Tarantang pinihit ni Minggay ang doorknob pero hindi niya magawang buksan ang pinto dahil panay ang dulas ng kanyang mga kamay dala ng pawis. Napaka-init ng silid na tila ba may nag-iihaw ng barbecue sa harap niya."Minggay! Sandali lang. Anong problema?" Pagtataka ni Father Tonyo."Father, gusto ko na pong lumabas. Please po, Father. Parang awa niyo na po," pakiusap ni Minggay na gusto ng umiyak."Bakit? Alin? Dahil ba sa istatwa? Anong... Hindi kita maintindihan," sinusubukan ng pari na maging mahinahon. Ayaw na niyang dumagdag sa panic ni Minggay."Kamukha po niya 'yung pumapasok sa kuwarto namin ni Lila. Siya po 'yun. Ayan po. Tingnan niyo po 'yung sapatos. Katulad na katulad nu'ng nakita namin." Huminto muna si Minggay sa ginagawa at hinarap si Father Tonyo."Ano bang sinasabi mo? Alin? 'Eto ba?" Pinuntahan ng pari ang istatwa at kinatok-katok ang paa ng rebulto. Nagtunog kahon ito na walang laman sa loob. "Paano makakapasok or better yet, pa'no gagalaw 'to Minggay? Eh kahoy 'to.
"Father, hindi pa po ba tapos? Masyado na po kasing marami," nag-aalangang tanong ni Minggay. Napuno na ng dugo niya ang platito at ito ay umaapaw na. Limang patak na nito ang tumulo sa sahig.Parang hindi siya nadinig ng pari. Patuloy ito sa pagpisil nang madiin sa kanyang daliri. "Father, tama na po. Masakit na po," iyak muli ni Minggay. Saka niya binawi ang daliri.Doon lang tila nagising ang pari. "Ah, oo. Pasensya na. Patawad." Inabutan niya ng panyo si Minggay at sinabing doon ipahid ang daliring may sugat."Ano pong gagawin sa dugo ko, Father?" Panay pahid ni Minggay sa sugat na nagkulay pula na.Ipinatong ni Father Tonyo ang platito sa may paanan ng santo. "Ilalagay lang natin 'to. Simbulo ito ng marubdob mong pananampalataya sa ating patron. And then ikaw, lumuhod ka sa harap niya at magpasalamat ka muna sa opportunity ipinagkaloob na mabisita mo siya rito at pagkatapos, sabihin mo na ang kahilingan ng iyong puso."Parang kakaiba na ang nararamdaman ni Minggay noong mga sand
"Po?""Ang sabi ko kung anong ginagawa mo? Saan ka galing?" Humigop muli si Father Eman ng mainit na tsaa."Ah eh. Kasi... Ummmm... Ano po.. naglinis lang po sa taas," palusot ni Minggay."Naglinis? Nasaan ang mga kagamitan mo? Anong pinanglampaso mo? Damit mo?""H-hindi po. Ano po kasi... Hinahanap ko nga po kasi 'yung... 'yung bunot po sana kaso di ko makita sa taas. Baka naiwan ko kasi doon nu'ng nakaraan. Baka bukas na lang po ako maglinis. Magta-tanghali na rin po kasi," nangingising tugon ni Minggay. Inubos na ni Father Eman ang iniinom. "Sa susunod, bago ka umakyat d'yan siguraduhin mo munang kumpleto ka na sa mga gamit. Tatandaan mo rin na hanggang sa may hagdan ka lang. Bawal kang magpalakad-lakad sa mga kuwarto roon. Ayaw namin ng maingay d'yan ni Father Tonyo at nakaka-istorbo sa oras ng pagdarasal namin," paalala ni Father Eman, pero may bahid ng suspetsa ang tingin nito sa kanya. "Teka, bakit pawis na pawis ka yata.""A-a-ano po kasi... ummmm... Bago po kasi rito, nilini
