Tumindi pa ang liwanag sa loob ng yungib dahil sa labing-isa nang lamparang umiilaw na nakapatong sa mesang kinauupuan ni Andracio. Tila kinain na ng madilaw na mga nasindihang liwanag ang buong kadilimang napuntahan at nakita kanina ng encargador sa kanyang pagrating.Lingid sa bagwis na dala ng hangin, ramdam na ng batang Julian ang buong panlalamig ng katawan, isang masaklap at kakaibang lamig ang kanyang naramdaman na di lamang nanunuot sa kanyang kalamnan. Unti-unting binabalot na rin ng kadiliman ang kanyang paningin, tatwang unti-unting hinihigop na rin ng karimlan ang kaluluwa niya. Si Kamatayan ang huling wari ng batang Julian ng makita ang lalaki. Marahil ay kukunin na nito ang kanyang buhay. Marahil ay ito na ang sundo niya na magwawakas sa kanyang buhay. Isang halimaw, walang ibang naisip maipagtulad si Julian sa nakitang ginoo kundi isang mabangis na halimaw.Nakagapos sa kadena ang mga kamay ni Don Condrado nang makita ito ni Andracio. Nakapaa lang sa lupa. ahit naghahar
Dumaloy ang dugo mula sa aking dalawang daliri. Kakulay ito ng rosas. Dahan-dahan itong dumadaloy mula sa aking daliri mula sa sugat na dulot ng tinik. Di kalauna’y bumalik ang dumaloy na dugo ko pabalik sa sugat sa aking dalawang daliri. Pagkabalik ng dugo sa sugat ay humilom bigla ang sugat na para bang hindi man ako natinikan. Bumaba ako mula sa aking cuarto, lumabas ng bahay at nagtungo sa hardin upang alamin ang kasagutan sa aking mga katanungan. Hinanap ko roon ang halamang itinuro ng aking ina. Ang halamang namumulaklak ng kanyang itinatanging bulaklak, ang rosas. Nakita ko ito sa gawing gilid ng isang sulok sa hardin. Hinahalughog ko ang halaman nagbabasakaling may makita roon na siyang itinuro ng aking ina sa akin.“Tayo na Carmela. Baka gabihin tayong makauwi,” pag-aanyayang umalis ni Manuela sa akin. Sabay kami umalis sa hardin patungo sa silong ng bahay kung saan naghihintay ang karwaheng aming sasakyan. At pagkasakay namin roon ay agad umusad ang sinasakyan naming karwahe
Hindi ko mapagtanto na sa lahat ng taong nandito sa Santa Lucia, ako ang pinili ng taong nagpadala nito upang makausap ukol sa panganib diumanong darating sa bayan. “Mula sa kaharian ng Transylvania ay may apat na magigiting na hari ang namumuno sa buong kaharian. Mula sa magkakaibang kaharian, naisipan nilang gawing isang kaharian ito kaya nabuo ang kahariang Transylvania,” panimula ng tagapagsalaysay sa kuwento. Nagsilabasan ang apat na lalaki mula sa likuran ng entablado na may kasuotang magagarang katulad ng isang hari.Nagpatuloy ang tagapagsalaysay sa kwento.“Malakas, maimpluwensiya at matatalino ang ang haring namuno sa buong kahariang iyon na siyang ipinagmamalaki ng mga mamamayang namumuhay roon. Ang mga haring iyon ay sina Haring Roman Vesta,Haring Eric Faust, Haring Marcus Dracula at Haring Gustavo Perova. Mapayapa at matiwasay naman ang pamumuno sa kaharian ng mga haring ito kaya malago at mayaman ang buong Transylvania.Sa karamihan ng mga taong maaring mas makakatulong
