NABABALOT ng pagkawindang ang aking utak ng mga katungang gustong-gusto ko na malaman ang mga kasagutan ngunit wala akong mahagilap kahit na paulit-ulit akong gumawa ng simulation. It always ends with a big question mark.
“Why they keep messing the truth?” tanong ko sabay napasapo sa aking noo.
Naagaw ang aking atensyon nang maramdaman ko na may humawak sa aking kamay dahilan mapalingon ako kay Nina na labis na nag-aalala. “Ate Helena, may problema ka ba?” tanong niya.
Shit! Nawala sa isip ko na narito siya masyado akong nagpakain sa isipan ko. “Sorry, Nina. If I made you worry,” paghingi ko ng tawad sa kanya na siya niyang ikinakunot ng noo.
Oh crap!
Napasapo ako ng aking noo nang ma-realize ko na nagsalita na naman ako ng English. “Pasens’ya na, Nina. Nadala lang ako ng aking iniisip kaya kung ano-ano na naman ang lumalabas sa aking bibig,” pagdadahilan ko.
“Ayos lang po ‘yon ‘wag niyo na po alalahanin iyon. Ikaw po, ayos ka lang po ba?” tanong
“HAYOP KA!” malakas na sigaw ni Nina at mabilis na sinugod si Don Emilio. “Napakawalang puso mo! Paano mo nagawang traydurin si Ama? Paano mo nagawang ipagkanulo ang iyong kaibigan para lang sa posisyon na ‘to? Paano mo naatim ang lahat ng kawalang-hiyaan na ito? Paano?” umiiyak at nagsusumigaw na tanong ni Nina habang hinihila ang damit ni Don Emilio.Kitang-kita ko ang galit sa kanyang mga mata nang sandaling iyon, alam kong labis na nahihirapan si Nina sa kanilang sitwasyon ngunit hindi ito ang lugar kung saan maaari niyang pairalin ang kanyang emosyon. Lalopa’t nagkalat ang mga Guardia Civil sa buong paligid anong maling kilos na gawin namin dito sigurado ako na anumang oras ay nakahandusay na kami sa lupa. Hindi ko maaaring hayaan na mamatay si Nina kaya kahit na maaaring makagulo ang aking kilos ay kailangan ko siyang awatin. Habang gulat pa ang lahat sa ginawa ni Nina ay sinamantala ko na ang pagkakataon at mabilis na tumakbo papalap
HALOS dalawang araw na rin ang nakakalipas na walang nangyayari sa aming masama ni Nina simula nang ilipat kami rito sa Fort San Felipe. Walang nanakit o nagbabalak ng masama sa amin at nakakakain kami ng tatlong beses sa isang araw hindi gaya nang nasa lugar pa kami ni Don Marco na kung hindi pa kami dalhan ng pagkain ni Doña Celestina at Lita ay hindi kami makakain. Kahit papaano ay nalalaman na rin namin ni Nina kung ilang araw na ang lumipas dahil may maliit na bintana ang naroon na kung saan ay makikita namin ang panahon sa labas. Hindi naman sila nababahala na kahit may ganoon dahil nasa lower ground pa rin kami at sa taas ay may mga Guardia Civil na mahigpit na nagbabantay kaya imposible na magkaroon nang koneksyon sa sinumang taga-labas.Ikatlong araw na namin dito at tahimik lang ang aming pananatili rito habang patuloy namin inaanalisa ang lahat ng mga pangyayari.“Sa tingin mo, Ate Helena, posible ba talagang may traydor sa kanilang tatlo na natitira?” mahinan
HINDI ko magawang alisin ang mga titig ko kay Joaquin habang patuloy ako sa pagbihis at kahit nang alalayan ko si Nina na binabalot pa rin ng takot at hindi pa rin natitigil sa panginginig ay ni hindi nagawang mawaglit ng aking mga mata sa kanya.“Tapos ka na ba?” tanong niya.“Oo,” maikli kong sagot.Humarap siya sa akin habang tinitignan si Nina na yakap-yakap ko. Walang imik na lumapit siya sa kinaroroonan namin at naupo sa tabi ni Nina.“Nina,” mahina niyang tawag sa kanyang kapatid.Tumingin si Nina sa kanya na may labis na takot. “Kuya…” naluluhang tawag niya kay Joaquin. Umalis siya sa aking pagkakayakap at lumipat sa kanyang Kuya Joaquin.“Kuya!” humahagulgol na iyak ni Nina. Sa bawat pagtawag at luhang umaagos sa kanyang mukha ay ramdam na ramdam ang hirap na sakit na kanyang pinagdadaanan at sa punto na namang ito wala na naman akong nagawa para sa kanya.Nanlulumo at nanliliit ako sa sarili ko puro ako salita pero ni kahit isa ay
