa ilang araw na 'yon para maresolba lahat ng misteryo dito?," may halong interes at pagkainip sa mungkahi ni Pete ang datingan ng tono ni Brix. "Nawalan na ako ng balak na tulungan pa ang katutubo da
Nakaplano na ng araw na iyon ang pagbisita ng Mag-asawang Lenny at Tupe sa puntod ng kanilang panganay na anak nang magkaroon ng emergency na tawag sa trabaho ang mister. "Gaano ba ka-urgent 'yan? Nagpaalam ka na hindi ka papasok ngayon, di ba?," inis na hayag ni Lenny sa asawa habang tinatapik pahele ang tulog na bunsong anak sa kanilang papag. "Eh, wala rin ako magagawa kung pinapasok rin ako...," depensa ni Tupe na nagsasapatos na ng mga sandaling iyon. "Nakapangako ka sa anak mo na pupunta tayo eh....," paalala ng misis na may simangot na pagmumukha. Napahinto si Tupe at nag-isip. "Ganito na lang, pag-uwi ko, doon na lang ako dederetso. Basta pumunta na lang kayo ngayon para hindi na magtampo si Angelo...," tanging naibigay na ideya ni Tupe sa asawa. Dahil sa trabaho at importante naman ang dahilan ng mister, walang ng ibang naging pagtutol pa ang babae hanggang sa makaalis si Tupe. Makalipas ang ilang sandali, sa bukas na
Sa ilang shortcuts lang, mula simbahan, narating na nila ang sementeryo. Isa itong pampubliko at ordinaryong sementeryo na ang ayos ng mga puntod ay istilong apartment. Pagpasok nila mula sa gate nito, gumimbal sa kanila sa bandang kaliwa ang ilang sako ng mga buto ng tao na inaayos ng sepulturero. Ito iyong mga bangkay na inaalis sa kani-kanilang puntod pagkatapos ng limang taong kontrata. Marahil hindi nabayaran ng mga kaanak ng mga bangkay na ito ang extension ng upa sa puntod kaya pinagsasama-sama nila at ibabaon sa iisang hukay. Marami ang ganitong kalakarang kasunduan sa mga ordinaryong palibingan mula noon, lalo sa mga limitado lamang ang budget. Pinakaapektadong nanghilakbot na makakita ng mga buto ng patay na tao ang mag-inang c Mommy Divina at Chyna. Hangga't maari ay gusto nila na sila ang napapaligiran ng mga kasama kaysa nahuhuli o nasa bandang nakabungad sa paglakad. Kung sa mga tulad nila na sanay sa mga sementeryong ala
Sa pagkakataong iyon, walang sinuman ang nanaising makita ang mga namamalas ng mga mata ni Emong. Ang bawat nitso na nakapaloob sa mga apartment ay nagmukhang piitan at ang mga nagdudukwangang mga kamay ay tila pilit inaabot si Emong upang hingian ng tulong. Sa mga ganitong sitwasyon din ang pinangingilagan ni Pete. Ayaw niya sa mga lugar na pinamamahayan ng maraming kaluluwa sapagkat alam niyang hindi matatahimik ang mga ito kapag alam nilang mayroong nakakakita at nakakarinig sa kanila. Ang ingay na ginagawa ng mga ito ay parang mga alulong sa kulob na kabahayan. Nakakatorete at nanunuot sa pinakaloob ng pandinig na parang bumabasag sa kanyang eardrum. Dahil sa baguhan pa lang nadiskubre ni Emong ang kanyang kakayahan makipagtalastasan sa mga ganitong di matahimik na mga nilalang, hindi niya inaasahan ang ganitong eksena sa sementeryo kaya kumaripas siya ng takbo palabas ng naturang pook. Labis na ikinagulat ng mga kababaihang kasama niya ang pagkar
"Hello, 'Tay? Nasaan na po kayo?," bati ni Marissa sa kanyang ama mula sa kumunektang tawag. "O, 'Nak... nandito na ako sa bahay ni Pareng Lindo. Tumulong na ako mag-ayos para pagdating ng bangkay ni Kumpare eh maluwag na dito...," tugon ni Mang Salde mula sa kabilang linya. "Sige po 'Tay, tutuloy na lang po kami diyan...," pagsunod ni Marissa sa plano nilang makilamay rito. "Oo, mabuti pa nga at baka kailanganin ka rin ng Ninang mo dito na taga-asikaso sa kusina...," pagsang-ayon ng matanda. "Sige po,'Tay...," walang pagtutol na winika ng dalaga. "Ahhhh Isang!...," pabiglang tinig ni Mang Salde nang tila pag-awat nito na ibaba ng anak ang tawag. "Bakit po, 'Tay?," muli niyang pagdikit ng telepono sa kanyang tainga nang maulinigan ang ama. "Pakidalhan mo na rin ako ng mga pamalit na baro at panloob ha... dito na lang ako sa kapit-bahay makikiligo...,' pahabol na bilin nito. "Ah yun lang pala, 'Tay eh... sige po..," nang