"Anong balak mo?" Bungad na tanong ni Father Eman kay Father Tonyo. Mataas na ang sikat ng araw pero patuloy pa rin sa pagtatanim ng mga gumamela si Father Tonyo sa hardin. Paborito niyang pampalipas-oras ang pag-aalaga at pagpaparami ng mga halamang namumulaklak. Nagtatanim din siya kapag nakararamdam ng stress o 'di naman kaya ay kalungkutan.Tumigil si Father Tonyo sa pagbubungkal ng lupa. "Anong balak? Balak saan?""Balak "kanino" pala. Anong binabalak mo kay Minggay? Ba't nakita ko siyang bumababa galing sa taas? - sa second floor." Umupo si Father Eman sa bench at binigyan ng sulyap ang puno ng balayong sa kanyang kanan. Matutuwa siguro si Father Greg kapag nakita niyang hitik na hitik na sa maliliit na pink na mga bulaklak ang halamang itinanim nito lampas dalawang taon na ang nakararaan."Kay Minggay? Hindi ko alam ang sinasabi mo," dahilan ni Father Tonyo. "Galing siya sa taas dahil baka... ano... baka naglinis lang siya ng hagdan. Teka, ano bang gusto mong palabasin?" Napala
Lumipas na naman ang tatlong araw na gaya lang din ng mga nagdaan. Si Mr. Aragon, tila wala pa rin sa sarili samantalang si Father Tonyo naman napapansin niyang dumadalas ang pakikipag-usap sa kanya. May mga pagkakataon pa ngang pakiramdam ni Minggay, gumagawa na ito ng kung ano-anong dahilan para makita at makasama siya. Naiilang na si Minggay sa inaasal ni Father Tonyo kaya minsan nag-iisip na lang din siya ng kung ano-anong dahilan para makaiwas sa pari. Ang kapwa niya ampon na si Lila, lagi namang matamlay at inaantok. Sabi nito sa kanya na dahil daw iyon sa patuloy na pagbisita sa kanya ng lalaking naka-sutana at pulang sapatos. Ayaw na lang daw niyang magsabi sa dalawang pari dahil alam niyang hindi rin naman siya seseryosohin ng mga ito. Gusto sanang sabihin ni Minggay na ang santo sa second floor ang may kagagawan ng mga pagbisita, pero hindi niya iyon kayang mapatunayan. Base lang iyon sa kutob niya. Kutob na walang konkretong ebidensya lalo na't imposible itong mangyari da
Nag-iyakan ang mga kapatid ni Minggay, lalo na ang tatlong paslit na sina Beng, Lito at Caloy. Hinahabol nila ang tricycle na naghatid sa Mama Linda nila sa ospital. Muntikan pa ngang makaladlakad si Beng nang sumabit ang suot nitong sando sa nakausling bakal ng sasakyan. Buti na lang nakita iyon ng kapitbahay na si Ate Wena at agad iyong tinanggal.Kinausap sila ni Ate Wena at maya-maya ay pumara na ito ng isa pang tricycle na susunod sa nanay nila sa pagamutan. Inalalayan muna nila si Edgar na may kapansanan na sumakay at sa tabi niya, nag-kandungan na lang ang tatlong maliliit. Si Erika naman ay umupo sa likod ng driver. "Ate Wena, pakitingnan na lang po muna ang bahay. Puntahan lang namin si Mama sa duktor," naluluhang pakiusap ni Edgar. Ang mga binti niya ay kasing nipis na lang ng palito ng posporo. Parehong winasak ng polio at malnutrisyon."Oo, sige. Ako na ang bahala. Ila-lock ko na lang 'yang pinto. Ingat kayo roon," walang pag-aatubiling sabi ni Ate Wena.At humarurot na a
Nakabalik si Minggay sa Casa Del Los Benditos bandang alas sais 'y medya na ng gabi. Gusto pa niya sanang puntahan ang mga kapatid sa plaza kung saan namamalimos ang mga ito ngayon para kumustahin, pero nalaman niyang binabantayan pala sila ng Kuya Iking nila. Nakita niyang nagyo-yosi ito sa may basketball court, malapit sa kung saan nakapuwesto sina Edgar at ang iba pa.Hindi pa rin mawala sa isip ni Minggay ang nakita niyang pananakit sa ga-tingting nilang bunso na si Caloy. Sobrang laki ng katawan ng kanilang tiyo para pumatol sa walang kalaban-labang bata. Sa sobrang galit nga ni Minggay, hindi niya napigilang magsisisigaw sa kalsada habang naglalakad siya kanina pauwi. Minumura niya si Iking mula ulo hanggang paa, bahala na kung sinong makarinig o makakilala sa kanya. Ang payong na dala-dala, pinaghahampas niya sa railing ng tulay na nagdudugtong sa Villapureza at Villadolid hanggang sa ito ay magkagutay-gutay. Sa isip-isip ni Minggay, mukha ng Kuya Iking niya ang railing at ang
