MAKALIPAS ang ilang oras ng pagbabasa ay nanlaki ang aking mga mata at halos hindi ako makapaniwala sa aking mga nabasa na isinulat ni Lola Linda. Paanong lahat ng nangyari sa akin at mga naganap sa panahon na iyon ay tugmang-tugma sa nakasulat dito? Simula sa unang pagkikita namin ni Lita, ang unang pagtatagpo namin ni Joaquin, ang pagbabalik ni Teresa, ang kaarawan ko, ang kasuklaman ko kay Don Emilio at maging ang naging iringan namin nina Mateo maging ang pagsusuplada ko sa kanya. Lahat ng nangyari ay nakasulat dito wala ni kahit isang eksena ang naganap sa akin ang hindi nakasulat dito. Paanong nangyari ang lahat ng ito? Paano nagawa ni Lola Linda ang lahat ng ito? Paano?
“Does magic really exist?” hindi makapaniwalang tanong ko sa ere.
Lumipas pa ang mga oras at hindi ko pa rin na pagdudugtong-dugtong ang mga pangyayari. Narinig ko ang sunod-sunod na pagtilaok ng manok dahilan para mapatingin ako sa orasan at nakita ko na alas singko na ng umaga. Napaungot ak
ILANG ARAW na ang lumipas nang maiburol si Lola Linda pero hindi pa rin ako natitigil sa pagdalamhati sa kanyang pagkawala. Ang sakit. Ang hirap. Hindi ko matanggap na wala na siya. Hindi matigil ang pagragasa ng mga alaala namin ni lola sa aking isipan. Mga ngiti ni lola na pumuno sa aking pagkatao. Mga maiinit na yakap niya na bumabalot sa tuwing malamig ang palagid at kapag may sakit ako. Mga pangaral at pingit niya sa akin na nagturo ng malaking aral sa akin hanggang sa ako’y lumaki. Lahat ng iyon ay wala na. Wala na si lola.Muling bumuhos ang aking luha sa mga alaalang pilit na nanunumbalik sa aking isipan na mas lalong dumudurog sa akin. Mas lalo pa akong dinurog nang makita ko ang kanyang mga akda na labis kong minahal at nagustuhan. Mga lumang pag-ibig na pinakilig ako. Mga aral ng nakaraan na tumatak sa aking isipan.“Bakit lola?” naghihinagpis kong tanong sa ere.Habang narito ako sa kanyang k’warto mas pinapatay ako ng masasayang alaala namin. Ang boses
BUONG biyahe namin ni Lita ay naging tahimik matapos ang kanyang mga sinabi sa akin. Sinubukan kong iwaglit sa aking isipan ang mga sinabi niya ngunit hindi ko magawang pigilan ang sarili ko na tanungin kung totoo ba ang lahat ng iyon. Kung may posibilidad nga ba talagang nagkagusto si Teresa kay Joaquin… pero sino nga ba ang hindi magkakagusto kay Joaquin? Mabait, maginoo, mapagmahal, mapag-aruga at maalalahanin. Bonus pa ang kanyang matipunong pangangatawan at g’wapo nitong mukha kahit sino ay pagnanasaan siya. Kahit na nga hindi na gaya ng dati ang kanyang pamumuhay ay marami pa rin ang nagkakaroon ng pagnanasa sa kanya paano pa kaya noong hindi pa sila naakusahan? Marahil ay marami ang nagkakandarapa at nangangarap na pangsawahin siya. Sino nga bang hindi? Total package na siya! Pero nagtatalo ang isipan ko na baka hindi iyon magagawa ni Teresa dahil sa alam niya naman na may nararamdaman ako kay Joaquin mas nauna niya pa ngang nalaman na may gusto ako kay Joaquin k
MALALIM na ang gabi ng bigla akong magising sa mga mumunting ingay na aking naririnig. Nanlalagkit la ang aking mga mata kung kaya nanatili itong nakapikit ngunit ang mga mumunting ingay ay unti-unting naging malinaw sa aking pandinig. Malalalim, nananabik at kinakapos na mga halinghing ang aking naririnig dahilan para magising ang buo kong diwa.“What the hell? Who's making out at this hour?” tanong ko sa aking sarili na ngayon ay nakadilat na ang aking mga mata ng buong-buo.Ramdam ko ang mabibigat na paghalinghing ng babae na animo'y sabik na sabik ang puke sa paglamas-masok ng naninigas na titi sa kanyang namamasang puke. Mas umigting pa nga ang pag-iisa ng dalawang nagtatalik dahilan para mapabalikwas na ako sa aking pagkakahiga.“Shit! Bakit kailangang malapit pa sa bintana ko sila magkantutan?” naiirita at namumula kong maktol.Tatayo na sana ako ngunit doon ko lang napansin na nawala sa tabi ko si Teresa. Nanlaki ang aking mga mata at mabilis na dumuk