SA BAWAT salitang binibitawan niya alam kong totoo ang lahat ng iyon kailanman hindi nagawang pagdudahan ang pag-ibig pero habang at kapag pinagpatuloy ko pa itong pag-iibigan naming ito walang maidudulot na maganda ito sa kanya, mas lalo lang siyang masasaktan. Kaya kahit mahirap at masakit para sa akin ang ilayo ang sarili ko sa kanya ay gagawin ko para lang hindi na siya mas masaktan pa. Kahit na ikamatay ko pa ang sakit na ito hinding-hindi ko na hahayaan na madamay pa siya sa gulong dala ko.Hinugot ko ang lahat ng lakas ng loob na natitira sa akin saka ako nagsalita. “Tumigil ka na, Joaquin. Tigilan na natin ito,” saad ko na pilit nagpapakatatag sa kabila nang panghihina ko.“Helena, ano bang kailangan kong gawin para patunayan na wala akong pakialam sa mga iniisip mong ‘yan? Ano ang gusto mong gawin ko para maniwala ka sa akin na hindi ka tulad ng iniisip mo na hindi ka nagbago at ikaw pa rin ang babaeng minahal ko noon at minamahal ko ngayon?” desperado niyang ta
LUMAPIT siya kay Joaquin na may labis na pag-aalala. They’ve gotten really close since I’ve been gone. Ang sakit na makita na ganoon sila pero may karapatan ba ako? Tama ba itong nararamdaman ko? Umiling ako at ikinumpas ang aking sarili. No, I shouldn't be hurt. I can't imposed na dapat hindi sila naging close dahil first of all ako dahilan kung bakit sila nagkaganito. It's in part my fault. If I hadn't returned to the present, I might have been the one with him. I'd be the one who spent time with him all hours of the day and night. If only... but those were just ifs created by my mind, and everything that happened cannot be undone.Huminga ako nang malalim para tangayin ng aking paghinga ang sakit at agam-agam ng aking isipan bago hinarap si Teresa.“Tulungan mo kami, Teresa,” mariing sabi ko.Kung walang tutulong sa amin dito sa loob much better na humingi kami ng tulong sa labas perhaps there will be someone who can truly assist us. I'm still hoping for the bes
NAGISING ako nang makarinig ako ng sumusuka. Pupungas-pungas akong bumango sa aking pagkakahiga at kinusot ang aking mga mata para alisin ang bigat sa aking mga mata. Nakita ko si Nina sa isang gilid at panay ang kaduduwal narinig iyon ni Joaquin na siya niya ring ikinagising. Mabilis siyang lumapit kay Nina.“Nina, anong nangyayari sa ‘yo?” nag-aalalang tanong ni Joaquin habang patuloy na hinihimas ang likod ni Nina.Natigil itong sumuka at humarap kay Joaquin na nanlalata.“Hindi ko alam, Kuya,” nanghihina niyang sagot.Inalalayan siya ni Joaquin na tumayo at ilayo sa pinagsukahan niya at inalalayan itong makaupo sa isang tabi. Sinuri ko si Nina: nanlalata, habol ang hininga kahit hindi pagod, nangangayayat. Tumayo ako sa aking pagkakaupo at lumapit kay Nina.“Nina, may gagawin ako sa ‘yo sabihin mo sa akin kung masakit, ha?”Nanghihinang tumango si Nina bilang tugon. Hinawakan ko ang kanyang puson at diniinan ng konti. “Nakakaramdam ka ba