Ang tunay na pangalan ng Tinig Adarna, ang bagong kasapi ng La Indio Independiente, ay hindi Mateo Vicente kagaya ng pagpapakilala niya sa lahat. Hindi rin siya kapatid ni Damian Vicente, batay sa pagkilala ng mga kasapi sa kanya. Muli namang bumalik sa alaala ni Julian ang gabing tinutukoy ng dating maestro. Naaalala pa niya ang mga pamamaalam nito sa kanya--ang nobelang binabasa niya noon--at maging ang nakakagulat na bagay na nakita niya sa maestro sa gabing iyon ay sumulpot din pabalik sa kanyang alaala.Ang totoo, siya ay isang tunay na babae at nagpanggap lang bilang isang lalaki para makapasok sa lilim ng tagong kapatiran ng mga ilustrados. Siya ay Adelaida Vicente y Benitez, ang dalawampu't apat na taong gulang na biyuda nang nasirang si Damian Vicente, ang Tubong Ilokano at ang pinuno ng nabigong himagsikan sa bayan ng Nueva Seguida.At kasabay ng bumayong malamig na hangin, muling bumalik sa pagiging uwak ang nakatalukbong itim na babae. Mulang dinakip ng mga kawal ng guardia
Lumiliwanag sa pula ang kanyang mga mata. Tila nabubuhay rito ang apoy na parang lumagalablab. At nang kumidlat muli, nakita ko ang kanyang mukha. Isa itong ordinaryong tao sa kanyang tindig at pananamit. Hindi ko alam at papaanong lumaki ng ganoon ang pagngiti ng aking labi. Napakasaya ng puso ko sa mga sandaling iyon. Hindi ko mailarawan ang kasiyahang bumalot sa aking pagkatao na sa kaunaunahang pagkakataong bilang isang dalaga ay nakadanas humalik sa isang makisig na binata ngunit ang nakikita kong dahilan sa aking damdaming iyon ay ang mailabas ko ang tunay na aking naramdaman sa nag iisang taong aking minamahal.“Nasaan sina Ikaapat, Ikaanim at Ikawalong Sinag?” tanong ng prayle sa mga kasamahang naroon sa mesa nang makitang may tatlong bakanteng upuan roon. “Pinaabot ni Ikaapat na Sinag ang kanyang paghingi ng paumanhin sa inyo, Unang Sinag. Marahil ay patungo na siya rito,” wika ng isang matandang lalaking may mahabang bigote.Napansin ko na sa nagdaang oras ng aming paglalakba
Bukod sa pagiging kasapi niya sa kuta ng Tatag Bato, isa rin si Sarhento Loreto sa mga ilustrado na kawani ng La Indio Independiente, isang kapatiran ng mga reformista at propagandista,kung saan nakilala siya sa bansag niyang Batong Kawal. Habang kinukuyod ni Raul ang dalang kawayan para magpalalim, si Clara naman ay itinatanim na sa lupa ang mga tuyong buto ng mais. Siya ang namagitan sa pagkakaugnay ng Tatag Bato at La Indio Independencia sa isa't isa, kahit ang dalawang kapatiran ay may malayong pagkakaiba sa ginagamit na mga pamamaraan sa pag-abot ng hangarin nilang matapos ang baluktot at maalipusta na pamahalaan ng mga dayuhang Kastila sa buong lalawigan. "Kailangan kong makitang ligtas ang aking ina at ang tatlo kong mga kapatid. Walang ibang ginagawa ang mga Kastilang sibil sa bayan kundi pasakit at pagpapahirap.At sa huling banda ng lamesa ay naroon ang dalawang pinuno ng mga tulisanes sa bayan ng San Vicente, ang magkapatid na Lazrena na sina Calimo Lazrena, tatlumpu't anim
Maulan sa ganing iyon. Papauwi na noon ang mag-amang Armando at Julian Guevarra sakay nang isang karwahe. Buong akala lamang nila noon ay siniyasat lamang sila ng mga kawal na karaniwang ginagawa tuwing gabi, ngunit isang malakas na putok ng baril ang yumanig bigla na siyang gumuluntang kina Julian at ang ama niyang si Don Armando Guevarra na nasa loob ng karwahe. Mga ilang sandali pa'y bumulwak na lamang bigla ang pintuan ng sinasakyan nila at dito'y laking gulat ng mag-ama na tumambad roon ang dalawang lalaking nakamaskara na parehong nakasuot ng damit pangkawal ng mga guardia civil. Tinutukan sila ng mga hawak nitong mga rebolber o maliliit na baril sabay pagpilit na pagpapalabas sa kanila ng karwahe. Agad namang lumabas ang mag-amang Guevarra pagkatutok ng mga baril sa kanila, at pagkalabas ay walang anu-ano'y bigla na lamang tinadyakan at ginulpi ng dalawang lalaki si Don Armando. Walang nagawa si Julian dito kundi ang umiyak lamang ng malakas habang napapanood ang walang humpay