"Ang buong akala ko, tubong Bagac talaga si Mang Lindo...," pagtataka ni Ian. "Si Manang Helen ang tubong Bagac. Dito sila nagkakilala. Dito kasi nakabili ng lupang matitirhan ang magulang ni Manong kaya kahit noon nakakapunta na siya rito. Nananatili na lang sila dito sa Bagac nang lumala na ang sitwasyon sa Rizal...," paglalahad pa rin ni Rodrigo na ngayo'y nakaupo na sa patalikod na posisyon ng bangko. Nakasaklay ang kanyang braso sa pinakasandalan ng monoblock. "Paano po ba'ng naging mainit si Mang Lindo sa mga engkanto?," panghihingi pa ng detalye ni Pete sa lalake. "Si Manong kasi ang nagmana sa kakayahan ng ama niya sa pakikipagtagisan sa mga engkanto. Nang mapatay ng mga engkanto ang Tatay niya, si Manong Lindo ang nagpatuloy sa gawain niya. Siguro para makaganti na rin para sa ginawa sa ama niya pero hindi akalain na madadamay pati ang pamilya niya. Noong hindi na niya makaya ang mga engkanto sa Rizal, doon na sila nagdesisyon ni Manang Helen na magb
Halos mugto ang aming mga mata nang makarating kami sa bahay ni Marissa. Lubhang mabigat ang aming mga naging paghakbang dala ng panghihinayang sa buhay ng isang mabuting tao. Subalit malaking bagay ang ipinarinig sa aming tinig ni Mang Lindo na nagtuldok sa kung ano ba ang dapat naming sunod na gawin.Ngayon, wala na kaming dapat pang ibang ipangamba. Bukas, maaari na kaming umuwi pabalik sa aming mga pamilya.Tahimik kaming nakakalat sa kanya kanyang puwesto sa sala nang ilang minuto pa lamang ay tumunog at makatanggap muli ng tawag si Marissa."Nakauwi na ba kayo, Isang?," bungad ni Mang Salde sa kanyang tawag."Opo, 'Tay... Kamusta na po si Ninang?," pag-usyoso nito sa lagay ni Aling Helen."Tahimik na lang siya pero umiiyak pa rin. Pakisabi na lang sa mga kaibigan mo na pasensiya na kamo at alam n'yo naman, mabigat lang talaga isipin ni Mareng Helen dahil mag-isa na lang siya ngayon...," paghingi ng paumanhin ng ama nito.'Tay, i-loud s
Hindi tumila ang taglay na liwanag ng medalyon. Bagkus, mas lumala pa ang inaalok nitong sinag sa harap ng kalaban. Nanatili ang angil ng elemento dahil sa hapdi nito sa mata nang para bang may usok o ulap na iniluwal ang medalyon hanggang sa humulma ito ng isang di inaasahang katauhan. Kung ang mga kaluluwang naroon ay himala na sa mga mata namin, mas napadilat kami sa sopresang alok ng medalyon. "Manong!," bilib na bilib at maluha-luhang bigkas ni Mang Rodrigo nang magisnan ang iniidolong Batlaya. "Mang Lindo!!?!," sabay-sabay naming gulat na pagsasalita na pagkaraka'y naging pangumpletong silay ng pag-asa sa aming mga puso. Ngumiti siya at isa-isa kaming sinilayan bago itinuon ang pansin sa halimaw na nasa kanyang harapan. "Ang akala mo ba ay sa'yo ang huling halakhak? Akala mo ba hindi na tayo magkikita pang muli?," matalim na tingin ni Mang Lindo sa kalabang ngayon pa lang madidilat ng maayos pagpikit ng ilaw na nagmumula sa medal