“Ano ba? Bitawan niyo ako!” hiyaw ko at pilit na nagpumiglas ngunit mahihigpit ang kanilang pagkakahawak sa akin dahilan para mahirapan akong makakawala.“Sabi ko, bitawan niyo ako! Hindi niyo ba ako kilala? Isang kalapastanganan ang iyong ginagawa!” naghuhumiyaw kong pagbubunganga.“Kahit na ipangalanakan mo pa ang iyong sarili walang may nais mangialam lalo na sa isang tulad mong rebelde at espiya,” saad ng matabang Guardia Civil.“Sino bang tanga ang nagsabi na rebelde at espiya ako? May sapat ba siyang batayan sa kanyang mga ipinaparatang sa akin?” tanong ko.“Hindi pa ba sapat ang nakita namin ngayon? Kaya kung ako sa ‘yo manahimik ka na lang ang ingay-ingay mo,” inis na sabi niya na may kasabay pang panlilisik ng kanyang mga mata.“Bakit mo ako patatahimikin kung alam kong wala naman akong ginagawang masama at pinagbibintangan lamang ako?” sikmat kong tanong.“Hindi ka talaga titigil?” pagbabanta niyang tanong na namimilog ang kanyang mga ma
DISAPPOINTMENT and frustration was all over me though I already exhaust it through shouting it those feelings never gone. I felt I was a big dope who's acting like a doctor after all those fucking and tormented years in my life since I went in med school and work in my profession. Am I a certain joke all along?Napapalatak ako at napailing. “Grabe! I can't believe this!” Patuloy sa pag-iling kong sabi habang naglalakad ako nang pabalik-balik sa loob ng kulungan.“This face, this beautiful face? Is this face of a quack?” tanong ko sa aking sarili habang itinuturo ang aking mukha at napabuga sa labis na pagkasiphayo. “This is really unacceptable!”Sa sobrang frustration ay napasalampak ako sa sahig at napahalukipkip. “I really can't believe this!” paghihimutok kong sabi.Habang patuloy pa rin ako sa paghihimutok ay bigla akong nakarinig ng kaluskos sa aking likuran dahilan para magsitayuan ang aking balahibo.“What was that?” tanong ko sa aking sari
BUMUNGAD sa aking harapan ang nag-aalalang mga mukha nina Don Raul at Doña Celestina nang ako'y magising.“Ama, Ina,” mahina kong tawag sa kanila.Wala pang salitang pumalabas sa bibig ni Doña Celestina ay bumuhos na ang kanyang mga luha. “Anak,” humihikbi niyang tawag sa akin. “Anong ginawa nila sa ‘yo?” tanong niya na pilit nagpapakatatag.Muling nanariwa sa aking isipan ang nangyari sa amin ni Nina dahilan para bumuhos ang aking mga luha.Nararamdaman ko ang paghawak ni Don Raul sa aking kamay. “Huwag kang matakot, Anak, sabihin mo sa amin anong ginawa nila sa inyo?” tanong ni Don Raul.Mas bumuhos ang aking luha nang sandaling iyon, pilit kong pakalmahin ang aking sarili para makasagot sa kanila. Huminga ako nang malalim na may kasamang panginginig sa aking dibdib. “Pinagsamantalahan niya kami, Ama,” garalgal at nahihirapan kong sagot kay Don Raul.“Diyos ko!” napasinghap na bulalas ni Doña Celestina. “Paano nila nagawa ang kababuyang ito sa i
TULAD ng ipinangako ni Doña Celestina ay dinalaw niya ako kinabukasan at may dalang pagkain at pamalit ng damit hindi lang para sa akin kun’di pati na para kay Nina. Walang araw na hindi niya ako binisita at sinigurong makakain kami ni Nina ng tatlong beses sa isang araw. Napakapalad talaga ni Helena sa kanyang mga magulang: ina na nag-aalaga at labis na nagmamalasakit sa kanya at ama na handang gawin ang lahat para maipagtanggol lamang siya na kailanman ay hindi ko nagawang maranasan dahil wala akong ama at ina na nasa aking tabi habang ako’y lumalaki, tanging si Lola Linda ang taong labis na nagmalasakit, nag-aruga at nagsilbing tagapagtanggol ko sa mga taong kukutya sa akin. Wala akong ibang pinagkakautangan ng buhay ko kun’di tanging si Lola Linda lang dahil kung hindi dahil sa kanya ay matagal na akong namatay.“Napakapalad mo, Binibini ‘pagkat mahal na mahal ka nina Doña Celestina at Don Raul,” nakangiting sabi ni Nina.