"Mga mahal na hukom," ang pagsasalitang muli ng nakatayong abogado. "Tago mang umiiral ang kapatiran ng mga nasasakdal, ngunit hindi ibig sabihin nito na nagluluto na ng pag-aalsa ang kapatiran laban sa pamahalaan. Sa halip ay tumutulong pa po ito sa mga mamamayang Pilipino sa Ilocandia na salat sa usaping pang-edukasyon at legalidad. Sila rin ay nagkakawang-gawa sa mga taong talagang nangangailangan ng anumang uri ng tulong nila. Kaya, maliban sa mga dokumento na aking ibinigay po sa inyo ay may mga testigo rin kaming dala ngayon na magpapatunay sa mga mabubuting bagay na nagawa ng kapatirang ito," paglalahad ng abogado sa mga dala umano niyang mga testigo.Hindi agad nakasagot si Padre Mariano sa katanungang iyon ni Padre Agustin. Hindi naman niya talaga alam ang buong kuwento. Buhat pa kasi nung una siyang mabalitaan tungkol nito, lagi na niyang itinatanong sa sarili kung bakit o talaga nga bang magagawa ni Hen. Ramon Trinidad ang magpakamatay. Matagal na kasing magkakilala sina Pad
Isang araw na siyang hindi nakakain at sigurado akong nagugutom at nauuhaw na iyon sa madilim na kulungang doon. Kaya naisipan kong dalhan ang lalaki ng pagkain at tubig pagkatapos kong kumain. Pinilit ng tatlong tulisan na kunin ang aking dalang pera. Nanlaban ako kaya binubog nila ako upang makuha lamang ang kwaltang nais nilang kunin mula sa akin. Napagbatid din ni Pedro ang ilang nagsisidatingang mga tao roon; may ilang mga kababaihang nakasuot ng magaganda't magagarang traje de boda na naghahagikhikan pa sa isa't isa habang papasok sa loob ng mansyon at may nakikita rin siyang mga papasok na mga kalalakihan roon na nakasuot ng iba't ibang isitilo ng chachetta at pantalones na sa mga kilos at tindig ay kagalang-galang tingnan. "Alas siete na pala," anya ni Don Condrado sa sarili nang malaman na ang oras. Sa di malamang dahilan, tumigil ang mga tulisan, umalis na sinunod ang ninais ng napakagandang babaeng iyon. Wari ko, hindi yata nila matanggihan ang tila isang anghel na dilag ka
Suot ang maganda at gawa sa bulak na chachetta na itim na pinalooban niya ng puting polo at kurbatang itim, ay inayos ito ni Julian sa paglabas niya ng sinakyang karwahe. "Hindi na kailangan iyan, kaibigan," wika ng lalaking panauhin sa amin nang gumitla ito. Ang mga arko namang ito ay bumuo ng malalaking debatong kaha kung saan may mga butas na siyang ginagawang tanawan at lusutan ng mga bumabaril mula sa loob ng fuerte. Nabaliw ito dahil sa labis na pagnanasa nitong maging pinakatanyag na pintor sa bansa kaya halos ginugol na niya ang buong sarili sa pagpipinta ng kung anu-anong mga larawan. Tiningnan niya ang inventario doon kung tugma ba ang mga nakasulat ayon sa pagsusuring ginawa niya. "Natutuwa ako, Carmela, at masaya kang makilala sila," wika ni Natalia sa akin na may bakas ng tuwa sa kanyang mukha para sa akin. Alam niyang sa bayang ito magsisimula ang bukang liwayway ng aking bagong buhay. Ang alak ang nagbibigay gaan sa aking loob bukod sa isang pang likidong parehong nil