"Minggay, are you listening?" Kinatok ni Mr. Aragon ang kanyang desk. Naputol ang kanyang pagmumuni-muni."Yes po. Sorry po, sir." Inayos niya ang pag-upo at sinubukang ayusin ang nagusot na uniporme. Nakapangalumbaba na siya simula pa lang ng klase habang panay ang sulyap niya sa bakanteng silya nila Mary Beth at Lila."Please try to concentrate better. I might give an exam tomorrow," paalala ni Mr. Aragon. Noong sinabi ni Minggay na wala na si Lila rito dalawang araw na ang nakalilipas, ni hindi man lang niya ito nakitaan ng kahit na katiting na reaksyon. Walang tanong, walang pagtataka, walang pag-aalala . Ni hindi man lang nga nito napansin na wala na si Lila kung hindi pa sa kanya binanggit iyon ni Minggay. O baka naman kasi sinabihan na rin siya ng mga pari.Ewan."Opo sir. Ummmm, Sir, hindi po ba kayo nagtataka kung bakit parang isa-isa kaming nawawala rito? Hindi po ba kayo nag-aalala na baka isang araw mawala na rin ako - baka umuwi na ako sa pinanggalingan ko tapos wala na k
Pagkaraan ng isang buwan."Sir, puwede po ba makausap kayo sandali?" Hiling ni Minggay sa guro. Sampung minuto na ang nakakalipas nang matapos ang klase nila.Hinubad ni Minggay ang kuwintas na may susi na pendant at ipinakita iyon kay Mr. Aragon. "Naaalala niyo pa ba 'to? 'Di ba po ang ganda? Nakita niyo na po 'to, 'di ba? Tingnan niyo pong maigi. Ayan po. Titigan niyo po."Marahang idinuyan-duyan niya ang kuwintas. Kaliwa. Kanan. Kaliwa. Kanan. Kaliwa. Kanan. Ang nakasabit na pendant na susi, kumikislap sa tuwing nasisinagan ng papalubog na araw mula sa bintana. "Bakit... Na... Sa'yo... 'Yan?"Nabitawan ni Mr. Aragon ang hawak na libro at unti-unting nawala ang tensyon sa kanyang mga balikat. Ang mga tupi niya sa noo ay pumatag at ang mga mata ay tumigil sa pagkurap. "Ganyan nga po, Sir. I-relax niyo lang po ang katawan niyo. Masarap pong magpahinga paminsan-minsan. Nakakapagod po ang puro trabaho," udyok ni Minggay. Hini-hypnotize niya ang teacher matapos malaman mula kay Nana Con
Nilakad-takbo ni Minggay ang daan papunta kay Tangkad. Hindi na siya nagtakip ng mukha gaya ng ginagawa niya noon sa tuwing mapapadaan sa lugar nila. Wala na siyang pakialam kung may makakilala sa kanya. Una, dahil nasa ospital na rin naman si Mama Linda. At pangalawa, wala na rin siyang pakialam sa kung ano ang kayang sabihin at gawin sa kanya ng ibang tao. Sa tindi nang pinagdaanan niya nitong mga nakalipas na araw, wala na siyang panahon para isipin pa ang mga isyu nila sa kanya. O baka kaya rin naman malakas ang loob niya ay dahil sa enerhiyang dumadaloy sa kanya na nagmumula sa suot niyang kuwintas. Hindi niya eksaktong maipaliwanag kung anong klaseng enerhiya ito, pero nararamdaman niya ito sa kanyang sistema na para bang kaya niyang lumipad, bumuhat ng gusali o gumawa ng mga ilusyon. Sa madaling salita, parang wala siyang limitasyon sa mga kaya niyang gawin. Ito yata ang ibig sabihin ng salitang "fearless" na binabanggit sa kanya ni Mr. Aragon noon sa English class nila.Pagda