“WALA na kami ng Ate Helena mo, Nina,” biglang saad ni Joaquin dahilan para pareho kaming mapalingon ni Nina sa kanya.“Ano po?” gulat na tanong ni Nina.“Wala na kami. Iyon ang ayaw naming ipaalam sa ‘yo dahil alam naming malulungkot ka lalo na at napalapit ka na kay Helena,” malungkot na saad ni Joaquin sabay yuko.While staring at him, he speaks very smoothly and convincingly. I'm not going to doubt that he's just making an alibi. Hindi ko alam pero noong marinig ko na manggaling iyon sa kanya ay sobrang napakasakit. Oo, ginusto ko iyon pero hindi ko inaakala na may kakaiba pa rin na impact kapag nanggaling iyon sa kanya, masasaktan pa rin pala ako kahit na ‘yon ang aking pasya. Ganito rin ba ang naramdaman niya nang sabihin ko iyon sa kanya?“Bakit? Anong rason?” hindi makapaniwalang tanong ni Nina.“Iyon ang kagustuhan ni Helena, Nina.”“Pero hindi ba mahal niyo ang isa't isa? Bakit kailangan niyong maghiwalay kung alam niyo sa sarili niyo na
ISANG MALAKAS na pagkalabog ang pumukaw sa aking diwa. Idinilat ko ang aking mga mata at sumambulat sa aking harapan sina Lito, Riko at Nardo; walang mga saplot.“Anong nangyayari?” mahina kong tanong. Pilit kong inalala ang mga nangyari pero ang huling natatandaan ko lang ay ang magkausap kami ni Nina.“Ate Helena, salamat naman at nagkamalay ka na,” nag-aalalang pagpapasalamat na sabi sa akin ni Nina.Hindi ako nakapagsalita agad at tinignan ko ang lalaking nakatayo sa aking harapan.“Mateo?” mahina kong usal ng kanyang pangalan dahilan para mapalingon siya sa akin.Tinignan niya ako na may labis na pagsusuri at makatapos ang ilang sandali ay ibinaling niya ang kanyang tingin kay Lito na ngayon ay nakaluhod at nakagapos ang mga kamay.“Akala ko ba naging malinaw na sa ‘yo ang sinabi ko, alamin mo kung saan ilulugar ang iyong sarili mo ngunit mukhang hindi naintindihan ang lahat ng iyon.&rdquo
AKALA ko ay tuloy-tuloy na ang magagandang pangyayari sa buhay namin pero sa mga nagdaang mga araw ay napapansin kong parang may mali kay Joaquin patuloy siya sa panghihina at namumutla.“Mahal, ayos ka lang ba?” nag-aalala kong tanong sa kanya.“Ayos lang ako, mahal. Huwag mo akong alalahanin masyado,” wika ni Joaquin at hinawakan niya ang aking kamay nang mahigpit. “Ang kailangan mong alalahanin ay ang iyong nalalapit na panganganak. Kabuwanan mo na at kailangang hindi ka masyadong nag-aalala sa mga bagay-bagay baka masama pa ang idulot nito sa iyo at sa anak natin.” Dagdag niya.“Nag-aalala lang naman ako sa ‘yo, mahal kasi matagal na rin na masama ang kalagayan mo mas makakabuti kung magpatingin tayo sa manggagamot o kaya kung ayaw mo ako na lang susuri sa ‘yo. Manggagamot din naman ako—”“Mahal, ayaw kitang mag-aalala sa akin. Ayos lang ako kaya sana ‘wag ka na mag-aalala,
LUMIPAS ang mga araw hanggang sa ‘di namin namalayan na sumapit na ang Pebrero at habang tumatagal ay unti-unti na kaming nakaka-adjust sa mga nangyari sa amin. Sina Lola Nilda, Mang Prospero, Rafaelito, Manang Miling at Rosa ay naninirahan sa dating naming tahanan. Actually, ibinigay na namin sa kanila ang bahay na iyon para makalimutan na rin namin ang masasalimoot na naganap at kasinungalingang nabuo sa pamamahay na iyon. Ginawa rin namin iyon para sila na rin ang mamahala sa buong hacienda. Sa mga nakalipas na mga araw din ay nagkaayos na rin ang magkapatid na sina Don Carlos at Don Emilio well, hindi totally ayos pero at least nasa step one na sila at tuloy-tuloy na magkakaayos. Ang biruang naganap kina Doña Celestina at Heneral Dionisio ay nauwi nga talaga sa ligawan na sobrang nakakatuwa. Ngunit si Doña Celestina nga lang itong nag-aalangan gawa ng nangyari kina Don Roman at Don Raul. Iniisip niya baka masama ang maidulot ng kanilang relasyon lalo na sa mg