"Iyon lang ang masasabi mo?" ang napabulalas na tanong ni Venancio, ang ama ni Sergio, bulalas man ngunit nasa mahinang tinig. Sa pagkakataong iyon ay para bang nalalasap sa dulo ng kanyang dila ang lamang matatamis nito na siyang napapalunok naman sa natitirang laway sa bibig niya. May sakit po kasi ngayon ang nanay ko at wala akong maiuuwi ngayon kung wala po akong mababaleng pera ngayon. akbo lang siya nang takbo, at habang hinihingal na ay may palingon-lingon niyang tinitingnan ang kanyang bandang likuran na tila ba may tinatakbuhan siyang di makita-kitang bagay sa lilim ng kadilimang naroon. Kumalam na ulit ang kanyang tiyan. "Hindi! Umalis ka na!" At sinipa si Clara ulit ng matabang donya. Nang matumba ang dalaga, kinuha siya bigla ng senyora, kapit ang kanyang suot na puting baro. Matagal lumipas ang pagkalam nito. Pinagpawisan na rin ang noo niya dala nang matinding nararamdamang gutom. Mulang siya ay magising ay inayos muna ni Graciela ang sarili niya, tumayo siya sunod at in
Ang lahat ng ito ay karaniwang ginagawa sa pabrika ni Andracio bilang isang encargador. Paulit ulit kong tinawag ang aking mga magulang ngunit pawang katahimikan lamang ang sumagot rito. Sa bahagi ring ito makikita ang isang malaking bodega, na may pintuang malahugis arko na may mga magagandang ukit na binubuo ng mga bulalak at mga ibon. Huminto ito sa tapat ng mansyon, at pagkalabas niya nang karwahe ay napansin niya kaagad sa may labasan ng casa ang mga nakaunipormeng puro Kastilang kawal ng mahistrado na buong tindig roon na nakabantay at walang bahid ni anumang damdaming makikita sa mga pagmumukha. At nang lumingon ako upang makita kung sino iyong tumambad sa akin ay doon ko natantong ako ay tama sa pagwari ko. Halos walang tao ang nasa mercado sa araw na iyon. "Bago natin ibalik ang mangkukulam na ito sa impyerno," wika ng padre sa lahat. Hindi dahil maulan at malamig kundi dahil ang mga manininda at negosyante sa pamilihang iyon ay mga ilang tagahanga at natulungang tao ni Don A
Nagpasalamat din si Julian sa kanila at tinanggap ng buong loob ang ibinigay ng mga babae sa kanya. Wala naman siyang ibang naisip na maaaring gawin upang matapos ang pagdudurusa ng lalaki--dulot ng matinding nararamdamang sakit--kaya dala ng awa ay pinatay niya ito sa pamamagitan ng pagdiin lalo ng nakatusok na kahoy sa dibdib. Marahil hindi pa alam ng mga taga Mansion Gliriceda ang pagkawala ng kanilang señorito o hindi rin napagbatid maging nang mga tauhang nagtratrabaho sa pabrikang pagmamay-ari nito.Nang mahagip bigla sa isipan ni Andracio ang pangalan ni Julian, naalala na naman niya muli ang isang bagay. Pitong lalaki ang kaagad natanaw niya na pumasok roon na pawang may mga bitbit pang mga mataas na uri ng armas.Ang lahat ng ito ay inalisan at tinanggalan niya ng alikabok, mga nakabiting agiw at dumi na apat na araw nang nalikom doon. Marahan siyang umakyat sa hagdanan, di inalintana ang madilim at makitid na mga hakbang, hanggang sa narating na nga niya ang tutok nito. "Ubos
Hindi ko mapipilit na sumagot siya sa akin sapagkat hindi naman niya ako kilala."Hindi ko ginustong mangyari ito sa akin. Hindi maaaring nilinlang ako noon ng aking kaibigang si Felina. Binuo ako ng isang bampirang nangangalang Mercedes,"ani pa niya sa akin. Hindi ko magawa ang makatayo mula sa pagkadapa ko sa lupa dahil nangangatog sa takot ang aking buong katawan. Kaya kailangan kong gumawa ng paraan para makatakas dahil kung hindi, tiyak mamamatay ako sa kamay ng aking kaaway na walang kalaban-laban. Tinuruan niya akong mamuhay ng karaniwan sa kabila ng sumpang aking dinadanas at sa hanggang tuluyan ko nang napigil ang aking pagkauhaw sa dugo ng tao. Kailangan na naming marating kaagad ang kuwebang iyon bago lumitaw ang kabilugan ng buwan dahil kung hindi, kutob ko, ay may masamang mangyayari. Buhat nga makahiga, binubulong ko lamang sa aking isip na iwala ang mga masasamang wari pero ang mga bakas pa rin ng takot ang tumatatak sa aking isipan. "Si Aurora talaga, kahit nakapag-asa