NABABALOT ng pagkawindang ang aking utak ng mga katungang gustong-gusto ko na malaman ang mga kasagutan ngunit wala akong mahagilap kahit na paulit-ulit akong gumawa ng simulation. It always ends with a big question mark.“Why they keep messing the truth?” tanong ko sabay napasapo sa aking noo.Naagaw ang aking atensyon nang maramdaman ko na may humawak sa aking kamay dahilan mapalingon ako kay Nina na labis na nag-aalala. “Ate Helena, may problema ka ba?” tanong niya.Shit! Nawala sa isip ko na narito siya masyado akong nagpakain sa isipan ko. “Sorry, Nina. If I made you worry,” paghingi ko ng tawad sa kanya na siya niyang ikinakunot ng noo.Oh crap!Napasapo ako ng aking noo nang ma-realize ko na nagsalita na naman ako ng English. “Pasens’ya na, Nina. Nadala lang ako ng aking iniisip kaya kung ano-ano na naman ang lumalabas sa aking bibig,” pagdadahilan ko.“Ayos lang po ‘yon ‘wag niyo na po alalahanin iyon. Ikaw po, ayos ka lang po ba?” tanong
AKALA ko ay tuloy-tuloy na ang magagandang pangyayari sa buhay namin pero sa mga nagdaang mga araw ay napapansin kong parang may mali kay Joaquin patuloy siya sa panghihina at namumutla.“Mahal, ayos ka lang ba?” nag-aalala kong tanong sa kanya.“Ayos lang ako, mahal. Huwag mo akong alalahanin masyado,” wika ni Joaquin at hinawakan niya ang aking kamay nang mahigpit. “Ang kailangan mong alalahanin ay ang iyong nalalapit na panganganak. Kabuwanan mo na at kailangang hindi ka masyadong nag-aalala sa mga bagay-bagay baka masama pa ang idulot nito sa iyo at sa anak natin.” Dagdag niya.“Nag-aalala lang naman ako sa ‘yo, mahal kasi matagal na rin na masama ang kalagayan mo mas makakabuti kung magpatingin tayo sa manggagamot o kaya kung ayaw mo ako na lang susuri sa ‘yo. Manggagamot din naman ako—”“Mahal, ayaw kitang mag-aalala sa akin. Ayos lang ako kaya sana ‘wag ka na mag-aalala,
LUMIPAS ang mga araw hanggang sa ‘di namin namalayan na sumapit na ang Pebrero at habang tumatagal ay unti-unti na kaming nakaka-adjust sa mga nangyari sa amin. Sina Lola Nilda, Mang Prospero, Rafaelito, Manang Miling at Rosa ay naninirahan sa dating naming tahanan. Actually, ibinigay na namin sa kanila ang bahay na iyon para makalimutan na rin namin ang masasalimoot na naganap at kasinungalingang nabuo sa pamamahay na iyon. Ginawa rin namin iyon para sila na rin ang mamahala sa buong hacienda. Sa mga nakalipas na mga araw din ay nagkaayos na rin ang magkapatid na sina Don Carlos at Don Emilio well, hindi totally ayos pero at least nasa step one na sila at tuloy-tuloy na magkakaayos. Ang biruang naganap kina Doña Celestina at Heneral Dionisio ay nauwi nga talaga sa ligawan na sobrang nakakatuwa. Ngunit si Doña Celestina nga lang itong nag-aalangan gawa ng nangyari kina Don Roman at Don Raul. Iniisip niya baka masama ang maidulot ng kanilang relasyon lalo na sa mg