ANG LAKAS ng kabog ng aking dibdib habang pinagmamasdan ko ang puting sobre na nasa aking kamay. Binabalot ako ng samu't saring emosyon na hindi ko na malaman kung ano. Habang pilit kong kinukumpas ang aking sarili ay hindi ko na namalayan na ang pagkalas ni Doña Celestina sa aking mga braso dahilan para mapatingin ako nang wala sa huwisyo sa kanya direksyon.“Sandali lang, anak, basahin mo muna ‘yan sundan ko lang sila Dionisio,” paalam ni Doña Celestina at mabilis na sumunod kina Don Emilio. “Emilio, sandali!” tawag niya rito.Pinagmasdan ko ang pag-alis ni Doña Celestina sa kawalan na pati huwisyo ko ay nawawala.“Ate Helena, ayos ka lang po ba?” Narinig kong tanong ni Nina sa akin ngunit wala ako sa huwisyo na sagutin siya sobrang nilalamon ng emosyon ang aking isipan.“Ate He—”Pinutol ni Joaquin ang pagsasalita ni Nina. “Ako na bahala sa kanya, Nina. Dito m
MABILIS ang mga pangyayari at ang mga nagdaang mga araw na halos hindi namin naramdaman na naggdaang pasko dahil sa labis na dami ng naganap hindi lang sa akin kun'di para sa aming lahat. Napatunayan na rin sa wakas na walang sala at hindi ang rebelde ang Pamilyang Perez dahilan para ibalik sa kanila ang lahat ng ari-arian kinumpiska ng pamahalaan sa kanila at unti-unting bumalik sa ayos ang kanilang buhay. Matapos ang lahat na nangyari ay nanumbalik na rin sa sariling katinuan si Doña Celestina nang mismong araw na komprontahin niya si Don Raul at labis ko ‘yon na ipinasasalamat. Ang hindi pagkakaunawaan at sama ng loob ni Mateo kay Don Emilio ay naayos na rin at buo niya na ring tinanggap si Teresa bilang kapatid niya. Sinabi ko rin sa kanila kung ano ang tunay na kalagayan ni Teresa kung kaya nagpasyahan nila na ipadala ito sa Espanya para doon ay ipagamot para sa ikabubuti nito. Ang mga binihag ni Don Raul ay aking pinasalamatan at tinulungan na makabalik sa kanilang probinsya a
NANIGAS ang buong katawan ko nang sandaling makita ko ang dugo sa sahig.Hindi… Hindi maaari…Unti-unting nanlabo ang aking mga mata habang patuloy kong naririnig ang malalakas na hiyawan ng mga tao sa aking paligid.“Anong ginagawa niyo? Pigilan niyo siya!”“Kunin niyo ang baril sa kanya!”“Hulihin niyo siya!”Dinig ko ang mga malalakas na tinig at utos ng mga matataas na opisyal na katabi ni Heneral Dionisio sa mga Guardia Civil. Ngunit wala roon ang aking atensyon kun’di na kay Joaquin.“Joaquin, hindi!” nanghihina kong sigaw. Ngunit lahat ng hindi ko maipaliwanag na damdamin nang sandaling iyon ay naglaho ng hawakan niya ako sa aking mukha at magsalita siya.“Ayos ka lang ba, mahal?” tanong niya sa aking na labis ang pag-aalala sa kanyang mga mata.“Ayos ka lang ba?” pagbabalik kong tanong sa kanya.“Ayos