Subalit ano ang magagawa nilang natitirang tatlo kung ang kailangan ay labin-dalawang nilalang sa bawat kanto ng pulang lambat. Ano pa ang magiging silbi namin kung may mga nawalan na ng malay, napilayan, nasugatan, at hindi na makaya pang makatayo sa aming hanay. Habang patuloy sa pagwawala ang halimaw na natakluban ng net, blanko pa ang utak nila Tito Ato, Tatay Bong, at lalo na si Brix sa kung anong solusyon pa ang maaari nilang maihain sa kasalukuyang sitwasyon. "Ian, hindi mo na ba talaga kaya makatayo diyan? wika ni Tito sa aking pinsan sapagkat tanto niya na iyon lamang lambat ang magiging kasagutan ngunit kailangan makumpleto ang may hawak sa mga kanto nito. Hindi na nakuha pa makasagot ni Ian dahil sa labis na sakit ng katawan bunga ng pagbagsak mula sa bubong. Magkatinginan man ang magkapatid na si Tatay Bong at Tito Ato, wala silang ideya na maisip paano pa wawakasan ang giyerang ito. Kaunti na lang at tatablan na rin si Tito ng pag
Nablanko kami sa aming mga dila. Walang tinig ang maibulalas nang iyo'y maganap sa amin mismong harapan. Tanging mga pagkagitla at pagpatak ng luha ang banaag sa aming mga mukha. Sa loob ng mahigit isang linggong dinamayan kami at pinakaisahan ni Kuya Bobby, nagwakas ang kanyang buhay sa isang marahas na paraan. At ngayon, habang nakatindig ang elementong humihinga sa putik sa gitna, tatlo kaming naiwan na nasa tiyak na kapahamakan. Ako na nasa mga basag na paso at taniman ni Nanay Belsa sa kaliwang gilid, si Emong na nakatago lamang sa isang tabla ng nasirang ataul, at si Tito Ato na nagkubli sa isang malapit na puno sa kanan. Isang bagay lamang ang gumugulo sa isip ngayon ng halimaw sa aming harapan. Sino sa aming tatlo ang isusunod niyang utasin? Sa kadiliman ng gabi at sa di maipaliwanag na lagim sa paulit-ulit na pagkurap ng langit, apat na nilalang ang nag-aala-tsamba sa pagkakataon. Makitid ang mga pagitan sa aming compound at tanging a
Habang nakatulala kami sa eksena nila Tatay at Nanay, naglalawa naman ang tubig na umaagos mula sa hose na hawak ni Max at kapansin-pansin na naitutulak na nito ang ilang butil ng buhangin na malapit sa bahay. Nang dagling muling magpumiglas ang Taong Buhangin, nagulat kaming lahat maging si Max na napakislot ang pag-amba ng hose at umabot ang talsik nito sa paanan ng kalaban. Sa anggulong kinalalagyan ko, kitang kita ko ang waring pagkatunaw ng ilang daliri nito sa paa at para bang nalusaw ang ilang parteng tinamaan ng tubig. Sa natagpuan kong kondisyon ng Taong Buhangin, agad kong inagaw ang hose kay Max at maliksing itinuon sa kalaban. "Max, isagad mo ang lakas ng tubig!," sigaw ko na nagpapanic sa aking pinsan na nagkandarapa sa pagmamadali. Ang naggugumalit na pagtayo ni Mang Hamin at balak niyang pagsugod sa aking magulang ay naantala nang maramdaman niya na nalulusaw na ang ilang bahagi ng katawan niya na tinamaan ng tubig na winawagayw
Buo ang galak ng konsentrasyon ni Hamin sa kanyang pagpapaabo sa bangkay ng aking ama nang mula sa katawan ni Tatay Bong ay sumulpot ang isang kamay upang kapitan ang braso ng kalaban. Sa lakas na taglay ng pumipigil sa braso ng Taong Buhangin, unti-unting naalis sa mukha ni Tatay Bong ang palad nito at paunti-unti ring napausog. "Akala mo ba hahayaan ko na ganoon mo lang maaabo ang lahat?," pasigang tinig ng pabangon na si Tatay Bong. Dahan-dahan na nakabwelo ang aking ama na makaangat upang makaupo hanggang sa bigyan niya ng isang malakas na patagilid na sipa sa batok ang aming kalaban. Agad na tumimbuwang ang Taong Buhangin at mabilis na nakabangon si Tatay upang siyang magtanggol sa amin. Namangha ang mga babaeng kasama namin na siyang saksi lamang ng sandaling iyon dahil pare-pareho kaming mga lalake na nawalan ng malay sa pagkakaitsa gawa ni Mang Hamin. Bagamat kaluluwa lamang ang nakikita nilang buhay na buhay sa kanilang paning