Ang Serapica lang ang tanging masasakyan kung papatungo sa Dapitan kaya hindi maaaring hindi sumakay sa bapor na iyon ang mga nadakip na ilustrados. Wala akong winari simula nang lumisan ako kundi ang kalimutan ang lahat ng aking mga naranasan sa Santa Lucia. Sumunod naman ako sa kargador. Kakaiba ang aking naramdaman sa kanya na hindi ko alam kung bakit gusto kong alamin ang lalaking dumaan.Sumiklab naman ang galit sa pakiramdam ni Andracio nang marinig ang mga pahambog na ito mula sa taksil. Bumaba kami sa barko na dinaanan ang hagdanang yari sa makapal na tabla. Pagbanggit niya sa pangalan ng aking alila noon,naalala ko at pumasok muli sa aking wari ang kung papaano ko napatay si Mercedes. Sa marahang pagbaba ng yumao sa kanyang lupang himlayan, biglang naagaw ang pansin ni Julian nang may makita siyang isang babae na lumapit doon. Isang nahahating maskarang puti naman ang kanyang hawak hawak sa kaliwang kamay na siyang bigay rin sa kanya ni Delfina bago ito umalis, sapagkat ang ya
Alam ni Padre Mariano na tama ang mga naging pahayag sa kanya ni Criscancio. Tanto ko, ang mahalagang pagpupulong na ito ay marahil tungkol sa mga alagad ng dilim na nagkalat na sa bansa na siya naman talagang pangunahing paksa ng lahat ng pulong. Walang ibang laman ang nasa isipan ng encargador habang siya'y nakasakay sa calesa kundi ang mga salitang natanggap niya sa dalaga. Hinablot ko ang kanyang munting katawan na siyang napunan ko ang pagkahulog mula sa aking mga bisig. Agad namang lumabas ang mag-amang Guevarra pagkatutok ng mga baril sa kanila, at pagkalabas ay walang anu-ano'y bigla na lamang tinadyakan at ginulpi ng dalawang lalaki si Don Armando. Nadarama agad ni Julian Guevarra ang paglusong ng matinding sakit sa kanyang ulo, pagkagising niya, tanghaling-tapat. Kinuha ko ang platong may lamang ulam at kanin at gamit ang kutsara ay pinasubo ko ito sa kanya. Ang punong manggagaway an gang makapangyarihan sa lahat ng mga manggagaway. Mula sa pagkakaupo sa cama ay tinunghan si
Sa paglagak ng pangpitong basong may lamang vino, biglang natalos ni Andracio sa kanyang pandinig ang isang kilalang boses. Sila ang mga dayuhang kasabay kong naglayag, mga dayuhang una pa lamang tatapak sa isla na ipinangalan ng mga Kastila sa isang hari. Natatabunan naman ng malakas na kulog ang kanyang mga nagdudurusang sigaw sa pagtawag sa pangalan ng ama na sa bawat paggapang ay ang tanging nagagawa lamang niya. "Manuela, mag ingat ka. Baka nasasaktan mo na sa higpit ng pagkakayakap mo kay Carmela," ani ni tiyo sa babaneg yumakap sa akin. Mararamdaman naman pagkapasok sa doble puerte ang bayo ng malinis na hanging nanggagaling sa labas na umihip mula sa apat na malalaking bintanang naroon. "Alam mo namang may kakayahan akong hindi kayang gawin ng iba," sagot naman niya sa akin. Malapit lang naman ang pabrika sa kanyang bahay kaya nilakad lamang ni Andracio ang pagpunta rito. Pagkarinig sa yaong pangalan ay hindi na naghintay pa ang prayle at kanya nang sinamahan ang bata pabalik