DAMANG-DAMA ang init sa buong kapaligiran ngunit sa kabila ng init na ‘yon ay pinagpapawisan ako nang malamig. Hindi ko alam kung kaba o takot ba itong nararamdaman ko. Ito ang unang beses na mapapatawag o nasa loob ako ng korte. Sa ilang taon na nagtatrabaho ako bilang isang doktor ay hindi pa nangyari na magkaroon ako ng kaso nang dahil sa malpractice. Ito ang kauna-unahang mararanasan ko na lilitisin ako sa isang kasong hindi ko naman ginawa at isa lamang malaking akusasyon na wala man lang batayan. Kahit na isa akong doktor ay hindi ko pa rin magawang makontrol ang emosyon na aking nararamdaman. Tao lang din ako na nakakaramdam takot at kaba. Hindi ko maipaliwanag pero ang sakit ng tiyan ko na hindi ko maipaliwanag na parang natatae ako na ewan. Totally, hindi ko maunawaan nararamdaman ko nang sandaling makapasok kami sa loob ng korte na kung saan napakaraming manunuod ang naroon. Mga nakakaangat sa lipunang corrupted nang maling pamamalakad ang nagbibigay sa amin ng mga m
LUMIPAS ang buwan nang napakabilis at halos hindi namin namamalayan at maging ang tiyan namin ni Nina ay lumalaki na halos malapit ng sa kabuwanan si Nina ngunit, hindi ko alam kung bakit hanggang ngayon ay hindi pa rin kami nililitis at nakakulong lang kami rito. Hindi ko matukoy kung ano ang gustong mangyari ni Don Raul sa aming lahat. Either na gusto niya kami mawalan ng pag-asa at sumuko na lang ng kusa sa kanya o pahirapan kami nang dahan-dahan hanggang sa tuluyan kaming mawala sa aming sarili? Dahil kung ito man ang binabalak niya hindi ko alam kung hanggang saan ang kakayanin namin ni Nina na makita naming binubugbog habang binababoy sina Joaquin at Mateo.“Ate Helena, hindi ko na kaya,” lumuluhang sabi ni Nina.Wala ako magawa kun’di ang yakapin na lang siya. Alam kong nahihirapan siya sa kanyang nakikita hindi ito ang unang nangyari ito kay Joaquin pero kay Mateo hindi niya matatanggap ang ganito pero kahit na manlaban siya ay masasaktan lang
MADILIM pa ang buong paligid ngunit naghahanda na kaming lahat sa pag-alis. Puno man ng pag-aalala sa maiiwan kong mga tao ay kailangan ko maging matatag at magtiwala kay Don Emilio tulad ng sinabi ni Mang Prospero. Sa huling pagkakataon susugal ako kay Don Emilio at sana hindi masayang ang lahat ng iyon.“Ayos ka lang ba, mahal?” tanong ni Joaquin habang hawak-hawak ang aking kamay.Tumango lang ako na may ngiti sa aking labi bilang tugon at para na rin makumbinsi siyang ayos lang talaga ako kahit alam kong hindi. Mabilis kong binawi ang aking tingin para hindi niya iyon mapansin ngunit wala ata talagang nakakaligtas sa kanyang matalas na paningin. Maingat na kinabig niya ang aking mukha para magkatinginan kami sa mata.“Sabihin mo sa akin, mahal, may bumabagabag ba sa ‘yong isipan?” tanong niya habang nakatutok ang kanyang mga mata sa aking mga mata.Hindi ko alam kung saan ako magsisimula sobrang gulo ng isipan ko pero&mda
TULAD ng kasunduan naming dalawa ni Don Raul ay ginawa niya ang gusto kong mangyari. Ipinatigil niya ang pantutuligsang ginagawa ng taumbayan sa amin, pinakawalan mula sa pagkakagapos ang mga kasamahan namin at binigyan ng mga panlunas at sapat na pagkain ngunit nanatili kami lahat ng nakakulong. Mabuti na rin ito kaysa na patuloy silang pagmalupitan at alipustahin ng mga taong hindi naman sila kilala ang importante ay natutugunan ang kanilang pangangailangan lalo na sa pagkain.“Muli niyong iniligtas ang aming buhay, Binibini. Maraming salamat po sa kabutihan niyong lubos,” pasasalamat ng ginang sa akin habang binibendahan ang sugat na kanyang natamo sa kanyang braso at binti.“Wala po ‘yon,” nakangiti kong tugon at pinagpatuloy aking pagbebenda.“Labis-labis na po ang natatanggap naming kabutihan sainyo, Binibii, hindi namin alam kung paano ka po namin papasalamatan sa aming utang na buhay sainyo,” wika ng isang ginoo.