Sumigla ang paningin ni Hamin nang sumambulat mula sa loob ng kabaong ang bangkay ng aking ama. Para sa kanya, mas magiging madali ang kanyang kinakailangang gawing pag-aabo rito. Sa pagkakabunyag nito sa mata ng kalaban, wala kaming ibang maisip kundi isaalang-alang na ang aming buhay para lamang masiguradong hindi siya magtatagumpay. Mabilis na pinagtulungang maibalik ni Chadie, Max, at Kuya Bobby ang bangkay ni Tatay Bong habang ako, si Tito Ato, at si Emong ang lakas loob na tumindig at humarang upang takpan sila. "Ohhhh!!!! Hahahaha... At kayong mga ordinaryong nilalang ang nagmamatapang sa aking harapan ngayon!!!! Hahahaha...," malagim na tinig ni Hamin na siyang Taong Buhangin. Muling tumayo si Dennis sa pagkakahiga at nagsaboy ng liwanag sa harap ng kalaban. Dahilan upang panandalian ay masilaw ito. "Papasukin n'yo silang lahat sa loob pati na ang bangkay ni Tatay mo!," matinis na pagsigaw ni Dennis sa akin. Lahat ay inudyukan
Wala namang bagyo ngunit walang kapayapaan ang kalangitan ng gabing ito. Mabilis na nagliliparan ang mga ulap at palitaw litaw ang makalabog na mga kulog na habang tumatagal ay lalong lumalakas. "Hindi maganda 'to...," pagpuna ni Pete sa kalangitan habang nasa biyahe. Siya ang nasa front seat katabi ang driver habang nasa backseat ang magkasintahan. "Uulan yata...," hula ni Marissa habang padungaw na natitingala rin sa mga ulap. "Hindi 'yan karaniwang bagyo.... yung elemento sa katawan ni Mang Hamin ang may gawa niyan!," paniniguro ni Pete sa nasasaksihan. "Ganyan pala kalakas epekto sa kalikasan ng kalaban n'yo... mukhang matindi talaga ang galit niya sa inyo...," pagkabilib ni Mang Rodrigo sa kakayahan ng elemento. "Dapat umabot tayo... natatakot ako sa mas malala pang pwedeng mangyari...," pananabik ni Ian na may halong pangamba sa mga naiwan sa Maynila. Muling sinubok na pabulusukin ni Mang Rodrigo ang takbo ng kanyang 4x4
"Mang Bong!," mapalad na pakiramdam ni Brix na sa tingin niya ay may kakilala siya na makakasama laban sa mga engkanto na nasa kanyang harapan."Brix, 'wag ka matakot sa kanila. Lahat sila ay mga kaibigan ko...," pagsusumikap ni Tatay na alisin ang takot ni Brix sa mga ito."Hindi mo naitatanong, lahat ng mga bahay dito sa aming compound ay pinamamahayan ng sari-saring tagabantay. Bawat nakatirik dito na bahay ay may iba't ibang laman-lupa, pero mababait sila. Sila ang tumatayong proteksyon ng lugar na ito...," panugtong ni Tatay Bong."Pero... ano pong nangyari sa inyo?," natagpuang pag-uusisa ni Brix nang mahiwagaan sa pagkawala ng buhay ng kausap.Naupo sa isang gilid si Tatay at mabilis tumabi si Brix dahil sa pag-aalangan sa mga nakikita sa paligid."Tuso ang nakalaban n'yo. Sumasalakay siya nang di inaasahan. Sa pagkakataong iyon niya ko nadale. Masyado ako naging kampante sa kakayahan ng kalaban...," paliwanag ni Tatay.Lumapit ang pi
Ang buong magdamag ay dinumugan ng iba't ibang kakilala namin at ng aming Tatay Bong. Kahit di namin nais, may mga di mapigilang kamag-anak na nagsi-inuman na tila ginawang family reunion ang paghimlay ng isang mahal sa buhay. Isa rin sa alam naming hindi gusto ni Ama ay ang mga sugalan. Ngunit malakas ang udyok ng ilang kamag-anak na walang pakialam sa prinsipyo ng pamilya. Para sa kanila, iyon ang tradisyon ng mga pagbuburol. Wala kaming gana para kumontra o makipagtalo, basta maging normal ang ilang gabing lamay para sa haligi ng aming tahanan. Yung mga dating alam namin na wala naman pakialam, bigla naroon na tulad ng iba ay maraming sinasabing kabutihan sa tao kapag yumao na. Ganyan kaplastik ang mundo. Mabuti na lang at narito ang mga malalapit sa akin at totoo. Tulong-tulong kami sa pag-aasikaso, lalo na ang mga bisita namin sa bahay. Ramdam ko ang kanilang pagpupursige na magsilbi sa mga bisita. Hindi rin nakakalimot si Jing-Ji