ANG LAKAS ng kabog ng aking dibdib habang pinagmamasdan ko ang puting sobre na nasa aking kamay. Binabalot ako ng samu't saring emosyon na hindi ko na malaman kung ano. Habang pilit kong kinukumpas ang aking sarili ay hindi ko na namalayan na ang pagkalas ni Doña Celestina sa aking mga braso dahilan para mapatingin ako nang wala sa huwisyo sa kanya direksyon.“Sandali lang, anak, basahin mo muna ‘yan sundan ko lang sila Dionisio,” paalam ni Doña Celestina at mabilis na sumunod kina Don Emilio. “Emilio, sandali!” tawag niya rito.Pinagmasdan ko ang pag-alis ni Doña Celestina sa kawalan na pati huwisyo ko ay nawawala.“Ate Helena, ayos ka lang po ba?” Narinig kong tanong ni Nina sa akin ngunit wala ako sa huwisyo na sagutin siya sobrang nilalamon ng emosyon ang aking isipan.“Ate He—”Pinutol ni Joaquin ang pagsasalita ni Nina. “Ako na bahala sa kanya, Nina. Dito m
MABILIS ang mga pangyayari at ang mga nagdaang mga araw na halos hindi namin naramdaman na naggdaang pasko dahil sa labis na dami ng naganap hindi lang sa akin kun'di para sa aming lahat. Napatunayan na rin sa wakas na walang sala at hindi ang rebelde ang Pamilyang Perez dahilan para ibalik sa kanila ang lahat ng ari-arian kinumpiska ng pamahalaan sa kanila at unti-unting bumalik sa ayos ang kanilang buhay. Matapos ang lahat na nangyari ay nanumbalik na rin sa sariling katinuan si Doña Celestina nang mismong araw na komprontahin niya si Don Raul at labis ko ‘yon na ipinasasalamat. Ang hindi pagkakaunawaan at sama ng loob ni Mateo kay Don Emilio ay naayos na rin at buo niya na ring tinanggap si Teresa bilang kapatid niya. Sinabi ko rin sa kanila kung ano ang tunay na kalagayan ni Teresa kung kaya nagpasyahan nila na ipadala ito sa Espanya para doon ay ipagamot para sa ikabubuti nito. Ang mga binihag ni Don Raul ay aking pinasalamatan at tinulungan na makabalik sa kanilang probinsya a
NANIGAS ang buong katawan ko nang sandaling makita ko ang dugo sa sahig.Hindi… Hindi maaari…Unti-unting nanlabo ang aking mga mata habang patuloy kong naririnig ang malalakas na hiyawan ng mga tao sa aking paligid.“Anong ginagawa niyo? Pigilan niyo siya!”“Kunin niyo ang baril sa kanya!”“Hulihin niyo siya!”Dinig ko ang mga malalakas na tinig at utos ng mga matataas na opisyal na katabi ni Heneral Dionisio sa mga Guardia Civil. Ngunit wala roon ang aking atensyon kun’di na kay Joaquin.“Joaquin, hindi!” nanghihina kong sigaw. Ngunit lahat ng hindi ko maipaliwanag na damdamin nang sandaling iyon ay naglaho ng hawakan niya ako sa aking mukha at magsalita siya.“Ayos ka lang ba, mahal?” tanong niya sa aking na labis ang pag-aalala sa kanyang mga mata.“Ayos ka lang ba?” pagbabalik kong tanong sa kanya.“Ayos
DAMANG-DAMA ang init sa buong kapaligiran ngunit sa kabila ng init na ‘yon ay pinagpapawisan ako nang malamig. Hindi ko alam kung kaba o takot ba itong nararamdaman ko. Ito ang unang beses na mapapatawag o nasa loob ako ng korte. Sa ilang taon na nagtatrabaho ako bilang isang doktor ay hindi pa nangyari na magkaroon ako ng kaso nang dahil sa malpractice. Ito ang kauna-unahang mararanasan ko na lilitisin ako sa isang kasong hindi ko naman ginawa at isa lamang malaking akusasyon na wala man lang batayan. Kahit na isa akong doktor ay hindi ko pa rin magawang makontrol ang emosyon na aking nararamdaman. Tao lang din ako na nakakaramdam takot at kaba. Hindi ko maipaliwanag pero ang sakit ng tiyan ko na hindi ko maipaliwanag na parang natatae ako na ewan. Totally, hindi ko maunawaan nararamdaman ko nang sandaling makapasok kami sa loob ng korte na kung saan napakaraming manunuod ang naroon. Mga nakakaangat sa lipunang corrupted nang maling pamamalakad ang nagbibigay sa amin ng mga m