Tinimbang ni Minggay ang kuwintas na may susi na pendant sa kanyang kamay. Medyo mabigat ang pendant, siguradong yari sa purong ginto. Ang mismong kuwintas, 'di kakikitaan ng kahit anong marka ng gasgas o pagkupas. Habang tumatagal sa pagtitig si Minggay sa alahas, mas lalo rin siyang naaakit dito. May nasasagap siyang daloy ng enerhiya mula rito na parang pinararamdam sa kanya na siya ay malakas, na siya ay makapangyarihan. Pero sa kabila nu'n, parang may hindi tama. Batid ni Minggay na huwad at galing sa masama ang kapangyarihang taglay ng kuwintas. Agad niya itong hinubad."Ayoko po. Hindi ko po kayang tanggapin ang maging tagapag-bantay," kinuha ni Minggay ang palad ni Nana Conrada. Inilagay niya roon ang kuwintas at saka ito isinara. "Aanhin ko ang kuwintas kung magiging kapalit naman po ang kaluluwa ko."Tumingin si Minggay sa rebulto ni Saint Serberus. "Hindi mo 'ko mabibili."Napabuntong-hininga si Nana Conrada. "Pero ineng, hindi mo naintindihan. Wala kang pagpipilian dito. H
Isang magaspang at mamasa-masang bagay ang dumila sa buong katawan ni Minggay mula sa kanyang ulo pababa sa kanyang mga paa. Hinihimod-himod na pala siya ng demonyong may tatlong ulo ng aso. Hindi siya makakilos dahil sa lapot at lagkit ng laway nito na ipinaligo sa kanya. "Huwag!"Isang panaginip.Napabangon siya nang 'di oras. Una niyang nakita si Nana Conrada na nakaupo malapit sa may pinto. Hinahalo-halo nito ang isang mangkok ng mainit na sopas."Mukhang gising ka na nga," bati ng matanda sa kanya. "Nagluto ako ng sopas para magkalaman naman 'yang tiyan mo. Halos buong araw ka na kasing tulog."Nasa loob sila ng kanyang silid. Sa labas ng bintana, kulay kahel na ang langit at kaunting minuto pa tuluyan na itong kakainin ng dilim."Si Serberus..." Nagsipagtayuan ang mga balahibo ni Minggay sa braso at batok pagkabanggit niya sa pangalan na iyon. Napangiwi siya nang isandal ang likod sa headboard ng higaan."Siya ba? Nasa taas. Sa ipinagbabawal na silid." Inilagay ni Nana Connrada
"Huwag kang susuko, Minggay!""Kaya mo 'yan!""Bumangon ka na, please.""Huwag mo kaming susundan. Malungkot dito.""Huwag mong hayaang magwagi ang kasamaan.""Hindi ka nag-iisa. Nandito lang kami kasama mo."Boses iyon nila Mary Beth at ni Lila kasama ng mga mukha ng ilan pang mga bata na hindi niya kilala."Huwag kang magpatalo.""Lumaban ka, Minggay!"Mga mukha na marahil nakatira rin dati sa Casa Del Los Benditos bago pa sila dumating doon.Tama sila. Sa kabila ng mga pighati at paghihirap, mas masarap pa rin ang mabuhay. Gusto niya pang tulungan ang mga kapatid niyang marating ang mga pangarap nila. Gusto niya pang makita si Caloy na makapag-tapos ng pag-aaral. Gusto niya pang maipagpatayo sila ng disenteng tirahan. Gusto niya pa ring marinig na umawit ang mga nakadapong ibon sa mga sanga ni Tangkad. Ang totoo, ayaw niya pang mawala.Iminulat ni Minggay ang mga mata at una niyang nakita ang kutsilyong nakapatong sa mangkok malapit sa kanya. Dinakma niya agad iyon habang abala pa
Napakapit na parang talaba si Minggay sa binti ni Father Eman. Umiikot pa rin ang paligid niya, pero hindi na 'to kasing lala gaya kanina. Hindi na lumilihis ang paningin niya. 'Yun nga lang, katawan niya ang may problema. Lalong-lalo na ang balikat. Napalakas talaga yata ang hampas niya sa dingding. Sa palagay nga ni Minggay may nabali na siyang buto sa likod. Kaya kahit gustuhin man niyang manlaban, wala na halos siyang lakas na natitira."Father, 'wag po. Huwag po parang awa niyo na po," Nalunod na ng luha ang mukha ni Minggay. Hindi siya makatingin sa napakalaking impaktong nasa harapan nila. Sa sobrang laki, sinakop na nito ang kalahati ng silid. "Gusto ko pa pong mabuhay. Please po, Father. Wala po akong pagsasabihan nito. Gusto ko pa po makasama mga kapatid ko.""Anong sabi mo? May mga kapatid ka? Akala ko ulila ka na. Ang sabi kasi sa akin ni Father Tonyo mag-isa ka na lang daw sa buhay. So, nagsinungaling ka na naman sa amin, Minggay?" Kinakalas ni Father Eman ang mga braso n
Nakita ni Minggay si Father Eman na nakaupo sa gilid ng kama. Sa kamay niya ang kuwintas na may pendant na susi na ngayon ay inangkin na niya. Ninanamnam ni Father Eman ang ganda nito na para bang unang beses pa lang niya iyon namasdan.Sinuot ng pari ang kuwintas. "Ayan. Mas maganda pala 'pag ako ang may suot sa'yo." Tumayo ito at humarap sa salamin. Kaliwa't kanan siyang nagpabaling-baling para sipatin nang maigi kung bagay ba sa kanya ang kuwintas kung titingnan sa iba't-ibang anggulo. Kasama ni Minggay sa sahig si Father Tonyo. Ang nakabukas nitong mga mata ay direktang nakatingin sa kanya. Nalaman ni Minggay na patay na nga talaga ang pari noong hindi ito kumurap ni minsan sa kanya. Pansamantalang nilunok muna ni Minggay ang nagbabantang sigaw sa kanyang lalamunan. Saka na. Mas gusto na lang muna niyang humiga dahil medyo nahihilo at sumasakit pa ang kanyang balikat."Anong masasabi mo Father Tonyo? Ako na ngayon ang may hawak ng susi. Ako na ngayon ang bantay. Tapos na ang pagh
Inaamoy-amoy ni Father Tonyo ang panty ni Minggay habang pinaliligaya niya ang sarili sa kubeta. Para sa kanya wala ng mas babango pa sa halimuyak ng isang birheng dalaga. Mas lalo siyang ginaganahan. Ang libido niya sa katawan ay umaapaw. Ang totoo, si Mary Beth talaga ang gusto ni Father Tonyo, pero noong hingin na ito sa kanya ni Serberus, wala na siyang nagawa kundi ang ialay ang bata rito.Pero mabait talaga siguro ang santo sa kanya. Siniguro muna nitong may ipapalit siya kay Mary Beth bago niya inumin ang dugo nito. At ang pagnanasang iyon ni Father Tonyo ay nalipat kay Minggay pero mas malalim. Hindi lang basta tawag ng laman ang nararamdaman niya para sa dalaga. May kasama itong damdamin. Hindi nga lang siya isang daang porsyentong sigurado kung pagmamahal na ba ang matatawag niya roon. Basta ang alam niya, gusto niyang nakikita si Minggay palagi. Hindi niya pinalilipas ang isang buong araw na hindi niya ito nakakausap. Masaya na siya kahit sa isang simpleng kumustahan lang.
"Father, anong nangyari du'n sa pulis? Ba't siya nagka-gano'n?" Usisa ni Nana Conrada. Lumipat na sila sa kuwarto ni Tonyo. Pinupunasan ng matanda ang basang sahig nang matapunan niya ito ng tubig kanina dahil sa pagmamadali."Una, hindi talaga nila mabubuksan ang pinto dahil naka-lock 'yun. See?" Inilabas ng pari ang kuwintas na may susi na pendant. Kuminang ito pagtama ng liwanag mula sa fluorescent dito. "Secondly, walang sinuman ang puwedeng magbukas ng pinto kundi ang bantay - at ako 'yun. Ang sinumang mangahas na humawak sa lagusan na 'yon, siguradong mapapahamak. Ganito kasi: ipapaala ng pinto ang lahat ng madidilim at masasakit na sikretong itinatago sa puso nu'ng taong humawak hanggang sa puntong mako-control na nito ang pag-iisip at emosyon niya. Puwede ring silang mabaliw, parang ganu'n. 'Yun ang sabi sa akin dati ni Father Greg. Hindi ako naniwala sa kanya dati until nakita ko mismo kanina ang nangyari du'n sa babaeng pulis."May dalawang putok silang narinig galing sa la