LUMIPAS ang buwan nang napakabilis at halos hindi namin namamalayan at maging ang tiyan namin ni Nina ay lumalaki na halos malapit ng sa kabuwanan si Nina ngunit, hindi ko alam kung bakit hanggang ngayon ay hindi pa rin kami nililitis at nakakulong lang kami rito. Hindi ko matukoy kung ano ang gustong mangyari ni Don Raul sa aming lahat. Either na gusto niya kami mawalan ng pag-asa at sumuko na lang ng kusa sa kanya o pahirapan kami nang dahan-dahan hanggang sa tuluyan kaming mawala sa aming sarili? Dahil kung ito man ang binabalak niya hindi ko alam kung hanggang saan ang kakayanin namin ni Nina na makita naming binubugbog habang binababoy sina Joaquin at Mateo.“Ate Helena, hindi ko na kaya,” lumuluhang sabi ni Nina.Wala ako magawa kun’di ang yakapin na lang siya. Alam kong nahihirapan siya sa kanyang nakikita hindi ito ang unang nangyari ito kay Joaquin pero kay Mateo hindi niya matatanggap ang ganito pero kahit na manlaban siya ay masasaktan lang
MADILIM pa ang buong paligid ngunit naghahanda na kaming lahat sa pag-alis. Puno man ng pag-aalala sa maiiwan kong mga tao ay kailangan ko maging matatag at magtiwala kay Don Emilio tulad ng sinabi ni Mang Prospero. Sa huling pagkakataon susugal ako kay Don Emilio at sana hindi masayang ang lahat ng iyon.“Ayos ka lang ba, mahal?” tanong ni Joaquin habang hawak-hawak ang aking kamay.Tumango lang ako na may ngiti sa aking labi bilang tugon at para na rin makumbinsi siyang ayos lang talaga ako kahit alam kong hindi. Mabilis kong binawi ang aking tingin para hindi niya iyon mapansin ngunit wala ata talagang nakakaligtas sa kanyang matalas na paningin. Maingat na kinabig niya ang aking mukha para magkatinginan kami sa mata.“Sabihin mo sa akin, mahal, may bumabagabag ba sa ‘yong isipan?” tanong niya habang nakatutok ang kanyang mga mata sa aking mga mata.Hindi ko alam kung saan ako magsisimula sobrang gulo ng isipan ko pero&mda
TULAD ng kasunduan naming dalawa ni Don Raul ay ginawa niya ang gusto kong mangyari. Ipinatigil niya ang pantutuligsang ginagawa ng taumbayan sa amin, pinakawalan mula sa pagkakagapos ang mga kasamahan namin at binigyan ng mga panlunas at sapat na pagkain ngunit nanatili kami lahat ng nakakulong. Mabuti na rin ito kaysa na patuloy silang pagmalupitan at alipustahin ng mga taong hindi naman sila kilala ang importante ay natutugunan ang kanilang pangangailangan lalo na sa pagkain.“Muli niyong iniligtas ang aming buhay, Binibini. Maraming salamat po sa kabutihan niyong lubos,” pasasalamat ng ginang sa akin habang binibendahan ang sugat na kanyang natamo sa kanyang braso at binti.“Wala po ‘yon,” nakangiti kong tugon at pinagpatuloy aking pagbebenda.“Labis-labis na po ang natatanggap naming kabutihan sainyo, Binibii, hindi namin alam kung paano ka po namin papasalamatan sa aming utang na buhay sainyo,” wika ng isang ginoo.